Glos'ar'o

Jen'a'j vort'o'j ne trov'iĝ'as sam'form'e aŭ sam'senc'e en Plen'a Ilustr'it'a Vort'ar'o:

ĉaled'o:	mont'ar'a lign'o'dom'o (Piv: ĉalet'o; ĉar tem'as pri vort'o origin'ant'a en franc'lingv'a Svis'land'o, la aŭtor'o prefer'is la form'o'n uz'at'a'n de la svis'a'j franc'lingv'a'j esperant'ist'o'j)
damn'e:	mal'ben'e, mal'ben'ind'e (esprim'as fort'a'n sent'o'n de mal'plezur'o)
frustr'i:	ne hav'ig'i al iu kontent'iĝ'o'n, kiu'n li aŭ ŝi atend'as (Piv: frustraci'o)
intu'i:	instinkt'e, kvazaŭ sen'per'e sci'i (Piv: intuici'o)
porn'a:	koncern'ant'a aŭ prezent'ant'a mal'ĉast'aĵ'o'j'n, obscen'aĵ'o'j'n (Piv: pornografi'o)

1

Stefano rigard'is la tegment'o'j'n, sorĉ'at'a de la bel'ec'o de l’ lok'o. “Simfoni'o el tegol'o'j”, li pens'is admir'e. De tie supr'e, oni vid'is la tut'a'n urb'et'o'n, juvel'o'n sav'it'a'n el la temp'o, kiam la hom'o'j sci'is harmoni'e konstru'i.

Kvankam, ver'dir'e, la mont'o ne est'is tre alt'a, ĝi ebl'ig'is plaĉ'a'n bird'vid'o'n al la tut'a region'o. Stefano okul'e laŭ'ir'is la flu'o'n de Mikva, de ties el'mont'a aper'o ĝis la kun'flu'ej'o kun Tjazo, kaj li sent'is kvazaŭ dank'a'n kor'varm'o'n al la pra'ul'o'j kiu'j sukces'is tiel art'e ĝi'n ornam'i per juvel'a'j ŝton'pont'o'j.

Rigard'ant'e de supr'e, oni kompren'is la obstin'a'n rezist'o'n de la mal'nov'a'j loĝ'ant'o'j al la projekt'o kre'i laŭ la river'o larĝ'a'n ŝose'o'n por la aŭt'a trafik'o. Real'ig'i ĝi'n est'us blasfem'i kontraŭ mult'jar'cent'a dis'volv'iĝ'o, en kiu'n mil'o'j da hom'o'j met'is ne'kalkul'ebl'a'n kvant'o'n da am'a labor'o, ard'a kaj art'a.

Stefano turn'is la rigard'o'n dekstr'e'n. Trans Tjazo nun star'is ampleks'a nov'a kvartal'o, al kies dom'kub'o'j person'ec'o mank'is. ‘Pov'us est'i ie ajn’, li murmur'is al si, kaj gratul'is si'a'n sort'o'n ke li trov'is ĉambr'o'n en la mal'nov'a part'o de la urb'o. Mal'pli lum'a, cert'e, iom mal'pli komfort'a, ebl'e, sed tiom pli hom'a!

La modern'a'n loĝ'kub'ar'o'n dis'du'ig'is larĝ'a voj'o, konduk'ant'a for'e'n al la Min'ej'o. Ek'de kiam — antaŭ ebl'e dek'kvin jar'o'j — oni mal'kovr'is erc'o'n, la viv'o de la region'o ŝanĝ'iĝ'is. Por el'tir'i la min'aĵ'o'n, oni ven'ig'is labor'ist'o'j'n el ekster'e, ĉef'e siciliajn kaj alban'a'j'n, kiu'j nuanc'is la urb'o'n per si'a special'a, propr'a etos'o. Neni'u preciz'e sci'is de kie ven'as tiu'j alban'o'j, sed Stefano du'on'kompren'is ke ili fuĝ'is el la komun'ist'a reĝim'o Grek'land'o'n, de kie ili dung'iĝ'is por la ĉi-tie'a min'ej'o.

La okul'o'j de la jun'ul'o re'ven'is al la river'bord'o, iom sekv'is la arĝent'a'n ruband'o'n de Tjazo, halt'is sekund'et'o'n ĉe la mal'nov'a preĝ'ej'o Sankt'a-Valter'o, kaj laŭ'ir'is la voj'o'n kiu konduk'as al Mont'o Baruna. Li prov'is vid'i la garaĝ'o'n kie li labor'as, sed ne sukces'is, kvankam la fakt'o ke tiu konstru'aĵ'o star'as iom izol'it'e, ekster la urb'o mem, dev'us facil'ig'i ĝi'a'n trov'o'n. Tamen, je tia distanc'o, ne est'is mir'ig'e ĝi'n mal'traf'i.

“Kia fabel'a vid'aĵ'o!”, jun'a vir'in'a voĉ'o ek'son'is apud'e. Stefano turn'is si'n. Kvin'op'o da turist'o'j, spir'eg'ant'a'j pro la krut'a voj'o, al'ven'is kun vid'ebl'a intenc'o ekstaz'iĝ'i. La jun'ul'o respond'is rid'et'e al ili'a rid'et'o, kaj ced'is al ili la lok'o'n. Bru'a'j voĉ'o'j ĝen'as ĝu'a'n kontempl'ad'o'n, kaj li ceter'e jam sat'ig'is si'a'n dezir'o'n admir'i. Li ek'paŝ'is mal'supr'e'n.

“Plaĉ'a urb'et'o, Valmu”, li al si flustr'is de'supr'ant'e laŭ mal'glat'a voj'et'o. Kaj la voĉ'o de Leŭtenant'o Remon re'son'is en li'a memor'o: “Valmu plaĉ'os al vi, est'as urb'o laŭ hom'a mezur'o”. Tikl'is li'a'n mem'estim'o'n la konfidenc'a komisi'o kiu li'n ven'ig'is tie'n ĉi. Li jam kelk'foj'e help'is si'a'n onkl'o'n, polic'a'n detektiv'o'n Janon Karal, en tiu aŭ ali'a enket'o, sed neniam oficial'e. Ĉi-foj'e la leŭtenant'o mem li'n pet'is kun'labor'i.

“Ni bezon'as iu'n, kiu'n neni'u suspekt'os pri polic'a kontakt'o”, Remon tiu'n tag'o'n dir'is, “kaj vi'a onkl'o klar'ig'is al mi ke vi ŝat'us labor'i en garaĝ'o dum la feri'o'j. Mi pov'as hav'ig'i al vi meĥanik'ist'a'n labor'o'n en garaĝ'o kiu situ'as strategi'e por enket'o, se vi konsent'os diskret'e kolekt'i por ni inform'o'j'n. Tem'as pri anonim'a'j leter'o'j send'at'a'j al fam'a lok'a arkitekt'o. La mastr'o de tiu garaĝ'o est'as amik'o de li...”

Fier'ig'e, ĉu ne? Sed se facil'e est'as parol'i, konkret'e kolekt'i inform'o'j'n montr'iĝ'as mal'pli glat'a afer'o. Ĝis nun Stefano ek'sci'is eĉ ne unu menci'ind'a'n fakt'o'n. Jes ja, li mult'o'n aŭd'is pri la urb'et'a'j konflikt'o'j, la politik'a rol'o de la arkitekt'o, kelk'a'j li'a'j mal'amik'o'j. Sed ĉu i'o'n tia'n dezir'as la leŭtenant'o? La jun'ul'o antaŭ'tim'is la tag'o'n, kiam li dev'os raport'i.

La sur'o'j dolor'is dum li fin'e halt'is por iom spir'i pied'e de la mont'o. Re'freŝ'ig'a trink'o sent'iĝ'is nepr'e hav'ind'a. Li ir'is al Grand'a Plac'o, kie plur'a'j trotuar'a'j kaf'ej'o'j konkur'e invit'is al plaĉ'a sen'soif'ig'o.

Svarm'is turist'o'j, sed ne tiu'j interes'is Stefanon. Li plezur'e rimark'is tabl'o'n ĉirkaŭ'it'a'n de rond'o el mal'nov'a'j Valmuanoj for'don'it'a'j al serioz'kap'a diskut'ad'o. Li ek'sid'is apud'e.

Ju pli li rigard'is, des pli li'n frap'is la streĉ'it'ec'o de l’ vizaĝ'o'j. Ne tiel aspekt'as kutim'e ar'o da urb'et'an'o'j dum sun'a dimanĉ'a post'tag'mez'o. La Valmuanoj est'as fam'a'j pro si'a gaj'ec'o, kaj simil'a'j tragik'a'j esprim'o'j en grand'plac'a kaf'ej'o nepr'e sign'is i'o'n ne'normal'a'n. Stefano streĉ'is la atent'o'n.

“Mi kon'as plur'a'j'n kiu'j ĝoj'os pri ĝi”, unu est'is dir'ant'a.

“Tiu'j el Vin'strat'o?” demand'is ali'a.

“Tiu'j kaj ali'a'j. La popol'o ne ŝat'as li'a'n projekt'o'n. Ĝi tut'e fuŝ'us la urb'a'n etos'o'n”, la unu'a respond'is.

“Sed la projekt'o plu ekzist'as, eĉ se li mort'is”, inter'ven'is tri'a.

“Mi dub'as ĉu li'a'j parti'an'o'j kuraĝ'os daŭr'ig'i. Neces'is li'a fort'a person'ec'o por konvink'i kaj por ĉio'n organiz'i”, dir'is la unu'e parol'int'a.

Stefano aŭskult'is pli kaj pli streĉ'e. Ĉiu si'n'sekv'a koment'o al'port'is nov'a'j'n detal'o'j'n. Fin'e, el tiu konversaci'o nur unu konklud'o ebl'is: ke ĵus mort'is Aleksandro Jendrik, la arkitekt'o respond'ec'a pri la projekt'o konstru'i larĝ'a'n aŭt'o'ŝose'o'n laŭ Mikva. Ĝust'e pri tiu sam'a grav'ul'o Leŭtenant'o Remon pet'is Stefanon enket'i...

Sed la sekv'o trem'ig'is la jun'ul'o'n. Li est'is proksim'ig'int'a si'a'n seĝ'o'n kaj nun ĉio'n bon'e aŭd'is. La dis'a'j fraz'o'j traf'is li'n kiel puzl'er'o'j, kiu'j'n li'a mens'o klas'is inter'rilat'ig'e. Tiel li ek'sci'is ke Jendrik mort'is pro aŭt'o'akcident'o mont'voj'a la antaŭ'a'n nokt'o'n. Li'a vetur'il'o ial for'las'is la voj'o'n, fal'is de alt'e kaj komplet'e brul'is.

Per si mem tio est'is jam impres'a. Sed por Stefano la afer'o des pli serioz'is ke la fam'a arkitekt'o ĵus las'is la aŭt'o'n en li'a garaĝ'o por ordinar'a pri'zorg'ad'o! Kaj ĉiu'j kon'is li'n kiel bon'eg'a'n stir'ant'o'n, perfekt'e kon'ant'a'n ĉiu'j'n voj'o'j'n de la region'o. Kiel tia hom'o pov'is de'voj'iĝ'i per aŭt'o ĵus kontrol'it'a garaĝ'e? Ĉu okaz'is io fuŝ'a? Io rilat'a kun la anonim'a'j minac'o'j?

2

“Jen kiel mi re'kun'met'is la okaz'aĵ'o'j'n”, polic'a detektiv'o Jano Karal klar'ig'is al Leŭtenant'o Remon — ili sid'is en la Centr'a Polic'ej'o de la region'a ĉef'urb'o, Valĉefa, 37 kilo'metr'o'j'n for de Valmu — “laŭ la detal'o'j hav'ig'it'a'j al mi de mi'a nev'o Stefano kaj komplet'ig'it'a'j de la lok'a polic'o. Parentez'e, mi ne menci'is al ĉi-last'a Stefanon kaj la anonim'aĵ'o'j'n. Jendrik ja rekt'e ven'is al vi ĉar li ne ŝat'is ke la valmua polic'o sci'u pri tiu'j, ĉu ne? Vi do...”

“Tio'n ni vid'os post'e”, inter'romp'is Remon, “unu'e rakont'u pri la akcident'o”.

“Kiel vi vol'as. Nu, sabat'o'n maten'e. Aleksandro Jendrik konduk'is si'a'n aŭt'o'n al Ejga-Garaĝ'o por regul'a'j kontrol'o kaj pri'zorg'ad'o. Est'is aranĝ'it'e ke li ven'os vesper'e re'pren'i ĝi'n. Li menci'is ke li bezon'os ĝi'n por nokt'a rendevu'o en unu el la lign'o'dom'et'o'j supr'e de Mont'o Baruna”.

“Nokt'a rendevu'o tie supr'e? Strang'a afer'o”, ek'mir'is la leŭtenant'o.

“Efektiv'e”, Karal respond'is, “ĉiu'j surpriz'iĝ'is pri li'a sen'emoci'a dir'o tiu'rilat'e, sed neni'u aŭdac'is far'i demand'o'j'n. La labor'o do efektiv'iĝ'is, sen'problem'e”.

“Ĉu ili far'is i'a'n special'a'n ripar'o'n?”

“Tut'e ne. Ĉio est'is en ord'o. La labor'ej'estr'o prov'is mem la aŭt'o'n kelk'minut'e vetur'ant'e, kiel li ĉiu'foj'e far'as en tia serv'ad'o. Vesper'e je la naŭ'a proksim'um'e Jendrik ven'is kaj oni re'don'is al li la vetur'il'o'n. Li est'is kun la edz'in'o. Ili ambaŭ for'ir'is en ĝi. La garaĝ'o situ'as ekster Valmu, preskaŭ komenc'e de la al'mont'a voj'o, kaj tiu'n voj'o'n ili ir'is”.

“Kie okaz'is la akcident'o?”

“Inter Et'a kaj Grand'a Barunaj. Ĉu vi memor'as kie okaz'is tiu ŝton- kaj ter'fal'o antaŭ unu monat'o? Nu, post tio est'as ankoraŭ ebl'e ses aŭ sep har'pingl'a'j ĝir'ej'o'j, kaj tiam la voj'o plonĝ'as mal'supr'e'n laŭ fort'a dekliv'o, form'ant'e komenc'e relativ'e long'a'n rekt'a'n lini'o'n. Tio est'as la part'o kiam oni de'supr'as de Et'a Baruna antaŭ ol komenc'i la grimp'ad'o'n sur Grand'a Baruna. Nu, la ĝir'ej'o'n fin'e de tiu rekt'a lini'o la vetur'il'o mis'is kaj ĝi fal'is frakas'iĝ'e”.

“Ĉu iu vid'is la akcident'o'n?”

“Ne, mal'mult'a'j tie vetur'as nokt'e. Sed la spur'o'j ebl'ig'is kompren'i kio okaz'is”.

“Kiam oni ek'sci'is pri la katastrof'o?”

“Dimanĉ'o'n maten'e. Grup'o da jun'ul'o'j, ekskurs'ant'e supr'e'n laŭ la pied'voj'et'o'j, ek'vid'is renvers'it'a'n aŭt'o'n, komplet'e karb'ig'it'a'n, kiu ankoraŭ odor'aĉ'is je brul'o. Ili al'proksim'iĝ'is kaj vid'is ke ĝi en'hav'as mort'int'o'j'n. Ili ir'is al la ŝose'o, aŭt'o'n halt'ig'is kaj pet'is ven'ig'i polic'o'n. Komenc'a enket'o rivel'is ke la aŭt'o aparten'as al Aleksandro Jendrik. Ident'ig'o jam est'as far'it'a dank’ al rapid'eg'a kun'labor'o de li'a dent'ist'o, kiu konfirm'is, kompar'ant'e la dent'ar'o'n kun si'a'j slip'o'j, ke ne'dub'end'e tem'as pri la arkitekt'o kaj ties edz'in'o”.

“Ĉu li est'is drink'int'a?”

“Preskaŭ cert'e ne. La nekropsi'o ver'ŝajn'e konfirm'os. La aŭt'o'horloĝ'o romp'iĝ'is je la 9-a kaj 33 minut'o'j. Nu, oni bezon'as proksim'um'e du'on'hor'o'n por ir'i de Ejga-Garaĝ'o al la akcident'lok'o. Krom'e, la garaĝ'o est'as la last'a konstru'aĵ'o tiu'direkt'e: post la du kruc'iĝ'o'j kun la voj'o'j al Gorna kaj al Larĝamur, la voj'o tuj komenc'as grimp'i tra arb'ar'o. La meĥanik'ist'o kiu re'don'is la aŭt'o'n dir'as ke Jendrik est'is tut'e klar'mens'a. Li ne hav'is okaz'o'n trink'i alkohol'aĵ'o'n inter'temp'e”.

“Kia aŭt'ist'o li est'is?”

“Bon'eg'a, long'a'spert'a. Kaj li parker'e kon'is ĉiu'j'n zigzag'o'j'n de la valmua mont'ar'o”.

“Kiom li aĝ'is?”

“Kvin'dek tri jar'o'j'n. Ĉu vi pens'as pri san'problem'o?”

“Jes. Kor'kriz'o, cerb'o'vaskul'a romp'o, komat'o diabet'a... est'as mult'a'j ebl'ec'o'j”.

“Efektiv'e. Mi ne sci'as preciz'e kiom nekropsi'o ebl'ig'as mal'kovr'i ĉe korp'o tiel brul'ig'it'a, sed ĉiu'j tiu'j kompren'ebl'e est'os esplor'at'a'j, ankaŭ per rilat'o kun la kurac'ist'o de s-ro Jendrik”.

“Ĉu pov'us est'i mal'zorg'o de la garaĝ'a meĥanik'ist'o? Ĉu ebl'us ke li i'o'n fuŝ'is?”

“Mi eg'e dub'as. Des pli ĉar la labor'ej'estr'o mem kontrol'is la vetur'il'o'n stir'ant'e”.

“Se ne ag'is ia mal'san'a stat'o, ni neces'e al'ven'os al konklud'o'j pli nigr'aĉ'a'j”.

“Kongru'a'j kun la leter'o'j, ĉu ne?”

“Jes. Ĉu pov'as est'i hazard'o ke la ricev'ant'o de anonim'a'j leter'o'j mort'is en tiel strang'a'j cirkonstanc'o'j, sur'voj'e al tiel strang'a rendevu'o?”

“Stefano pens'as simil'e, kaj ankaŭ mi. Pro tiu'j leter'o'j krim'o aper'as pli ver'ŝajn'a. Sed kiu'metod'a?”

“Meĥanik'a intenc'a fuŝ'o est'as plej probabl'a. Kio'n ali'a'n oni pov'us elekt'i? Ĉu toks'ad'o'n per produkt'o kiu post difin'it'a temp'o kaŭz'as sen'konsci'iĝ'o'n aŭ paraliz'o'n? Tio ŝajn'as...”

Telefon'tint'ad'o inter'romp'is la leŭtenant'o'n. Kiam, post mal'long'a fraz-inter'ŝanĝ'o, li re'met'is la aŭskult'il'o'n, li'a vizaĝ'o plej sever'is.

“Krim'o”, li bas'voĉ'is. “Jen oni inform'as mi'n ke la aŭtor'est'aĵ'o eksplod'is dum'nokt'e. Ne pov'is okaz'i natur'e. Iu intenc'e dis'split'is la jam fajr'o'tord'it'a'n vetur'il'o'n por mal'help'i fak'ul'a'j'n konklud'o'j'n. La lok'a polic'o sent'as si'n iom kulp'a ke ĝi ne gard'is la aŭt'o'n, sed tio'n oni ne pov'us postul'i de ĝi, ĉu? Ili est'as mal'mult'a'j en Valmu, kaj la afer'o tamen eg'e simil'is al ordinar'a akcident'o”.

“Des pli ĉar ili ne sci'is pri la anonim'aĵ'o'j”, Karal al'don'is.

“Prav'e. Kiel dub'i nun ke tem'as pri meĥanik'a sabot'ad'o? Vi ir'os tie'n, Jano. Kaj ankaŭ la aŭt'o'fak'ul'o, kiu'n oni ne pov'is kontakt'i hieraŭ ĉar est'is dimanĉ'o kaj li ne trov'iĝ'is hejm'e”.

3

La lok'a polic'ist'o direkt'is al Karal par'o'n da tre blu'a'j okul'o'j. Li ŝajn'is apenaŭ dek'ok'jar'a, sed probabl'e aĝ'is almenaŭ dek jar'o'j'n pli. Io tre freŝ'a en la roz'a haŭt'o, la mal'long'a'j blond'a'j har'o'j, la rekt'a, mem'cert'a si'n'ten'o de vir'o konsci'a pri si'a'j alt'a kresk'o kaj larĝ'a'j ŝultr'o'j kvazaŭ dis'radi'is la mesaĝ'o'n: “jen mi est'as: prav'a, ĉampion'o, kaj kun aŭtoritat'o”.

“Aleksandro Jendrik est'is am'at'a kaj mal'am'at'a”, li dir'is enigm'e.

“De kiu'j?” Jano Karal demand'is.

“Am'at'a de unu du'on'urb'o, mal'am'at'a de la ali'a du'on'o. Valmu divid'iĝ'as en du politik'a'j'n opini'o'j'n. Du'on'o de la loĝ'ant'ar'o est'as konservativ'a, du'on'o social'ist'a. La rezult'o'j'n de l’ voĉ'don'o'j fakt'e decid'as kelk'a'j hezit'em'a'j elekt'ant'o'j”.

“Kaj kie situ'is Jendrik?”

“Ne dir'u simpl'e: Jendrik. Est'as du frat'o'j. Aleksandro est'as konservativ'a kaj vol'as neni'o'n konserv'i. Jankarlo est'as kontraŭ'konservativ'ul'o kaj vol'as ĉio'n konserv'i. La slogan'o'j de Aleksandro est'as: futur'o, progres'o, modern'ig'i. Li est'is elekt'it'a en la Urb'a'n Estr'ar'o'n. Jankarlo, mal'e, est'as social'ist'o kiu batal'as por ke Valmu konserv'u ĉiu'n el si'a'j mal'nov'a'j ŝton'o'j, en kiu'j, laŭ li, kuŝ'as ĝi'a ĉarm'o. Ankaŭ li est'as arkitekt'o. Li sid'as en la Komun'um'a Konsil'ant'ar'o, sed ne en la Estr'ar'o”.

“Ili do rival'as?”

“Akr'e. Aleksandron Jendrik sub'ten'as la hom'o'j kaj firma'o'j kun kapital'o, grand'part'e person'o'j ven'int'a'j de ali'lok'e. Jankarlon favor'as la ne'riĉ'ul'o'j, hom'o'j kiu'j sent'as si'n “aŭtent'a'j valmuanoj”, tre kor'lig'it'a'j al la kadr'o ĉi-urb'a. Ĉu vi jam vid'is jen'a'n afiŝ'o'n?”

Li pren'is el tir'kest'o paper'o'n sur kiu leg'iĝ'is grand'liter'e: Vin'strat'o ne vol'as mort'i. Jano streĉ'iĝ'is. Li ek'memor'is la anonim'a'j'n leter'o'j'n send'it'a'j'n al Aleksandro Jendrik. Unu tekst'is: “Vin'strat'o ne vol'as mort'i”, ali'a: “Vin'strat'o ne mort'os”, tri'a: “Vi mort'os pli fru'e ol ĝi”.

“Kio est'as Vin'strat'o?” Karal sci'vol'is.

“Strat'o laŭ'long'e de Mikva. Laŭ projekt'o de Aleksandro Jendrik, oni detru'us tut'a'n flank'o'n de la strat'o por far'i larĝ'a'n ŝose'o'n. Tio indign'ig'is la strat'an'o'j'n, kaj ili organiz'is kampanj'o'n kontraŭ la projekt'o, kun la help'o de Jankarlo. Ili sent'as — pardon'u, sent'is — al Aleksandro terur'a'n mal'am'o'n, kvazaŭ tiu vol'us ruin'ig'i ili'a'n viv'o'n, detru'i ili'a'n anim'o'n, atenc'i i'o'n sankt'a'n”.

“Ĉu la frat'o'j eg'e mal'am'is si'n reciprok'e?”

“Ne. Ili fakt'e bon'e rilat'is. Mi pens'as ke ili estim'is unu la ali'a'n. La rival'ec'o est'is politik'a kaj profesi'a, tut'e ne person'a”.

“Kaj la vir'in'o'j?”

“La edz'in'o'j est'is long'a'temp'e bon'eg'a'j amik'in'o'j. Oni tre oft'e vid'is ili'n kun'e. Ekzempl'e, ili kun'e sekv'is kurs'o'n pri meĥanik'o organiz'it'a'n de la Klub'o Aŭtomobil'a. Ili eĉ prov'is aranĝ'i tia'n kurs'o'n special'e por vir'in'o'j, laŭ la princip'o: ‘vir'in'o'j mult'e uz'as aŭt'o'j'n nun, ili dev'as sci'i pli pri meĥanik'o’, sed ili ne sukces'is varb'i sufiĉ'e da in'a'j amator'o'j. Tamen, jam ebl'e unu jar'o'n la du edz'in'o'j ne plu mult'e inter'rilat'as, kvazaŭ iu streĉ'o inter'ven'is inter ili. Mi ne sci'as kial”.

“Kaj ĉu vi hav'as ide'o'n pri la am'a viv'o de tiu'j du par'o'j?”

“Neniu'n. Laŭ'aspekt'e, ĉiu form'as fidel'a'n par'o'n. Sed kompren'ebl'e tia'j hom'o'j, se ili de'voj'iĝ'as de la rekt'a edz'ec'a lini'o, tio'n far'as plej diskret'e”.

“Nun pri la katastrof'o mem, kio'n vi pov'as dir'i al mi?”

“Pri la eksplod'o bedaŭr'ind'e neni'o'n. Ni enket'is van'e. Neni'u spur'o. Neni'u vid'int'o. Plast'a eksplod'aĵ'o lok'it'a en la region'o de la brems'a reg'sistem'o, laŭ ni'a'j dedukt'o'j. Domaĝ'e ke ni ne ven'ig'is aŭt'o'fak'ul'o'n antaŭ'e, aŭ ne gard'o'star'is. La fak'ul'o nun ne plu trov'os i'o'n ajn grav'a'n”.

“Kaj pri la akcident'o?”

“Tiu akcident'o est'as tre strang'a. Ne pro la lok'o. Ni polic'ist'o'j jam plur'foj'e atent'ig'is la aŭtoritat'o'j'n ke tiu lok'o est'as danĝer'a. La kurb'o tro akut'as post tiel fort'a rekt'a dekliv'o. Tamen ĝis nun neni'o serioz'a okaz'is, ĉar est'as mal'mult'e da trafik'o. Okaz'is mal'grav'a'j de'voj'iĝ'o'j. Jun'ul'o foj'e vund'iĝ'is kolizi'e kun arb'o. Sed por fal'i abism'e'n kiel Aleksandro Jendrik, neces'is pli ol de'voj'iĝ'o, neces'is vetur'i kelk'a'j'n metr'o'j'n plu en la vepr'ej'o sen pov'i halt'ig'i la aŭt'o'n”.

“Kio impres'as vi'n kiel plej strang'a en ĉi tiu afer'o?”

“Nu, est'is bon'eg'a stir'ant'o. Li ne drink'is. Li est'is, kiom ni sci'as, san'a. Li perfekt'e kon'is tiu'j'n voj'o'j'n. Kaj la aŭt'o ĵus est'is kontrol'it'a en la garaĝ'o kiu serv'is li'n dum jar'o'j kaj jar'o'j, kaj ĉiam kontent'ig'is li'n”.

“Kia est'as la reputaci'o de tiu garaĝ'o?”

“Sen'makul'a. Kompetent'a'j labor'ist'o'j, bon'a organiz'o, taŭg'a kontrol'o de ĉio neces'a”.

“Kio est'as la opini'o de vi'a'j koleg'o'j kaj de vi pri la katastrof'o?”

“Fakt'e, se oni konsider'as ĉiu'j'n element'o'j'n, rest'as nur unu ebl'ec'o: iu sabot'is la brems'o'j'n. Ne ebl'as ĝust'e ĝir'i tie sen fort'e brems'i fin'e de l’ dekliv'o. Kun ne'funkci'ant'a'j brems'o'j li pov'is nur for'flug'i el'voj'e”.

“Sed ĉu li pov'is ating'i tiu'n lok'o'n ne brems'int'e eĉ unu foj'o'n?”

“Ne, antaŭ ol ating'i la mont'o'voj'o'n, li du'foj'e tra'ir'is pli grav'a'j'n voj'o'j'n, kaj ĉe ambaŭ inter'kruc'iĝ'o'j est'as ‘halt’-signal'o, kie li nepr'e dev'is brems'i. Sed post'e la voj'o konstant'e serpent'as supr'e'n sufiĉ'e dekliv'e, kaj eĉ ĉe har'pingl'a'j ĝir'ej'o'j sufiĉ'as mal'akcel'i”.

“Interes'e... Nu, mi'a enket'o vid'ebl'e dev'as komenc'iĝ'i en la garaĝ'o. Mi tie'n ir'os. Dank'o'n pro la mult'a'j inform'o'j”.

Kaj Karal el'ir'is el la polic'ej'o.

4

La polic'a detektiv'o ne dezir'is ir'i tuj al la garaĝ'o. Li bezon'is promen'i en la urb'o, sorb'i ties etos'o'n, antaŭ ol trans'ir'i al punkt'o'j pli konkret'a'j.

Trankvil'e paŝ'ant'e, li ek'mir'is pri tio ke Valmuon li tiel mal'bon'e kon'as. Ĝi situ'as ne mal'proksim'e de Valĉefa, kie li loĝ'as kaj kutim'e deĵor'as, kaj est'as bel'a lok'o, pied'e de plaĉ'a arb'o'kovr'it'a mont'ar'o. Tamen, kvankam li kelk'foj'e ekskurs'is por tag'o en Valmu, aŭ tie iu'n vizit'is, li neniam rest'ad'is en ĝi, kaj lok'o'n oni ver'e kon'as nur se oni en ĝi viv'as kelk'a'n temp'o'n.

La lum'o est'is bel'eg'a. Plaĉ'a vent'et'o for'pren'is la tro'o'n da varm'o kiu'n sen ĝi sent'ig'us tiu unu'a semajn'o de septembr'o. Est'is agrabl'e laŭ'ir'i la strat'o'j'n sen'cel'e.

Li al'ven'is Grand'a'n Plac'o'n. Puls'is tie vigl'a viv'o. La trotuar'o'j est'is plen'a'j je hom'o'j, jen star'ant'a'j, jen rapid'ant'a'j, jen ir'ant'a'j de restoraci'o al ali'a zorg'e stud'ant'e la menu'o'j'n afiŝ'it'a'j'n ekster'e. Mult'a'j hom'flu'o'j inter'kruc'iĝ'is ĉi tie: turist'a, dung'it'ul'a, lern'ej'an'a, kun'e kun tiu de la kamp'ar'an'o'j kiu'j ven'is urb'e'n kaj atend'as aŭtobus'o'n por re'hejm'iĝ'i aŭ trink'as last'a'n aperitiv'o'n en trotuar'kaf'ej'o antaŭ ol re'aŭt'i vilaĝ'e'n.

La turist'a'j grup'o'j konscienc'e ekzamen'ant'a'j la menu'o'j'n pens'ig'is Janon pri la hor'o. Est'is temp'o tag'manĝ'i. Sed turist'a restoraci'o li'n ne log'is. Li decid'is serĉ'i ej'o'n vizit'at'a'n de lok'an'o'j, mal'mult'e'kost'a'n establ'o'n, kie ĉiu babil'as kun ĉiu, kaj la voĉ'o'n ne kontrol'as.

La mal'nov'a kvartal'o laŭ'long'e de Mikva cert'e respond'as al tiu dezir'o. Ĉu ebl'e Vin'strat'o prav'ig'os si'a'n nom'o'n per plaĉ'a vin'liver'o? Li tie'n ir'is.

Je la barél da vin'o anonc'is ŝild'o kun mal'nov'stil'a'j liter'o'j kaj dialekt'a super'sign'a skrib'o tip'a pri la Sankt'a Val'o de Tjazo. La lok'o plen'is je bru'o, hom'o'j, kaj pez'a odor'o, en kiu cigared'fum'o miks'iĝ'is kun frand'a'j naz'tikl'aĵ'o'j. Kiam Karal en'ir'is, la konversaci'o'j dum'sekund'e halt'is, dum ĉiu rigard'is la al'ven'ant'o'n, sed tuj post'e la lang'o'j re'komenc'is funkci'i.

Ĉe neni'u tabl'o trov'iĝ'is liber'a sid'lok'o. Kelner'in'o rapid'ant'a kun akrobat'a struktur'o el fum'ant'a'j teler'o'j kaj plad'o'j iel trov'is sufiĉ'e da spir'o por flustr'i: “Vi dev'os atend'i, sid'u bufed'e”. Karal obe'is kaj mend'is aperitiv'o'n.

Sur la alt'a sen'dors'a seĝ'o apud li sid'is mal'jun'ul'et'o, kiu vid'ebl'e jam trink'is pli ol unu glas'o'n. Li lev'is la nun'a'n laŭ “je-vi'a-san'o”-gest'o kaj rid'et'is al Karal bon'ven'ig'e.

“Vin'strat'o ne pret'as mort'i”, ĉi-last'a dir'is kap'montr'ant'e la plen'plen'a'n ej'o'n.

“Ne plu stas danĝer'o nun”, dialekt'is la mal'jun'ul'et'o kun signif'o'plen'a esprim'o.

“Ĉiu'j tio'n dir'as”, respond'is Jano, “sed tamen est'as dub'e. Ĉu ver'e la projekt'o pov'is tia'grad'e de'pend'i de unu'nur'a person'o?”

“Vi ne est'as el Valmu, ĉu?” supoz'is la ali'a. “Tial vi ne pov'as kompren'i la potenc'o'n de la grand'a Jendrik. Mult'a'j sekv'is li'n, sed nur sekv'is. Dum li est'is tie, ili voĉ'don'is ĉio'n ajn por plaĉ'i al li kaj tir'i la profit'o'j'n. Sed sen li mank'os la energi'o kaj iniciat'em'o. Ili ne kuraĝ'os front'i la popol'o'n. Ili est'as hord'o da lup'o'j, atak'as mord'e-murd'e nur se la plej sovaĝ'a montr'as la viktim'o'n. Sen ĉef'o ili pen'os forges'ig'i si'n”.

“Ĉu mult'a'j i'o'n perd'os pro li'a mort'o?”

“Mult'a'j, ne'mult'a'j, kiel sci'i? Ĉia'spec'a'j entrepren'ist'o'j, hav'ig'ist'o'j, industri'ist'o'j — la tut'a ‘Respublik'o de la gaj'a'j sam'ban'ul'o'j’, kiel ni nom'as ili'n — ...”

“Sam'ban'ul'o'j?” mir'e inter'romp'is Karal.

“Valmua esprim'o, ver'ŝajn'e. La popol'o ili'n tiel nom'as, ĉar ili si'n banas en la sama mal'pur'a akv'o, t.e., profit'as el la sam'a'j dub'honest'a'j entrepren'o'j...”

“Kaj nun, Jendrik for'pas'is. Eg'e mal'oportun'a mort'o, por tiu ‘Respublik'o’, ĉu ne?”

“Jes, strang'a. Ĉiu stas ŝok'frap'it'a ĉi-kvartal'e. Ĝi tiom simil'as krim'o'n! Kaj oni tiom fanfaron'is ke li mort'o'n merit'as! Mult'a'j tim'as ke oni ili'n kulp'ig'os”.

“Ĉu ver'e oni publik'e parol'is pri li'n murd'i?” Jano demand'is streĉ'e, ne'konsci'e uz'ant'e la post'prepozici'a'n infinitiv'o'n tip'a'n pri sankt'aval'a dialekt'o.

“Ho jes! Sed neni'u pren'is tio'n serioz'e, eĉ kiam elokvent'is la dik'a Juli'o Safir, la drog'ist'o, la plej ekscit'it'a el la kvartal'o. Li kondut'is kvazaŭ li dir'us: ‘Ten'u mi'n, ten'u mi'n, aŭ mi far'os katastrof'o'n!’, sed ĉiu'j sci'is ke li ne kuraĝ'us far'i i'o'n pli ol mal'ferm'ad'i la faŭk'eg'o'n fanfaron'e. Mi ne pov'as kred'i ke iu el la Rev'aan'o'j implik'iĝ'is”.

“Revaanoj? Kio est'as revaano?”

“Ĉu vi ne sci'as? An'o de la organiz'o Respekt'i Valmuon, aŭ, laŭ la komenc'silab'o'j, Rev'a. Band'o de loĝ'ant'o'j el Vin'strat'o form'is tiu'n grup'o'n por defend'i la bel'ec'o'n de ni'a urb'o. Est'as ili kiu'j pres'ig'is la afiŝ'o'j'n Vin'strat'o ne vol'as mort'i. Ili kun'ven'as, parol'ad'as, organiz'as, sed mi dub'as ĉu ili est'us pov'int'a'j ating'i i'o'n ajn, se ne okaz'us oportun'e la akcident'o”.

“Kial ili ne kapabl'us sukces'i?”

“Vi kon'as la spec'o'n. Oni kun'ven'as por frand'i kaj drink'i, oni vort'as kaj vort'as, ekzalt'iĝ'as, flam'e deklar'as ke ‘ni ne toler'os’..., sed hav'as neniu'n ver'a'n rimed'o'n i'o'n ŝanĝ'i, se la ‘Respublik'o de la gaj'a'j sam'ban'ul'o'j’ ricev'as pli'mult'o'n da voĉ'o'j en la elekt'ad'o. Mi kon'as ili'a'n sen'efik'ec'o'n. Rigard'u mi'n. Ĉu mi kapabl'us sukces'ig'i tia'n kampanj'o'n? Kaj mi est'is unu el la fond'int'o'j de Rev'a!”

Li rid'is et'a'n gorĝ'a'n rid'o'n.

“Ĉu vi ne plu est'as?” la detektiv'o demand'is.

“Ne. Mi for'las'is la Rev'aan'o'j'n kiam ili decid'is pri sekret'o. Pro Cezar'o Birman, la ul'o de l’ ĉi-apud'a libr'ej'o; li insist'ad'is ke ĉiu'j ni'a'j diskut'o'j est'u nepr'e sekret'a'j. Tiam mi ili'n adiaŭ'is. Mi, sekret'o'j'n? Ne'ebl'e. Mi tro ŝat'as drink'i kaj babil'i!”

“Domaĝ'e ke vi ne plu an'as. Vi ebl'e pov'us dir'i al mi la solv'o'n de la enigm'o. Kvankam mi ne est'as valmuano, la mister'o de l’ fal'int'a aŭt'o mi'n incit'as”.

“Se mi sci'us la solv'o'n, mi ĝi'n dir'us, ĉar mi est'as mal'kaŝ'a. Sed eĉ est'ant'e Rev'aan'o mi cert'e ne sci'us ĝi'n. Mi kon'as tiu'j'n hom'o'j'n. Ili ne est'as krim'ul'o'j. Kaj se okaz'is akcident'o, ili ĝi'n ne ĉe'est'is. Kvankam...”

“Kvankam?”

“Kvankam mi demand'as mi'n, ĉu la grand'a Jendrik ne ir'is ili'n vizit'i kiam li plonĝ'is abism'e'n”.

“Ili'n vizit'i? Sed li al'supr'is!”

“Jes, preciz'e. Rijoka, la spic'ist'o, hav'as kaban'o'n supr'e de Mont'o Baruna. Komenc'e, ni kelk'foj'e ir'is tie'n por ni'a'j kun'ven'o'j, pas'ig'is tie supr'e tut'a'n plaĉ'a'n dimanĉ'o'n. Kial Jendrik ir'us tiu'n voj'o'n dum sabat'a nokt'o, se ne por preciz'a cel'o kiel tiu?”

Liber'iĝ'is tabl'o, kaj ambaŭ vir'o'j ek'sid'is ĉe ĝi. Ili tag'manĝ'is kun'e, kaj Jano tre ŝat'is la konversaci'o'n kun la mal'jun'a sprit'ul'o, kies okul'o'j bril'is dum li verv'e pri'skrib'is plej divers'a'j'n aspekt'o'j'n de la viv'o valmua. Sed — krom la fakt'o ke la sicili'an'o'j kaj alban'o'j atribu'is al Aleksandro Jendrik super'ec'a'n, mal'estim'a'n si'n'ten'o'n rilat'e al la fremd'a'j labor'ist'o'j — li plu ek'sci'is neni'o'n interes'a'n por la enket'o.

Kiam li el'ir'is el la restoraci'o, la polic'a detektiv'o hav'is zorg'a'n esprim'o'n. Ĉu la mal'jun'ul'o ne diven'is li'a'n polic'an'ec'o'n? Se jes, li ebl'e intenc'e mis'gvid'is li'n. Kaj eĉ se ne, ĉu oni fid'u li'a'n cert'ec'o'n ke “ili ne est'as krim'ul'o'j”? Se la Rev'aan'o'j kun'kulp'us pri la mort'ig'o, la afer'o ne facil'e mal'plekt'ebl'us, ĉar kiam plur'a'j person'o'j kun'krim'as, ili sen'pen'e pov'as aranĝ'i ret'o'n da mensog'o'j sub kiu ĉiu protekt'as ĉiu'n. Ali'flank'e, kolektiv'a fi-far'o est'as mal'pli facil'e decid'ebl'a ol unu'op'ul'a krim'o, kaj oni pli facil'e romp'as ĉen'o'n da kulp'int'o'j ol mal'kovr'as unu'sol'a'n izol'ul'o'n. La afer'o, tamen, prezent'iĝ'is komplik'a...

5

Ial, Karal est'is surpriz'it'a. Ebl'e li atend'is streĉ'a'n, febr'a'n etos'o'n — li'a'mens'e en garaĝ'o ĉio ĉiam urĝ'as — kaj sekv'e li'n mir'ig'is la pac'a atmosfer'o reg'ant'a ĉi tie. Iu ne'vid'ebl'a ek'bru'ig'is motor'o'n akcel'ant'e ĝis preskaŭ ne'el'ten'ebl'a laŭt'o. Vetur'il'o star'is super fos'aĵ'o, el kiu el'iĝ'is man'o'j ŝmir'aĵ'nigr'a'j kaj hel'brun'a har'ar'o. Apud la larĝ'e mal'ferm'it'a pord'eg'o trov'iĝ'is jun'a vir'o kun kap'o klin'it'a al motor'o. La detektiv'o li'n al'ir'is.

“Ĉu vi dezir'as i'o'n?” demand'is la jun'ul'o per voĉ'o obtuz'a. Li est'is ne tre grand'a, kun nigr'a'j ond'a'j har'o'j, ne'alt'a frunt'o kaj brun'a'j migdal'form'a'j okul'o'j kiu'j konstant'e mov'iĝ'is. Li ĝentil'e rid'et'is.

“Ne ĉes'u labor'i pro mi. Mi hav'as temp'o'n”, respond'is Karal kun la ton'o de neni'far'a gap'em'ul'o.

“Mi'n ne ĝen'os se mi halt'os minut'et'o'n”, re'bat'is la knab'o, man'e net'ig'ant'e har'bukl'o'n kaj tiel las'ant'e ŝmir'a'n nigr'a'n spur'o'n sur la frunt'o. “Kiel mi pov'as help'i al vi?”

“Mi dezir'us i'o'n pri'parol'i kun vi'a ĉef'o”, Karal anonc'is.

“La ĉef'o? Ĉu la mastr'o aŭ la labor'ej'estr'o?”

“Ĉu ili ne est'as unu kaj sam'a?”

“Ne. La mastr'o est'as s-ro Alsjo. Li ne ĉe'est'as hodiaŭ. La labor'ej'o'n estr'as Job'o Fortaroko. Li ven'os post kelk'a'j minut'o'j. Li ir'is for por prov'i vetur'il'o'n”.

“Bon'e. Mi parol'os kun li. Ĉu vi hav'as mult'e da labor'o?”

“Normal'e. Sufiĉ'e por okup'i tri labor'ist'o'j'n kaj unu estr'o'n. Sed kio'n vi fakt'e dezir'as? Neni'o'n pri aŭt'o, ĉu? Ĉu vi est'as ĵurnal'ist'o enket'ant'a post la fam'a akcident'o?”

“Ne. Polic'o”, Jano dir'is, montr'ant'e la pruv'il'o'n kaj akr'e rigard'ant'e la jun'ul'o'n.

Ĉi-last'a rigid'iĝ'is kaj pal'iĝ'is dum er'o de sekund'o, sed li tuj re'trov'is si'a'n kviet'o'n.

“Diabl'e!” li simpl'e prononc'is. Li komenc'is dir'i i'o'n plu'a'n, kiam sonor'a voĉ'o mal'antaŭ Karal demand'is:

“Kio est'as, Petro? Ĉu vi pov'is help'i al tiu sinjor'o?”

Jano turn'is si'n. Star'is tie kvar'dek'jar'ul'o kun blu'a super'tut'o garaĝ'ist'a. Mez'grand'a, li ne ten'is si'n tre rekt'e kaj io ne'simetri'a en la vizaĝ'a'j sulk'o'j impres'is preskaŭ ĝen'e. Ne'raci'e, Jano ek'inklin'is dub'i li'a'n ver'em'o'n.

“Sinjor'o Fortaroko, sen'dub'e?” li demand'is, kaj si'n kon'ig'int'e, li las'is si'n konduk'i al et'a fuŝ'ord'a kabinet'o.

Jes, la vetur'il'o bon'fart'is tiu'n tragik'a'n sabat'o'n. Ne, neni'u el la meĥanik'ist'o'j labor'is super ĝi post kiam Fortaroko mem ĝi'n prov'is ekster'e. La brems'o'j kaj ĉio perfekt'e funkci'is. Jes est'as nur tri da ili. La jun'ul'o kun kiu la s-ro polic'an'o ĵus parol'is — Petro Balgana —, iu alban'o — Halim Uŝtari — kaj jun'a student'o el Valĉefa, kiu tamen meti'lern'is meĥanik'o'n — iu Stefano, Stefano... la famili'a'n nom'o'n li ne memor'as nun, nur por'temp'e li ĉi tie labor'as. Ĉiu'j tri aper'as honest'a'j, brav'a'j labor'ist'o'j, ankaŭ konscienc'a'j. La garaĝ'o hav'as bon'a'n reputaci'o'n, kaj ne'konscienc'ul'o'n s-ro Alsjo, la mastr'o, ne toler'us.

S-ro Aleksandro Jendrik las'is la aŭt'o'n je la 8-a maten'e. Li re'pren'is ĝi'n nokt'e ĉirkaŭ la 9-a. Li est'is kun la edz'in'o. La garaĝ'o rest'as ne'ferm'it'a ĝis la ok'a kaj du'on'o ĉiu'vesper'e. La labor'ist'o'j altern'e deĵor'as de la 6-a ĝis la ferm'hor'o. S-ro Jendrik antaŭ'e telefon'is por demand'i ĉu ebl'us ferm'i nur je la naŭ'a tiu'n tag'o'n, ĉar li ŝat'us re'pren'i la vetur'il'o'n je tiu hor'o, kiam li re'ven'os el trajn'a vojaĝ'o. Tut'e komenc'e, li est'is pet'int'a la aŭt'o'n por dimanĉ'o, sed post'e li akcept'is rendevu'o'n en ĉaled'o sur Mont'o Baruna sabat'o'n nokt'e — strang'a temp'o, ĉu ne?, sed ne taŭg'as ke garaĝ'ist'o, eĉ sci'vol'a, far'u demand'o'j'n — kaj li pet'is ke oni gard'u ĝi'n ĝis la 9-a. Ĉar li est'as grav'ul'o kaj bon'eg'a klient'o, person'a amik'o de la garaĝ'posed'ant'o, oni ĉiam konsent'as tia'j'n escept'o'j'n por li.

Tiu'tag'e est'is la vic'o de Halim vesper'deĵor'i, kaj tiu hav'ig'is al la arkitekt'o la vetur'il'o'n. Kiu labor'is super la vetur'il'o? Ankaŭ Halim, kun la help'o de Stefano iu'moment'e. Neni'u ripar'o, nur regul'a'j kontrol'o kaj pri'zorg'ad'o. Post la kontrol'vetur'o, la aŭt'o star'is tie kaj neni'u ĝi'n tuŝ'is. Tio'n la tri meĥanik'ist'o'j atest'as, kaj, kvankam la labor'ej'estr'o mem tiam est'is for ĝis lund'o maten'e, laŭ antaŭ'a aranĝ'o kun la mastr'o, li ne dub'as ili'a'n dir'o'n.

Ne, Halim ne kon'as special'e la arkitekt'o'n. Nek Petro, nek Stefano, ceter'e. Ili viv'as en mal'sam'a'j mond'o'j.

La akcident'o? Ab-so-lu-te ne-kom-pre-ne-bla. La sol'a kaŭz'o est'us ek'paraliz'o de la dekstr'a krur'o. Jes, nur tio kompren'ig'us la ne'brems'ad'o'n. La tut'a afer'o est'as mal'agrabl'a por la garaĝ'o, kiu est'as tut'e-tut'e sen'kulp'a kaj risk'as sufer'i ne'just'a'n mis'fam'iĝ'o'n.

“Dank'o'n”, Karal dir'is fin'e, “ĉu ĝen'os se mi nun parol'os kun ĉiu el vi'a'j tri meĥanik'ist'o'j si'n'sekv'e?”

Job'o Fortaroko plej afabl'e respond'is ke ne.

*

Halim Uŝtari est'is grand'a, larĝ'a'ŝultr'a, kun tre mal'dik'a tali'o. Se la makzel'o, la larĝ'a'j man'o'j dik'fingr'a'j, la fort'a naz'o, la tors'o, kiu'n oni diven'is muskol'a, kun'e dis'radi'is fizik'a'n potenc'o'n, la intenc'a rigard'o avert'is ke la psik'o ne mal'pli fortik'as, kaj dens'a lip'har'ar'o iel sukces'is konfirm'i la ĝeneral'a'n impres'o'n pri natur'pur'a, pli mal'pli sovaĝ'a pov'eg'o. Jano est'is du'on'pens'ant'a ke tia'n vir'o'n oni prefer'e kalkul'u inter la amik'o'j ol inter la mal'amik'o'j, kiam la alban'o ek'rid'et'is. Tio met'is sur li'a'n vizaĝ'o'n tiom da ĉarm'o kaj lum'o, ke la detektiv'o sent'is kvazaŭ sovaĝ'best'o ek'ced'is lok'o'n al grand'a infan'o mild'akor'a. Pli honest'a'n rigard'o'n li mal'oft'e renkont'is.

“Kio'n vi opini'as pri tiu akcident'o?” li demand'is.

“Sinjor'o”, la alban'o respond'is per mal'alt'a, preskaŭ solen'a voĉ'o, “tio est'as la plej mister'a okaz'aĵ'o en mi'a viv'o. Mi sci'as ke tiu aŭt'o perfekt'e funkci'is. La sinjor'o ankaŭ perfekt'e stir'is, klar'mens'is, kon'is la voj'o'n. Kiel klar'ig'i? Ĉu si'n'mort'ig'o? Motiv'o'n vi ebl'e trov'us, sed kial uz'i tia'n kruel'a'n metod'o'n?”

“Ĉu ne krim'o est'as pli probabl'a?” la polic'an'o ĉu'is, kun akut'a atent'o al la vizaĝ'esprim'o de la ali'a.

“Mi pens'is pri krim'o. Sed kiel ebl'us? Post kiam la estr'o las'is la aŭt'o'n tie”, li gest'is al difin'it'a lok'o en la labor'ej'o, “ĝi tie star'is kaj neni'u el ni ĝi'n tuŝ'is ĝis li re'pren'is ĝi'n vesper'e”.

“Ĉu vi rest'is ĉi tie la tut'a'n temp'o'n inter la 6-a kaj la ferm'o'hor'o?”

La alban'o palpebr'um'is. Ĉu pli intens'e ol ĉe normal'a refleks'a far'o?

“Jes. Est'as konstant'a deĵor'ad'o”.

“Vi ne el'ir'is, ni dir'u, ebl'e, kvar'on'hor'o'n por i'o'n manĝ'i?”

“Ne. Mi manĝ'is sandviĉ'o'n en la garaĝ'o mem. La aŭt'o rest'is tie la tut'a'n temp'o'n, ne'tuŝ'at'a. Mi ir'is kelk'minut'e neces'ej'e'n, sed se iu sukces'is en'ŝtel'iĝ'i en la garaĝ'o'n kaj i'o'n fuŝ'aranĝ'i dum mi neni'o'n aŭd'is kaj est'is for tiel mal'long'e, tiu nepr'e est'as super'natur'a est'aĵ’.”

Amuz'is Janon la dialekt'a elizi'o ĉe tiu fremd'ul'o, kies prononc'o, kvankam ne tut'e korekt'a, tamen imit'is la sankt'aval'a'n melodi'o'n.

“Kiom'a hor'o est'is kiam vi re'don'is la aŭt'o'n?”

“Mi ne rigard'is horloĝ'o'n. Jam est'is nokt'o. Mi dir'us: la 9-a”.

“Ĉu la panel'a horloĝ'et'o akurat'is?”

“Ne mi kontrol'is, sed preskaŭ cert'e jes, ĉar la estr'o ĉiam pedant'e rilat'as al la hor'o, kaj se ĝi ne est'is ekzakt'a antaŭ'e, li sen'dub'e ĝi'n ĝust'ig'is dum la kontrol'vetur'o. Laŭ la rakont'o'j kiu'j'n mi aŭd'is, la katastrof'o okaz'is ĉirkaŭ la naŭ'a kaj du'on'o. Kiel la sinjor'o hav'us temp'o'n halt'i sufiĉ'e long'e por ke iu sabot'u la aŭt'o'n? Kaj kie? Ne est'as eĉ kaban'et'o inter ĉi tie kaj la lok'o de l’ katastrof'o. La stir'meĥanism'o kaj la brems'o'j est'is bon'stat'a'j kiam la estr'o ili'n kontrol'is sur'voj'e, kaj neni'u post'e tuŝ'is la vetur'il'o'n. Tio'n mi pret'us ĵur'i, ĉar mi la tut'a'n temp'o'n rest'is tie ĉi kaj la aŭt'o ne est'is facil'e ating'ebl'a. Se Petro aŭ Stefano ĝi'n est'us fuŝ'palp'int'a'j — est'as absurd'e tio'n imag'i, se oni kon'as ili'n — mi est'us ili'n vid'int'a. Ne. Tiu afer'o ironi'as al ni kiel karoseri'a bru'o”.

“Ankaŭ al mi”, pens'is Jano, kiu dank'is la alban'o'n kaj decid'is pri'demand'i la jun'ul'o'n kiu'n li vid'is unu'e post si'a al'ven'o.

6

Petro Balgana direkt'is al Jano migdal'okul'o'j'n ĉiam mov'iĝ'em'a'j'n. Dum la alban'o hav'is tuj'a'n, rekt'a'n, person-al-person'a'n kontakt'o'n, li'a koleg'o ne sent'is si'n tut'e hejm'e front'e al la polic'an'o. Li vid'ebl'e est'is iom'et'e embaras'it'a.

La demand'o'j kaj respond'o'j sekv'is unu'j la ali'a'j'n ne mal'simil'e ol kun la alban'o. La fakt'o'j est'is konfirm'it'a'j ekzakt'e, escept'e pri tio kio okaz'is post la 6-a vesper'e, ĉar tiu'hor'e la jun'a vir'o fin'is la labor'o'n kaj re'ir'is hejm'e'n.

“Ĉu sol'a?” Jano demand'is, sen preciz'a kaŭz'o.

“Fakt'e ne. Kun Stefano”, respond'is Balgana. “Ni ir'is al drink'ej'o apud mi'a hejm'o, ne mal'proksim'e de ĉi tie, kaj tie babil'is ebl'e tri kvar'on'hor'o'j'n. Post'e ni dis'iĝ'is”.

“Kio'n vi opini'as pri tiu Stefano?” La detektiv'o ne rezist'is la plezur'o'n sci'vol'i kiel impres'as li'a nev'o.

La jun'ul'a vizaĝ'o al'pren'is esprim'o'n de eg'a respekt'o.

“Li impon'as”, Petro dir'is serioz'e. “Kiam ni hav'as feri'temp'a'j'n labor'ul'o'j'n, ili ĝeneral'e sci'as neni'o'n pri l’ meti'o. Sed ne Stefano. Kvankam li stud'as en Valĉefa Univ’, li est'as ver'a meĥanik'ist'o. Mal'oft'aĵ'o!”

“Kaj Uŝtari?”

“Ankaŭ li mi'n impres'as, sed ali'manier'e. Stefano est'as kamarad'o por mi, plaĉ'a kun'ul'o. Kun Halim mi oft'e sent'as ke est'as distanc'o inter ni, ebl'e kultur'a aŭ religi'a”.

“Kiu'n religi'o'n li hav'as?”

“Islam'a'n”.

“Jes, vi dev'as sent'i diferenc'o'n”.

“Fakt'e, ebl'e tamen pli ag'as la aĝ'o. Li aĝ'as dek jar'o'j'n pli ol mi, hav'as edz'in'o'n, infan'o'j'n, tut'a'n famili'o'n. Mi ne”.

“Ĉu vi kred'as li'n kapabl'a krim'i?”

“Ne”. La respond'o est'is tuj'a kaj firm'a. Aŭd'ebl'is ke ĉe Petro Balgana pri tio ne ekzist'as eĉ plej et'a dub'er'o.

“Kaj Stefanon?”

“Ankaŭ ne, kvankam mi ne kon'as li'n de tiel long'e. Ŝajn'us ne'kred'ebl'a afer'o”.

“Kio'n vi pens'as pri la akcident'o?”

La jun'ul'o iom ekscit'iĝ'is.

“Aŭskult'u, sinjor'o, por ni en ĉi tiu garaĝ'o, la enket'ad'o hav'as i'o'n ofend'a'n. Mi kompren'as ke vi dev'as far'i ĝi'n, sed ni tiel fid'as ni'n reciprok'e, koncern'e honest'ec'o'n, sen'kulp'ec'o'n, ktp, ke la ide'o ke oni ni'n suspekt'as est'as ver'e incit'a”.

“Tamen okaz'is io serioz'a!”

“Jes, sed ĉu pov'as est'i io ali'a ol moment'a cerb- aŭ kor-pane'o? Laŭ la kondiĉ'o'j en Ejga-Garaĝ'o, krim'o tut'e simpl'e ne ebl'as”.

“Ni tre ŝat'us sekv'i vi'n en tiu rezon'ad'o. Bedaŭr'ind'e, iu eksplod'ig'is la aŭt'o'n en la sekv'ant'a nokt'o, kaj ni sci'as ke la brems'a sistem'o plej special'e cel'iĝ'is. Kaj...”

Karal halt'is, ĉar la jun'ul'o pal'iĝ'is kaj rigid'iĝ'is moment'et'o'n.

“Sed tamen...” tiu komenc'is, kaj subit'e inter'romp'is si'n, dum li'a frunt'o sulk'iĝ'is pens'koncentr'e. Li'a mien'o ŝanĝ'iĝ'is al mal'ĝoj'a rid'et'o dum li daŭr'ig'is:

“Pardon'u, ĉio ĉi efik'as sku'e. Mi ne sci'as kio'n pens'i, kaj tio est'as tre mal'agrabl'a por hom'o star'ant'a mez'e de la tut'a afer'o”.

“Mi kompren'as. Sed ni tamen dev'as demand'i kaj ĉio'n konsider'i. Mi simpati'as al vi'a solidar'ec'a sent'o pri vi'a'j koleg'o'j, sed kred'u mi'n: krim'ul'o tre mal'oft'e aspekt'as krim'ul'e”.

*

Stefano aper'is tiel sever'mien'a ke Karal mal'facil'e sub'prem'is inklin'o'n ek'rid'i.

“Vi vok'is mi'n, sinjor'o polic'an'o?” son'is serioz'ton'e la nev'a voĉ'o.

“Nu, vi sci'as pri kio tem'as”, la detektiv'o dir'is, pens'ant'e ke est'us risk'e ŝanĝ'i la si'n'ten'o'n kaj decid'int'e ag'i kvazaŭ la jun'ul'o ne est'us kun'labor'ant'a parenc'o.

Stefano konfirm'is ĉiu'j'n antaŭ'a'j'n asert'o'j'n. Li pret'is ĵur'i ke neni'u tuŝ'is la vetur'il'o'n inter la re'ven'o de la labor'ej'estr'o kaj la temp'o kiam li kaj Petro for'ir'is. Oni sent'is li'n sam'e konstern'it'a kiel la ali'a'j, eĉ pli, ĉar li sci'is pri la anonim'a'j minac'o'j, kiu'j — laŭ li — tut'e ne kongru'is kun la karakter'o de li'a'j labor'kun'ul'o'j.

Est'is decid'it'e, ĉar tiu'vesper'e ven'is por Stefano la vic'o deĵor'i ĝis la ok'a kaj du'on'o, ke Karal re'ven'os tiu'hor'e kaj invit'os la nev'o'n al trankvil'a restoraci'o. Ver'ŝajn'e neni'u ili'n vid'os, kaj, se jes, la hom'o'j pens'os ke li trov'is tiu'n manier'o'n pri'demand'i hom'o'n kiu pov'os hav'ig'i al li inform'o'j'n. Ili do dis'iĝ'is, sed fakt'e la detektiv'o eg'e mal'pacienc'is kon'i la impres'o'j'n de Stefano. Ĉu ili al'port'os lum'o'n?

7

Ili trov'is diskret'a'n angul'o'n en diskret'a restoraci'o. Karal trov'is la nev'o'n mal'pli verv'a, mal'pli vigl'a ol kutim'e. Per zorg'a'patr'a voĉ'o li demand'is:

“Kio est'as al vi, Stefano, ĉu la garaĝ'a viv'o al vi ne plu plaĉ'as?”

“Kar'a Karal!” dir'is la jun'ul'o, uz'ant'e si'a'n familiar'a'n vok'manier'o'n. Li ĝem'spir'is. “La ver'o est'as ke mi est'as lac'a. Cerb'e lac'a. Mi romp'as al mi la kap'o'n super tiu akcident'o ek'de kiam ĝi okaz'is”.

“Tamen ekzist'as raci'a solv'o, kaj ni fin'e trov'os ĝi'n”, Jano prov'is konsol'i.

“Ĉu ver'e vi kred'as?”

“Aŭskult'u, ni star'as nur komenc'e de la esplor'ad'o. Kiam ni sci'os pli pri la viktim'o, ni sci'os pli pri la krim'o”.

“Por vi ne est'as dub'o ke okaz'is krim'o, ĉu?”

“Ne. Pro la eksplod'o kaj la anonim'aĵ'o'j. Est'us tro da koincid'o'j”.

“Sed dir'u, o'ĉj'o, kia'manier'e ĝi far'iĝ'is?”

“Vi'a alban'a koleg'o hav'is mult'e da temp'o por fuŝ'i la brems'o'j'n, ĉu ne?”

“Temp'o'n li hav'is. Sed kial li tio'n far'us? Kaj kial la brems'o'j mis'funkci'is nur tie? Mi al'las'as ke je tiu hor’ est'as neni'u trafik'o tia'lok'e kaj do ke Jendrik ver'ŝajn'e ne dev'is brems'i pro iu limak'a vetur'il'o. Sed li dev'is brems'i du'foj'e ĉe ‘halt’-signal'o'j. Krom'e, tio ne kongru'as kun la karakter'o de Halim”.

“Ĉu ver'e? Interes'as mi'n sci'i kio'n vi pens'as tiu'rilat'e, ĉar vi est'as bon'a karakter'juĝ'ant'o. Famili'a trajt'o”, li al'don'is, alud'ant'e al si'a edz'in'o Ĝoja, psikolog'in'o ĝeneral'e ŝat'at'a.

“Est'as io tre honest'a en Halim”, Stefano klar'ig'is. “Mi ne pov'us difin'i, sed ial mi ne pov'as rigard'i li'n kaŝ'em'a. Ebl'e li kapabl'as murd'i, sed li mort'ig'us front-al-front'e: ponard'e, paf'e, lukt'e aŭ per io simil'a, ne per fuŝ'ad'o de vetur'il'o, kio sign'as ruz'a'n mens'o'n makiavel'a'n”.

“Ĉu est'as iu makiavel'a en vi'a garaĝ'o?”

“Ebl'e jes. La labor'ej'estr'o Fortaroko. Mi ne ŝat'as li'n. Neni'o difin'ebl'a. Sed li impres'as mi'n kiel fals'ul'o. Kvazaŭ li pen'us aper'i ali'a ol li fund'e est'as. Tiu'rilat'e est'as ver'a mal'o de Halim”.

“Ĉu Fortaroko hav'is ebl'ec'o'n fuŝ'i la aŭt'o'n kiam li ĝi'n prov'stir'is?”

“Mi ne imag'as kiel. Kompren'ebl'e li hav'us la temp'o'n, sed kiam li re'ven'is, la brems'o'j kaj ĉio funkci'is normal'e; ali'e, li ne sukces'us met'i ĝi'n bon'ord'e en la garaĝ'o'n. Kaj kiam Halim ĝi'n el'ig'is el ĝi'a lok'o, ankaŭ li dev'is brems'i. Krom'e, kia'n motiv'o'n Fortaroko hav'us?”

“Por kon'i ebl'a'j'n motiv'o'j'n, ni dev'os pli profund'e esplor'i. Ebl'e eĉ Halim hav'as motiv'o'n, kiu'n vi ne suspekt'as. Kaj kio'n vi dir'as pri Petro Balgana?”

“Mi taks'as li'n bon'a knab'o. Ni oft'e diskut'is kun'e, oft'e kun'e manĝ'is, aŭ trink'is en kaf'ej'o. Li est'as brav'a jun'ul'o. Ebl'e ne vast-imag'a. Ne interes'iĝ'as pri la mond'o, politik'o, kultur'o. Ne'ambici'a, simpl'a jun'a vir'o. Iom mal'varm'a, iom mal'feliĉ'a, em'a pens'i ke la viv'o ĉiam griz'os, sed simpati'a. Ne mult'o dir'ind'a pri li”.

“Kiel li re'ag'as al la akcident'o?”

“Ĝi ig'as li'n nerv'a, est'as ver'e. Sed ĉu tio est'us sign'o de kulp'o? Laŭ mi, ne. Nur ke la reputaci'o de la garaĝ'o li'n zorg'ig'as, kaj ankaŭ ke mort'is en impres'a manier'o par'o kiu'n li tamen oft'e vid'is ĉi tie. Eĉ mi'n, nov'ul'o'n ĉi-urb'e, la katastrof'o tuŝ'as. Est'as trem'ig'e pens'i ke tiu'n s-ro'n Jendrik mi vid'is tut'e viv'a kaj vigl'a antaŭ kelk'a'j tag'o'j, kaj nun li mort'is, karb'ig'it'a post tragik'a fal'o”.

Silent'o ŝveb'is kelk'minut'e. Ĝi'n romp'is Karal:

“Ĉu vi sci'as kie est'is la posed'ant'o de la garaĝ'o — kiel do li nom'iĝ'as?”

“Alsjo. Miĥaelo Alsjo”.

“Jes. Kie est'is s-ro Alsjo tiu'n sabat'o'n?”

“Mi ne sci'as, sed cert'e ne en la garaĝ'o. Fakt'e, li oft'e est'as for”.

“Kaj Fortaroko?”

“Post la kontrol'vetur'ad'o per la aŭt'o de s-ro Jendrik, li for'ir'is. Mi ne sci'as kie'n. Rest'is nur la labor'ist'a tri'op'o”.

“Ili'a'j'n alibi'o'j'n mi dev'os kontrol'i”, Karal dir'is kun en'pens'iĝ'a mien'o.

“Mi ne nom'us tio'n alibi'o'j...” Stefano lac'e respond'is.

*

La “alibi'o'j'n” Jano Karal kontrol'is. S-ro Alsjo pas'ig'is la tut'a'j'n sabat'o'n kaj dimanĉ'o'n en Valĉefa, kie divers'a'j person'o'j vid'is li'n. S-ro Fortaroko ir'is dum la sam'a semajn'fin'o al la de'ven'a vilaĝ'o, ĉar li'a'j ge'patr'o'j tie fest'is la kvin'dek'a'n dat're'ven'o'n de si'a ge'edz'iĝ'o. Mult'nombr'a parenc'ar'o atest'is pri li'a ĉe'est'o tie. Nek unu nek la ali'a el la du “ĉef'o'j” do pov'is re'ven'i al la garaĝ'o por iel sabot'i la aŭt'o'n. La mister'nebul'o pli kaj pli dens'iĝ'is.

8

“Ĝoja...”

Apenaŭ prononc'int'e la nom'o'n de si'a edz'in'o, la detektiv'o silent'is. Ili sid'is ĉe'tabl'e, kun et'a tas'o da kaf'o antaŭ si. Ĝoja foli'um'is recept'o'libr'o'n kun koncentr'iĝ'a esprim'o.

“Mi re'ven'as Valĉefan special'e por diskut'i kun vi mi'a'j'n enket'problem'o'j'n, kaj vi eĉ ne aŭskult'as mi'n”, li dir'is du'on'grumbl'e du'on'ŝerc'e.

Ĝoja plu foli'um'is, leg'et'is, foli'um'is.

La polic'an'o el'ig'is pez'a'n ĝem'spir'o'n.

“Ĉu vi parol'is al mi?” demand'is Ĝoja rid'et'e turn'ant'e la kap'o'n al la edz'o kaj fiks'ant'e sur li'n okul'o'j'n de pur'konscienc'a beb'o.

“Jes”, li respond'is iom pli dur'e ol li konsci'e dezir'is. “Mi re'ven'is hejm'e'n por konsult'i psikolog'in'o'n el'star'a'n per si'a spert'o vast'a — kvankam ne oficial'a — pri krim-afer'o'j, kaj ŝi prefer'as perd'iĝ'i en libr'aĉ'o'n kiu... kiu...”

“Ho, pardon'u, kar'a”, ŝi pet'is. “Mi las'is mi'n distr'i de dom'mastr'in'a'j problem'o'j anstataŭ dediĉ'i mi'a'n tut'a'n bril'a'n cerb'o'n al vi'a ĉagren'et'o”. Ŝi'a voĉ'o petol'e patr'in'is.

“Fakt'e, Ĝoja, mi ne tre em'as ŝerc'i nun. Stefano mi'n mal'trankvil'ig'as”.

“Stefano?” Ĝoja abrupt'e serioz'iĝ'is. Ŝi hav'is fort'a'n kor'inklin'o'n al la nev'o, kaj la ton'o de Jano efik'is sobr'ig'e.

“Neni'o grav'a, cert'e. Sed ni tiel kutim'is vid'i li'n komik'i, ke komplet'a for'est'o de sprit'o en li aper'as ne'normal'a”.

“Al kio vi al'skrib'as tiu'n ŝanĝ'o'n?”

“La mort'o de Jendrik li'n zorg'ig'as. Li trov'iĝ'as en strategi'a lok'o en tiu garaĝ'o, kaj vund'as li'n la konstat'o ke li pri la krim'o neni'o'n kompren'as. Pli'e, li est'is tie por inform'iĝ'i preciz'e pri Jendrik kaj ties mal'amik'o'j, kaj pens'is pri si'a rol'o tre serioz'e, kvazaŭ li hav'is antaŭ'sci'o'n pri krim'prov'o kaj dev'is ĝi'n mal'help'i. Laŭ si'a sent'o, li fiask'is en si'a komisi'o”.

“Kompat'ind'a li! Mi tamen ne dub'as ke li far'is ĉio'n ebl'a'n. Jun'ul'o'j ĉiam vol'as pli ol est'as ebl'e. Nu, re'rakont'u al mi la afer'o'n”.

Jano du'a'foj'e revu'is la tut'a'n fakt'ar'o'n. Ĝoja aŭskult'is atent'e, sen eĉ okul'um'o al la recept'o'libr'o kuŝ'ant'a antaŭ ŝi.

“Se oni rigor'e konsider'as la fakt'o'j'n”, li fin'is si'a'n prezent'o'n, “unu konklud'o trud'iĝ'as: pov'is kulp'i nur la alban'o. Ver'ŝajn'e li trov'is sistem'o'n por mis'funkci'ig'i la brems'o'j'n post difin'it'a temp'o'spac'o. Nur al li est'is oportun'e. Li est'is sol'a tut'a'j'n tri hor'o'j'n en la garaĝ'o, kaj tre lert'as pri meĥanik'o”.

“Se nur li pov'is, nur li kulp'as”, Ĝoja el'dir'is sentenc'e. “Kial nek vi nek Stefano akcept'as la propr'a'n konklud'o'n?”

“Be!” prononc'is Jano, ŝultr'o'lev'e esprim'ant'e si'a'n ne'kontent'o'n. Kaj post paŭz'o li al'don'is:

“Li ne impres'as krim'ul'e. Mi sci'as ke est'as stult'e tio'n dir'i. Se krim'ul'o'j aspekt'us krim'ul'e, ni ne perd'us tiom da temp'o kur'ant'e post ili tra nebul'o. Kaj tamen...”

“Tamen?”

“Tamen li'a tut'a si'n'ten'o tro dis'radi'as sincer'ec'o'n kaj sen'pek'ec'o'n. Mi ne kapabl'as kred'i li'n kulp'a”.

“Sed ĉu oni pov'as juĝ'i an'o'n de ali'a popol'o laŭ ni'a'j kriteri'o'j? Ebl'e li'a konscienc'o est'as pur'a, ĉar laŭ si'a koncept'ad'o li dev'is mort'ig'i la arkitekt'o'n kaj dev'as nun silent'i pri ĝi. Se li opini'as ke li ag'is just'e, li'a sen-ombr'a si'n'ten'o perfekt'e klar'iĝ'as”.

“Ĉu ver'e?” dub'is Jano, sed la rezon'o de Ĝoja tamen traf'is li'n pens'ig'e. Li dev'os pli sci'i pri la alban'a est'manier'o.

9

La strat'o est'is mal'larĝ'a, la dom'o'j el'ŝvit'is odor'o'n jen musk'ec'a'n jen iom ŝim'a'n, el kaf'ej'o aŭd'iĝ'is fremd'a'son'a, melankoli'a muzik'o.

Karal sonor'ig'is ĉe pord'o. Bru'o'j aŭd'iĝ'is intern'e, sed neni'u ven'is. Li re'e sonor'ig'is. Fin'fin'e la pord'o mal'rapid'e mal'ferm'iĝ'is. Star'is antaŭ li vir'in'o ebl'e 30-jar'a, kun bel'a vizaĝ'o, sed vest'it'a brun'e kaj nigr'e en tia manier'o, ke la korp'o'form'o'j eĉ ne diven'ebl'is.

“Polic'o”, li dir'is, kaj en'ir'is tuj.

Du infan'o'j pas'is de ĉambr'o al ali'a turn'ant'e al li sci'vol'em'a'j'n okul'o'j'n. Rigard'is ankaŭ ali'a vir'in'o, mult'e pli aĝ'a ol la unu'a, kiu ferm'is la pord'o'n de la ĉambr'o kie ŝi star'is. Jano hav'is temp'o'n mir'e ek'vid'i modern'a'n kuir'ej'o'n. Ke li ek'mir'is montr'is ke li hav'is antaŭ'juĝ'o'n, kaj tio li'n incit'is. Io en la dom'a etos'o ig'is li'n nerv'a. Ĉu la mal'facil'e interpret'ebl'a'j bru'o'j? Ŝajn'is al li ke la dom'o plen'as je hom'o'j. Plur'a'j famili'o'j ebl'e loĝ'is en ĝi.

La bel'vizaĝ'a vir'in'o tie star'is sen dir'i i'o'n ajn, sen invit'i li'n en'ir'i, kaj li sent'is embaras'o'n.

“Ĉu ni pov'us ie sid'i kaj parol'i?” li demand'is.

“Mi'a edz'o... for” ŝi mal'lert'e prononc'is.

“Mi atend'os li'n”, li dir'is, kaj met'is en si'a'n voĉ'o'n tiom da firm'ec'o ke ŝi pov'is nur akcept'i li'n.

“Ven'u”, ŝi propon'is, kaj konduk'is li'n al ali'a pord'o. Kiam ŝi ĝi'n mal'ferm'is, Karal est'is re'foj'e surpriz'it'a.

En la ĉambr'o ja est'is neni'o. Nur grand'a bel'eg'a tapiŝ'o sur'plank'e, du puf'seĝ'o'j, divan'o, et'a mal'alt'a tabl'et'o kaj lign'a kofr'o: mal'mult'a'j aĵ'o'j, kiu'j fakt'e pli akcent'is ol nul'ig'is la impres'o'n pri vaku'o.

Li sid'iĝ'is sur la divan'o'n.

“Ĉu...?” li komenc'is, sed ŝi jam est'is for.

Aŭd'iĝ'is flustr'a'j voĉ'o'j kaj fu-fu-rid'o'j kiu'j impres'is mal'plaĉ'e, kvazaŭ oni mok'us li'n.

Jano bedaŭr'is ke li dir'is: “Mi atend'os” sen inform'iĝ'i pri la probabl'a daŭr'o. Li est'is ne'raci'e cert'a ke li'a “klient'o” ne pov'as mal'proksim'i, kaj tial li neni'o'n demand'is. Ver'ŝajn'e li en'ir'ant'e pens'is ke oni prov'os li'n for'ruz'i kaj pro tio decid'is mem en'paŝ'i firm'e. Nun li sent'is si'n iom rid'ind'a.

Post dek'o da minut'o'j, li decid'is ke la atend'o sufiĉ'as kaj ke li nun for'ir'os, eventual'e kun ordon'o al Halim Uŝtari ven'i polic'ej'e'n. Sed preciz'e tiu'moment'e la pord'o mal'ferm'iĝ'is.

La meĥanik'ist'o el'met'is si'a'n bril'a'n rid'et'o'n.

“Pardon'u la vir'in'o'j'n”, li bas'voĉ'is. “Ili neniam sent'as si'n komfort'e kun fremd'ul'o'j. Kiel mi pov'as help'i vi'n?”

“Se parol'i sincer'e, mi ne sci'as”, mal'kaŝ'e dir'is Karal. “Ebl'e babil'ant'e ni ek'sci'os i'o'n util'a'n. La akcident'o mister'as al mi ne mal'pli ol al ali'ul'o'j”.

“Mi est'as je vi'a dispon'o”.

“Fakt'e, de kiom da temp'o vi labor'as en Valmu?”

“Dek du jar'o'j”.

“Ĉu mult'a'j alban'o'j labor'as kiel vi en ne'grand'a entrepren'o?”

“Ne. Mi est'as escept'o. Preskaŭ ĉiu'j labor'as min'e”.

“Kiel okaz'is ke vi trov'is dung'o'n en valmua garaĝ'o?”

“Plur'a'j el mi'a'j parenc'o'j kaj amik'o'j labor'as en la min'ej'o. Mi est'as meĥanik'ist'o. Kiam dung'o vak'iĝ'is, ili indik'is al mi. Mi ven'is”.

“Ĉu plaĉ'as al vi?”

“Jes. Valmu est'as agrabl'a urb'et'o. Ne'grand'a, oni sent'as si'n hejm'e. La natur'o est'as bel'a. La salajr'o... nu, pov'us est'i pli alt'a... sed kompar'e kun ali'a'j lok'o'j... En la garaĝ'o la etos'o est'as sufiĉ'e plaĉ'a”.

“Kial ne plen'e plaĉ'a?”

La alban'o ŝultr'o'lev'is, kvazaŭ por sub'strek'i la absurd'ec'o'n de tia demand'o. “Ĉu dung'it'ul'a viv'o pov'us est'i plen'e plaĉ'a?” li'a mov'o vid'ebl'e signif'is. Tamen li respond'is:

“Pro Fortaroko, la estr'o. Inter la du ali'a'j labor'ist'o'j kaj mi reg'as grand'a konfid'o, kamarad'ec'o. Sed la estr'o... ebl'e li far'as si'a'n plej'o'n... tamen li ne rilat'as al ni kun rekt'a kor'o, se vi kompren'as mi'a'n dir'o'n. Est'as io oblikv'a en la rilat'o'j, mi ne pov'as dir'i ali'manier'e”.

“Kaj Alsjo, la mastr'o?”

“Ni mal'oft'e vid'as li'n. Ne per propr'a pen'a labor'o li akir'as si'a'n riĉ'o'n”.

“Kia'manier'e vi alban'o'j, kiel kolektiv'o, sent'as vi'n ĉi-urb'e?”

Halim de'nov'e lev'is la larĝ'a'j'n ŝultr'o'j'n.

“Fremd'a'j”, li simpl'e dir'is. “La valmuanoj ne est'as mal'bon'a'j kontraŭ ni, sed ni sent'as... fremd'ec'o'n, ne'egal'ec'o'n, kiel dir'i? Foj'foj'e impres'as kvazaŭ ili riproĉ'us ni'a'n ĉe'est'o'n. Ne ni tamen pet'is labor'o'n ĉi tie, sed la min'ekspluat'ant'o'j serĉ'is labor'ist'o'j'n kaj pet'is ni'n ven'i”.

“Kio'n la alban'o'j ĝeneral'e pens'is pri Jendrik?”

“Ili hav'is al li intens'a'n mal'am'o'n”.

“Kial?”

“Ĉar li mal'permes'is ke ni hav'u propr'a'n tomb'ej'o'n, kaj la alban'ar'o tio'n sent'is kiel rifuz'o'n al la propr'a ident'ec'o. Oni akuz'is li'n pri ras'ism'o, ekspluat'a kaj super'ec'a si'n'ten'o al mal'grand'a fremd'a popol'o, ktp”.

“Ĉu vi konsci'as ke tio, kio'n vi ĵus dir'is, ne facil'ig'as vi'a'n pozici'o'n rilat'e al la krim'o?”

“Jes. Sed est'as la ver'o. Ĉu mi dir'u la ver'o'n, aŭ tio'n kio pov'as help'i mi'n el vi'a'j suspekt'o'j?”

“La ver'o'n, kompren'ebl'e”, Jano respond'is, si'n demand'ant'e ĉu tem'as pri ekstrem'a mal'kaŝ'ec'o aŭ pri ekstrem'a lert'o en la art'o montr'i si'n sen'kulp'a.

“La ver'o est'as ke mi neniel kulp'as pri la mort'o de s-ro Jendrik. Mi do dir'as la ver'o'n, ĉar ju pli la ver'o kon'iĝ'os, des pli pruv'iĝ'os mi'a sen'kulp'ec'o. Mi trankvil'e asert'as ke mi eg'e mal'ŝat'is s-ro'n Jendrik, sed ankaŭ ke mi ne kaŭz'is li'a'n akcident'o'n”.

“Ĉu vi konsci'as ke nur vi hav'is okaz'o'n fuŝ'i la brems'o'sistem'o'n de la koncern'a aŭt'o?”

“Jes. Laŭ'ŝajn'e”.

“Kio'n vi dir'as pri tio?”

“Ke mi ne kapabl'as kompren'i. Tamen mi sci'as ke mi ne pri'labor'is la aŭt'o'n post kiam la estr'o re'stir'is ĝi'n garaĝ'e'n. Mi ĝi'n tuŝ'is nur kiam s-ro Jendrik re'pet'is ĝi'n: mi tiam trans'lok'is plur'a'j'n aŭt'o'j'n kiu'j ŝtop'is la voj'o'n, kaj stir'is li'a'n ekster'e'n al li. Mi dub'as ĉu mi tiam manipul'is ĝi'n pli ol tri'dek sekund'o'j'n”.

“Kiel vi koment'os, se mi dir'as ke mi arest'os vi'n, ĉar la cirkonstanc'o'j kun'form'as akuz'a'n fakt'ar'o'n kontraŭ vi, dum ili montr'as ĉiu'j'n ali'a'j'n sen'kulp'a'j?”

“Mi dir'os ke est'as mal'just'ec'o, mis'juĝ'o, sed kompren'ebl'a mis'juĝ'o. Mi dir'os ke mi est'is mal'bon'ŝanc'a. Mi dir'os ke eĉ se ĉiu'j hom'o'j sur'ter'e deklar'us mi'n krim'ul'o, Alah'o est'as ĉio'aŭd'a, ĉio'vid'a, Alah'o est'as ĉio'sci'a kaj saĝ'a. Mi atend'os en mal'liber'ej'o ke la ver'o rivel'iĝ'u. Kaj mi dir'os ankaŭ ke ne est'as bon'a justic'o, kiu kondamn'as hom'o'n sen'pruv'e, nur ĉar cirkonstanc'o'j ŝajn'e ar'iĝ'as kontraŭ li”.

“Vi est'as eg'e kuraĝ'a”.

“S-ro polic'an'o, se vi est'us viv'int'a viv'o'n simil'a'n al la mi'a, aŭ vi ne plu ekzist'us, aŭ vi est'us lern'int'a tio'n, kio'n vi nom'as kuraĝ'o. Elekt'o'n mi fakt'e ne hav'is”.

“Vi akcept'as vi'a'n sort'o'n fatal'ism'e. Vi tamen pov'us ribel'i”.

“Vi mi'n ne kompren'is! Mi lukt'os, mi batal'os per ekstrem'a energi'o por pruv'i mi'a'n sen'kulp'ec'o'n, por konvink'i la mis-akuz'ant'o'j'n. Sed dir'u al mi: kiel mi pov'as pruv'i ke mi ne tuŝ'is la aŭt'o'n dum tiu'j hor'o'j, se neni'u ĉe'est'is? La ver'o don'as fort'o'n al mi'a anim'o, sed ĝi vid'ebl'as nur al Alah'o kaj mi. Se vi ne kred'as mi'n, mi ne pov'as vi'n persvad'i per'fort'e. Mi sid'as en la man'o'j alah'a'j”.

10

Jano mal'kontent'is. La person'ec'o de Halim Uŝtari li'n incit'is. Li sent'is la alban'o'n pli fort'a ol li, sed ne pov'is difin'i ĉu ties fort'o ven'as de super'a ruz'o aŭ de la simpl'a potenc'o de la ver'o en hom'o kun profund'a kred'o religi'a.

Li decid'is konsult'i la lok'a'j'n polic'ist'o'j'n.

*

Li'n akcept'is la freŝ'vizaĝ'a blond'ul'o kiu'n li jam vid'is komenc'e.

“Ferm'it'a ul'ar'o”, la jun'a polic'ist'o klar'ig'is, post kiam Karal vort'ig'is si'a'j'n demand'o'j'n pri la alban'ar'o. “Ni ne kon'as ili'n. Pro si'a'j lingv'o, kutim'o'j, pens'manier'o, ili en'ŝlos'as si'n en mond'o kiu'n ni ne kapabl'as penetr'i. Nur unu person'o ebl'e pov'os help'i vi'n: Patr'o Manganella, la pastr'o de la sicili'an'o'j...”

*

Patr'o Manganella est'is tre mal'alt'a kaj mal'dik'a, preskaŭ nan'o, fakt'e. Sed li'a'j okul'o'j fajr'is, li'a'j brak'o'j gest'is larĝ'e, kaj li'a lang'o maŝin'paf'is elokvent'o'n je apenaŭ sekv'ebl'a kadenc'o. Impres'is, kvazaŭ li dediĉ'is tiom da energi'o al nerv'a funkci'ad'o, ke neni'o plu rest'is por kresk'i aŭ amas'ig'i rezerv'o'j'n. Paŝ'ant'e tie'n kaj re'e'n, tie'n kaj re'e'n, en si'a et'a ĉambr'o, li respond'is al Karal:

“Jes. Mi est'as katolik'a pastr'o, kompren'ebl'e, kaj mi est'as je la serv'o de l’ siciliaj labor'ist'o'j. Sed, kiel vi sci'as, ankaŭ turk'o'j, grek'o'j, alban'o'j labor'as en la min'ej'o aŭ en ali'a'j entrepren'o'j de la region'o, kaj neni'u okup'iĝ'as pri ili. Jes ja, est'as social'a'j asist'ant'in'o'j, sed tiu'j ne sufiĉ'as. Ili jam est'as plen'e okup'it'a'j per la jur'a'j kaj material'a'j problem'o'j. Kiam tem'as pri io pli intim'a, pli konscienc'a, pli profund'kor'a, la turk'o'j, grek'o'j, alban'o'j hav'as neniu'n kun kiu parol'i. Nur mi'n”.

Li paŭz'is, rigard'is Karal far'ant'e grand'a'n gest'o'n iom teatr'a'n, kaj re'komenc'is paŝ'ad'i parol'ant'e:

“Foj'e okaz'is problem'o pri grek'a labor'ist'o, ortodoks'o. Sicilia koleg'o li'a pet'is mi'n help'i. Mi kompren'ebl'e far'is laŭ mi'a pov'o. Tiel komenc'iĝ'is la afer'o. Nun mi hav'as bon'a'j'n rilat'o'j'n kun preskaŭ ĉiu'j. Pri religi'o mi parol'as nur kun mi'a'j sicili'an'o'j, krom se la ali'a'j far'as al mi demand'o'j'n. Sed ne mal'oft'e mi help'is alban'o'j'n kaj ili akcept'as mi'n ver'e frat'e nun. Kio est'as vi'a problem'o?”

Karal rakont'is.

“Uŝtari? Est'as tut'a trib'o da Uŝtarioj. Jes, mi kon'as la meĥanik'ist'o'n. Halim, ĉu ne? Ne est'as li”.

“Ne est'as li, ĉu?”

“Ne est'as li kiu krim'is, se krim'o en'tut'e okaz'is”.

“Kial vi est'as tiel cert'a?”

“Nu, kar'a polic'an'o, kiam vi est'os aŭd'int'a konfes'o'j'n de komplet'a gam'o da hom'tip'o'j, vi instinkt'e sci'os disting'i la honest'a'j'n dis'de la mal'honest'a'j. Halim sen ia dub'o aparten'as al la honest'ul'a kategori'o”.

“Ankaŭ mi aŭd'is mult'a'j'n konfes'o'j'n, patr'o”.

“Do ankaŭ vi sci'as. Kio'n dir'as vi'a instinkt'o?”

“Ke Halim est'as sen'kulp'a”.

“Vi hav'as san'a'n instinkt'o'n. Trov'u do ali'a'n klar'ig'o'n al vi'a mister'o”.

“Mi ŝat'us. Sed la fakt'o'j...”

“Ej, fakt'o'j!” La pastr'o far'is larĝ'a'n simetri'a'n gest'o'n per la du brak'o'j, ĉe kiu ambaŭ man'o'j si'n turn'is por fin'e rest'i moment'o'n sen'mov'a'j kun la plat'o'j supr'e'n. “La fakt'o'j aranĝ'ebl'as. Se vi nur sci'us kiom da ruz'a'j fakt'aranĝ'o'j mi'a'j brav'a'j sicili'an'o'j ĉe l’ konfes'a sakrament'o jam rakont'is al mi!”

“Ĉu Halim hav'us motiv'o'n por kaŭz'i la mort'o'n de Aleksandro Jendrik?”

“Unu'a'vid'e ne. La alban'o'j ne am'is la arkitekt'o'n, nek la grek'o'j, turk'o'j aŭ sicili'an'o'j, ceter'e. Sed de ne'am'o aŭ eĉ mal'am'o al mort'ig'o la sojl'o est'as alt'a”.

“Ĉu vi sci'as i'o'n pri la tomb'ej'a afer'o?”

“Jes. Stult'a obstin'aĵ'o de Jendrik. Ĝi vek'as ankaŭ en mi spec'o'n de mal'am'o. La islam'a'j alban'o'j pet'is de la aŭtoritat'o'j ĉu apart'a'n tomb'ej'o'n, ĉu la rajt'o'n en'tomb'ig'i si'a'j'n mort'int'o'j'n orient'it'a'j al Mekk'o. Jendrik sen kompren'ebl'a kaŭz'o — por sad'ism'e ofend'i, aŭ pro stult'a pedant'ec'o pri bon'ord'a laŭ'lini'ig'o — ĉiam retor'ik'is kaj voĉ'don'is kontraŭ tiu propon'o en la Komun'um'a Konsil'ant'ar'o. Pro li'a eg'a influ'o, la sam'parti'an'o'j — li'a klient'ar'o, kiu ne aŭdac'us kontraŭ'dir'i li'n — sam'e voĉ'don'is. Ili hav'as minimum'a'n pli'mult'o'n, sed tamen pli'mult'o'n. Sekv'e la alban'o'j ne rajt'as en'ter'ig'i si'a'j'n mort'int'o'j'n laŭ la ĝust'a rit'o. Ĉu ne hont'ind'e?”

“Kiel ili re'ag'is?”

“Koler'eg'e. Kaj ili emfaz'as si'a'n decid'em'o'n jen'e. Ili dum'tag'e en'ter'ig'as sam'gent'an'o'n laŭ la regul'ar'o de la tomb'ej'a aŭtoritat'o, t.e. paralel'e kun la ali'a'j tomb'o'j; la administraci'o do est'as kontent'a. Sed la sekv'ant'a'n maten'o'n...”

La mal'grand'a pastr'et'o al'pren'is mien'o'n de komplot'ant'o. Li kurb'ig'is la dors'o'n kvazaŭ por ŝtel'e antaŭ'e'n'paŝ'i, dum li'a'j man'o'j far'is altern'e gest'o'j'n imit'ant'a'j'n silent'a'n, kaŝ'a'n ir'o'n. Li est'is perfekt'a komedi'ant'o, kiel parol'e, tiel ankaŭ mim'e, kaj Karal ne pov'is ne rid'i antaŭ tia komik'a lud'ad'o.

“... la sekv'ant'a'n maten'o'n oni konstat'as ke la tomb'o ne plu est'as bon'ord'e laŭ'lini'a, ĝi est'as orient'it'a Mekk'e'n! Ili ven'is dum'nokt'e por ĝi'n ŝanĝ'i! Tio ankoraŭ okaz'is pas'int'a'n semajn'o'n. Tiam la aŭtoritat'o'j re'paralel'ig'as la tomb'o'n, kaj la alban'o'j re'komenc'as, ĝis oni aranĝ'as gard'ad'o'n. Ili mal'venk'as fin'fin'e, sed la tut'a urb'o indign'as kaj mok'as la aŭtoritat'o'j'n. Je la ven'ont'a elekt'ad'o, la konservativ'ul'o'j perd'os si'a'n pli'mult'et'o'n, mi pri tio ne dub'as”.

“Ĉu tia ofend'o al religi'a sent'o ne pov'us vek'i dezir'o'n kaŭz'i la mort'o'n de l’ ĉef'a respond'ec'ul'o?”

“La vund'o cert'e tre profund'as. Kaj mi kred'as kelk'a'j'n el ili kapabl'a'j mort'ig'i por afer'o kiu'n ili rigard'as just'a. Sed ili mort'ig'us per tranĉ'il'o aŭ revolver'o. Ili est'as tre'eg'e fier'a'j kaj dign'a'j. Murd'o mask'it'a kiel akcident'o aper'us al ili ag'o mal'fort'ul'a, sen'kuraĝ'ul'a, eĉ pli: ne vir'a. Fort'e kaj brav'e aspekt'i ili tiom bezon'as! Kondut'i vir'e est'as kvazaŭ mot'o ĉe ili. Ili uz'us ali'a'n metod'o'n. Eĉ se unu aŭ du el la tut'a grup'o tio'n far'us, cert'e kulp'us neni'u el famili'o Uŝtari”.

“Mi aŭd'is ke la alban'o'j est'as venĝ'em'a'j. Ĉu ver'e?”

“Kiom mi sci'as, jes. Mi ne vol'us est'i tre asert'em'a tiu'rilat'e. Tamen mi aŭd'is ke jes, pli ol mult'a'j ali'a'j”.

“Ĉu do pov'us est'i venĝ'o, ebl'e pri ali'a afer'o ol la tomb'a?”

“Laŭ mi ne, pro la metod'o. Tio tut'e ne kongru'as kun ili'a honor'kod'o, kiu est'as eg'e potenc'a”.

Jano far'is grimac'o'n. Tiu konstant'a ripet'ad'o pri la alban'a honor'kod'o li'n ĉagren'is. Fin'fin'e, ĉu tem'is pri karn'a'j hom'o'j aŭ pri abstrakt'a ŝablon'o pri-alban'a?

“Patr'o, patr'o! Vi ne help'as mi'n”, li grumbl'is. “Kaj ne help'i iu'n help'ind'a'n est'as ne'krist'an'e”.

“Mal'e, fil'o”, la pastr'o kontraŭ'paf'is. “Mi help'as vi'n trov'i la ver'o'n rezign'ant'e tro facil'a'n pseŭdo'solv'o'n. Tamen las'u mi'n krist'an'e grand'anim'i kaj donac'i ide'o'n al vi”.

“Ĉu ver'e? Ĉu bon'a'n?”

“Bon'a'n aŭ mal'bon'a'n, kiel sci'i? Sed pens'u. Se iu vol'us mal'util'i al Halim...”

“Jes?”

“Ebl'e li kred'ig'us murd'o simpl'a'n akcident'o'n”.

“Kiel?”

“Kial vi est'as tiel cert'a'j ke okaz'is krim'o?”

“Ĉar iu eksplod'ig'is la aŭt'o'n”.

“Preciz'e. Nu, imag'u ke al Aleksandro Jendrik okaz'is romp'o de cerb'a vaskul'o tiel ke li ne plu pov'is uz'i la dekstr'a'n krur'o'n. La edz'in'o ne hav'is temp'o'n kompren'i kio okaz'as, jam ili far'is la grand'a'n salt'o'n. Ĉu vi sekv'as mi'a'n rezon'o'n?”

“Jes. Vi vol'as dir'i ke iu, ek'sci'int'e pri la katastrof'o kaj pri la fakt'o ke Halim est'as la sol'a ebl'a suspekt'ot'o, eksplod'ig'is la aŭtor'est'aĵ'o'n por direkt'i la serĉ'ad'o'n krim'e'n. Jes, mi vid'as vi'a'n...”

“Ĉu ne bril'a ide'o?”

“Bril'a, sen'dub'e. Sed ne ĉio bril'a est'as or'o, ĉu? Kaj kia manier'o parol'i pri la propr'a bril'ad'o! Patr'o, kie est'as vi'a krist'an'a modest'o, ĉu ĝi ne akompan'as la grand'anim'ec'o'n?”

“Mi est'as nur part'e krist'an'o. Plen'e krist'an'i est'us super'hom'e. Kaj oni dir'as ke mi est'as mult'e pli... kiel dir'i?... pik'e ĉarm'a dank’ al tiu mi'a ne-tro-modest'ec'o”. Li komik'e mien'is.

“Patr'o! Mal'pli kaj mal'pli krist'an'e!”

“Ŝŝ! Mi flustr'os al vi pri'pens'ig'o'n: si'a'n modest'ec'o'n al ĉiu'j el'montr'i, ĉu est'us krist'an'e? Ne, ĉu? Tial mi kaŝ'as mi'a'n... modest'e!”

“Patr'o, vi efektiv'e est'as bril'a!”

La pastr'a'n vizaĝ'o'n lum'ig'is radi'a rid'et'o.

“Ĉu ne?” li dir'is, kun okul'um'o. Kaj li adiaŭ'e prem'is la man'o'n de Karal.

11

La nekropsi'a raport'o kaj la raport'o de la kurac'ist'o de Jendrik sci'ig'is neni'o'n ne'atend'it'a'n. Tamen est'is util'e hav'i konfirm'o'n pri tio ke, kiam okaz'is la akcident'o, la arkitekt'o ne est'is sub la influ'o de alkohol'aĵ'o aŭ de ia drog'o. Li est'is, kiom ebl'is cert'iĝ'i, tut'e san'a, kaj la mort'o'n kaŭz'is la fal'o per'e de ost-romp'o krani'a kaj frakas'o de la spin'o. La edz'in'o ver'ŝajn'e mort'is, sen'konsci'ig'it'e de la ŝok'o, kiam la vetur'il'o brul'is.

*

La kun'flu'ej'o de Tjazo kaj Mikva, natur'e tre bel'a lok'o, est'as aranĝ'it'a kiel park'et'o kun benk'o'j kaj arb'et'o'j. Tie promen'is Stefano, serĉ'ant'a sen'lac'iĝ'o'n. Li ek'rimark'is mal'nov'a'n ŝton'o'n, fiks'it'a'n en rest'aĵ'o de mult'jar'cent'a urb'o'mur'o. Io est'is gravur'it'a, sed bedaŭr'ind'e grand'part'e for'viŝ'it'a pro la antikv'ec'o.

La jun'ul'o komenc'is deĉifr'i:

Tjazo kaj Mikva
en par'o likv'a,
Mikva kaj Tjazo
en am'ekstaz'o
...

Plu'e est'is pli kaj pli mal'facil'e. Li pen'is leg'i, streĉ'ant'e la okul'o'j'n, kiam li'n frap'is laŭt'a fraz'o el'star'ant'a el murmur'o kiu zum'is al li'a'j orel'o'j jam kelk'a'j'n minut'o'j'n, sed kiu'n li ĝis tiam tut'e ne atent'is. La voĉ'o est'is kon'at'a. Li si'n'gard'e turn'is si'n, kaj klin'ant'e la kap'o'n, li vid'is, sur benk'o al li kaŝ'it'a per kelk'a'j arb'et'o'j, la koleg'o'n Petron Balganan kun'e kun ties am'at'in'o Ana. Li pen'is ili'n aŭd'i:

“... nur ke mi trov'as vi'n nerv'a ek'de tiu akcident'o, kaj tio star'ig'as al mi demand'o'j'n”, la knab'in'o dir'is kvazaŭ si'n'defend'e.

Stefano aŭd'is vir'voĉ'a'n zum'ad'o'n, sed ne sukces'is kapt'i ĝi'a'n senc'o'n. La voĉ'o de Petro ĉiam est'is apart'e obtuz'a.

“Kompren'u mi'n”, ŝi re'vort'is, “mi mi'n demand'as pri mi'a patr'o... mi est'as zorg'a, zorg'eg'a pro la... nu, vi sci'as kio'n mi rakont'is... ili est'is ver'e minac'a'j kelk'foj'e, kiel sci'i? Kaj nun vi, vi'a garaĝ'o, ĉio. Vi fum'as du'obl'e pli ol antaŭ'e. Ankaŭ mi'a patr'o. Mi ne plu sci'as sur kiu mi'n apog'i”.

Stefano sen'bru'e iom pli proksim'iĝ'is. Li vol'is ne perd'i la respond'o'n de l’ koleg'o.

“Apog'u vi'n sur mi, kar'a, kiel antaŭ'e”, dir'is ĉi-last'a. “Neni'o fund'e ŝanĝ'iĝ'is, nur supr'aĵ'e. Konsent'it'e, mi ne sent'as mi'n perfekt'e komfort'e. Sed nur pri'pens'u mi'a'n situaci'o'n. Ebl'e trov'iĝ'as iu murd'em'a en la garaĝ'o!” La last'a'n fraz'o'n li prononc'is tre emfaz'e, antaŭ ol al'don'i:

“Prov'u imag'i. Koleg'o'n, estr'o'n, kiu'j ĉiam rilat'is kun mi normal'e, sam'e kiel mi al ili, mi nun jen suspekt'as, jen for'ĵet'as el suspekt'o, jen re'foj'e suspekt'as. Est'as lac'ig'e por la nerv'o'j”.

“Petro!” ŝi mol'iĝ'is. “Jes, kompren'ebl'e. Tio dev'as est'i mal'facil'e el'port'ebl'a. Pardon'u mi'n. Sed ankaŭ mi foj'foj'e angor'as. Vi ja sci'as ke...”

Damn'e! Motor'boat'o for'las'is la kaj'o'n kaj ek'ir'is sur Tjazo kun raketada-paf'krak'ad'a bru'o kovr'ant'a la jun'ul'in'a'n voĉ'o'n. Kiam aŭd'ebl'o re'ven'is, parol'is Balgana:

“... de suspekt'o'j. Se vi iam est'us suspekt'at'a pri murd'o — ĉu vi aŭd'as mi'n? murd'o — vi sci'us ke oni ne plen'e pov'as kontrol'i la nerv'o'j'n. Ebl'e ili ne suspekt'as mi'n nun, sed mi'a vic'o ven'os, kaj ili cert'e ne for'ig'is mi'n el la list'o”. Li'a ton'o abrupt'e ŝanĝ'iĝ'is, dum li rigard'ad'is la brak'horloĝ'o'n. “Ej!” li ek'kri'is, “ĉu vi vid'is la hor'o'n? Ni rapid'u, aŭ ni mal'traf'os la komenc'o'n”.

Kaj ili fulm'e paŝ'is for, dum Stefanon invad'is ar'o da si'n'demand'o'j.

12

Karal kaj uniform'a polic'estr'o tra'pas'is vast'a'n ĉambr'o'n kun plur'a'j grand'a'j desegn'o'tabul'o'j. Tie ĉi dum'tag'e labor'as la arkitekt'a'j desegn'ist'o'j, sed ĉi-hor'e ili for'est'is. La kabinet'o de Aleksandro Jendrik trov'iĝ'is trans'e.

Ĝi est'is ekstrem'e bon'ord'a. Vast'a skrib'tabl'o kovr'it'a per dik'a vitr'o, du rembur'it'a'j brak'seĝ'o'j, elegant'a libr'o'bret'ar'o plen'plen'a je bel'a'j bind'aĵ'o'j, akt'o'ŝrank'o, ĉio aper'is kalkul'it'a por maksimum'a efik'ec'o. La cifer'ŝlos'a uj'o est'is fiks'it'a en'mur'e je la alt'o de l’ ŝultr'o'j de hom'o sid'ant'a.

“Ni esper'u ke li ne ŝanĝ'is la kod'nombr'o'n”, Jano dir'is al la akompan'ant'a polic'ist'o, dum li foli'um'is poŝ'a'n not'libr'et'o'n. Li fingr'is la cifer'plat'o'n. Sen eĉ bru'et'o, la dik'a pord'o mal'ferm'iĝ'is.

Trov'iĝ'is mon'bilet'o'j — ne'mult'e. Mult'a'j afer'paper'o'j, dosier'uj'o'j, unu porn'a fot'libr'o, kaj divers'a'j dokument'o'j.

La detektiv'o sistem'e ekzamen'is la trov'aĵ'o'j'n. En karton'a dosier'uj'o est'is klas'it'a tut'a tekst'ar'o el gazet-de'ven'a'j vort'o'j kaj liter'o'j: la anonim'leter'a kolekt'o. Tuj Karal rimark'is ke da ili est'as pli ol kiom Jendrik fot'o'kopi'e trans'don'is al la val'ĉef'a polic'o.

Fakt'e, la unu'a el'star'is, ĉar ĝi'a'j liter'o'j est'is glu'it'a'j sur ali'spec'a, pli krud'a paper'o. Ĝi tekst'is:

Vi'a frat'o est'as bel'a vir'o, pli bel'a ol vi. Almenaŭ tio'n pens'as vi'a ne'fidel'a sed fi-bel'a edz'in'o. Demand'u ŝi'n. Ŝi'a respond'o vi'n nepr'e interes'os. Kial ŝi dir'is ke ŝi ir'as serĉ'i perd'it'a'n famili'o'n dum ŝi pas'ig'is la semajn'fin'o'n en Kastelomara kun la al'log'a bo'frat'o?

“Ej, Ĝako, ĉu vi sci'is pri...” Karal komenc'is demand'i kun la okul'o'j ankoraŭ al la anonim'aĵ'o. Li sent'is apud si surpriz'salt'o'n. Li'a koleg'o vid'ebl'e est'is tro abrupt'e el'sku'it'a el koncentr'iĝ'o super la porn'a bild'ar'o, kiu'n li foli'um'is. Li embaras'iĝ'e balbut'is:

“Pri... pri kio?”

“Oni'dir'o ke la edz'in'o de Aleksandro Jendrik — Tereza, ĉu ne? — jes, ke Tereza Jendrik kaj la bo'frat'o Jankarlo ge'kuŝ'ad'is?”

“Ne, mi neniam aŭd'is pri tio. Se la afer'o okaz'is, ili cert'e si'n gard'is, ke neni'u en Valmu ĝi'n diven'u”.

Jano re'profund'iĝ'is en la stud'o'n de la leter'o'j. Kaŝ'lev'int'e la okul'o'j'n, li amuz'iĝ'e konstat'is ke la polic'ist'o hezit'as re'pren'i la porn'aĵ'o'n.

“Tiu dokument'o est'as part'o de la enket'o, ĉu ne?” li dir'is okul'um'ant'e, kun gest'o al la fot'libr'o. “Tra'stud'u ĝi'n se vi vol'as. Ĉia'okaz'e vi ne pov'as help'i mi'n. La leĝ'o postul'as ke est'u atest'ant'o dum mi tra'serĉ'as la ofic'ej'o'n, sed li pov'as far'i i'o'n ajn”. Ĝako hezit'is, rigard'is taks-prov'e la detektiv'o'n, kaj rid'et'ant'e ek'sid'is en unu el la apog'seĝ'o'j kun la ge-nud'ul'a libr'o.

Jano dum'e plu foli'um'is la leter'o'j'n. Subit'e li fajf'is ekscit'iĝ'e. Nov'a'n interes'aĵ'o'n li trov'is, jen'e:

Ne est'as dub'o ke la loĝ'ant'ar'o de Valmu, ties gazet'ar'o kaj oficial'a'j instanc'o'j eg'e interes'iĝ'us pri la fi'ag'o'j kiu'j'n vi far'is en 1952 en Miramont kaj pri ili'a'j tragik'a'j sekv'o'j. Se vi vol'as evit'i la koncern'a'n rivel'o'n, ven'u sabat'o'n la 3-an de septembr'o je la dek'a vesper'e al Mont'o Baruna. Mi atend'os vi'n ĉe la t.n. Voj'kruc'o de l’ Taksus'o, antaŭ la voj'et'o kiu konduk'as al la ĉaled'o de s-ro Rijoka. Mi atend'os vi'n ĝis la dek'a kaj du'on'o.

Bonfarúl

“Jen kial li al'supr'is dum tiu sabat'a vesper'o”, dir'is la uniform'ul'o.

“Jes”, Jano aprob'is. “Oni vol'is ke li ir'u tiu'n voj'o'n...”

“Ĉu vi opini'as ke s-ro Rijoka est'as implik'it'a?” Ĝako demand'is.

“Mi dub'as. Aŭ pli ĝust'e, ebl'e li est'as, sed tio'n ni ne pov'as konklud'i el tiu ĉi leter'o. Ŝajn'as est'i nur preciz'ig'o pri la lok'o rendevu'a. Tamen ni inform'iĝ'os pri Rijoka. Kiu li est'as? Ĉu vi kon'as li'n?”

“Li est'as unu el la ekscit'it'o'j el Vin'strat'o. Spic'ist'o. Li hav'as funkci'o'n en la Rev'a-grup'o. Ĉu vi sci'as pri tiu?”

“Iom'et'e. ‘Vin'strat'o ne vol'as mort'i’ ktp, ĉu ne?”

“Jes”.

“Mi ne sci'as tut'e cert'e kiu'j est'as li'a'j respond'ec'o'j en tiu grup'o, sed mi aŭd'is ke li ĝi'n prezid'as. Li est'as kon'at'a kiel bon'a hom'o. Prosper'a butik'o, pli ĉar oni am'as li'n ol ĉar la vend'ad'o est'as bon'e organiz'it'a. Li tre interes'iĝ'as pri folklor'o, mal'nov'a urb'histori'o, lok'a'j popol'kant'o'j, k.s.”

“Bon'e. Mi foj'e vizit'os li'n”.

Kaj Jano plu stud'is la paper'o'j'n de la arkitekt'o.

*

Fin'int'e tiu'n labor'o'n, li ir'is kun Ĝako al la bank'o kie s-in'o Jendrik konserv'is mon'ŝrank'o'n.

Ankaŭ ĉi tie la serĉ'o montr'iĝ'is frukt'a. Inter la mal'mult'a'j dokument'o'j trov'iĝ'is anonim'a leter'o tut'e simil'a al la unu'a trov'it'a ĉe la edz'o, nom'e:

Vi est'as bel'a. Ankaŭ vi'a bo'frat'in'o est'as bel'a. Tio'n pens'as almenaŭ vi'a edz'o, kiu vizit'as ŝi'n iom pli ol pur'e frat'a interes'o postul'us. Des pli ĉar li'a frat'o for'est'as dum tiu'j vizit'o'j.

“Strang'e”, dir'is Karal. “Ĉu ĉiu el la par'o mal'fidel'is kun ĉiu el la ali'a par'o? Aŭ ĉu iu skrib'is tiu'j'n leter'o'j'n sen'baz'e por incit'i la Jendrik-famili'o'n?”

Li pren'is la sekv'ant'a'n dokument'o'n. Est'is testament'o. Ĝi en'hav'is i'o'n mir'ig'a'n: krom divers'a'j donac'o'j al tiu aŭ ali'a, ne'kred'ebl'e alt'eg'a sum'o ir'is al iu s-in'o Vilma Fortaroko, sen motiv'o esprim'it'a.

“Vilma Fortaroko!” la detektiv'o ek'kri'et'is. “Ĉu parenc'a al la labor'ej'estr'o de Ejga-Garaĝ'o?”

“Mi ne sci'as”, respond'is Ĝako. “Mi renkont'is tiu'n Fortarokon komenc'e de la enket'o, antaŭ ol vi ven'is el Valĉefa, sed mi neni'o'n sci'as pri li'a famili'o”.

“Unu pli'a person'o vid'ot'a”, konklud'is Jano, kaj li tir'is la tri'a'n kaj last'a'n dokument'o'n el la valor'aĵ'uj'o. Ĝi klar'ig'is la du'a'n.

Tem'is ja pri leter'o de iu Erik'o Malven, privat'a detektiv'o en Valĉefa, kiu raport'is pri divers'a'j esplor'o'j kaj serĉ'ad'o'j, fin'e de kiu'j li akir'is cert'ec'o'n ke la fil'in'o kiu'n s-in'o Jendrik pet'is li'n re'trov'i est'as s-in'o Vilma Fortaroko, kelner'in'o en la restoraci'o Ĉe l’ Fiŝ'o Vost'um'ant'a en Valmu, edz'in'o de Job'o Fortaroko, kiu estr'as la ripar'ej'o'n en Ejga-Garaĝ'o, sam'e en Valmu. Ŝi ŝanĝ'is la nom'o'n al Vilma kiam ŝi est'is adopt'it'a de famili'o en kiu jam trov'iĝ'is unu Johana. Akompan'is la leter'o'n fot'o re'send'it'a de la detektiv'o. Ĝi montr'is knab'in'et'o'n rav'e rid'et'ant'a'n antaŭ kuk'o kun kvar kandel'o'j. Dors'e leg'iĝ'is: “Johana, kvar'a nask'iĝ'a fest'o, 2-an de mart'o 1951”.

“Tiu'n Vilman Fortarokon ver'e ben'is la sort'o”, la uniform'ul'o dir'is. “Ĉu vi vid'is kiom ŝi ricev'as testament'e de s-in'o Jendrik? Mi ne imag'is ke tiu arkitekt'edz'in'o hav'as tia'n person'a'n riĉ'o'n!”

“Ĉiam surpriz'as la fakt'o'j kiu'j'n el'fos'as enket'o”, sentenc'is Karal. “Sed ĉu tiu ĉi facil'ig'os aŭ komplik'os ni'a'n serĉ'ad'o'n, mi dir'i ne pov'us”.

13

La ofic'ej'o de Jankarlo Jendrik prezent'is frap'a'n kontrast'o'n kun tiu de li'a pli'aĝ'a frat'o. Ĝi ne est'is sen'ord'a, sed la etos'o ne impres'is tiel efik'ec'e, tiel modern'e. Karal trov'is ĝi'n pli hom'a.

Jankarlo Jendrik est'is svelt'ul'o preskaŭ du metr'o'j'n alt'a kun bronz'a haŭt'o, nigr'a'j har'o'j kaj brun'a'j okul'o'j kies mal'hel'ec'o'n emfaz'is tre dens'a'j nigr'a'j brov'o'j kaj nigr'a'j okul'har'o'j pli long'a'j ol normal'e ĉe vir'o. Li'a manier'o si'n ten'i tuj el'vok'is sport'ul'o'n.

Li montr'iĝ'is tre afabl'a.

“Mi atend'is vi'a'n vizit'o'n pli fru'e”, li bariton'is.

“Ĉu ver'e? Kial?” mir'is Jano.

“Mi ne sci'as. Ebl'e ĉar mi est'as la person'o kiu plej bon'e kon'is Aleksandron, kaj mi ĉiam aŭd'is ke por kompren'i mister'a'n mort'o'n oni dev'as plej fund'e sci'i pri la for'pas'int'o”.

“Prav'e. La afer'o do ŝajn'as al vi mister'a?”

“Ho jes! Ĉu ne al ĉiu'j?”

“Ĉu vi ne opini'as ke meĥanik'a akcident'o...”

“Ne tuj post garaĝ'a kontrol'o”, la frat'o inter'romp'is.

“Aŭ mal'san'o? Cerb'a, kor'a? Krur'paraliz'o?” Jano sugest'is.

“Raci'e mi dev'us kred'i je tiu'j, ebl'e, sed fakt'e mi ne kred'as”.

“Kial?”

“Mi ĵus dir'is: est'as ne'raci'e de mi. Nom'u tio'n intu'o se vi vol'as. Ebl'e ĉar Aleks est'is mi'a grand'a frat'o kaj mi ne imag'as li'n venk'ebl'a de tia'j fizik'a'j kolaps'o'j”.

“Ĉu vi trov'is li'n en'tut'e venk'ebl'a? Venk'ind'a, eventual'e?”

“Jes. Venk'ind'a. Mi neniam vort'ig'is tio'n al mi, sed nun kiam vi ĝi'n dir'as, ĝi son'as tut'e traf'a. Mi ebl'e pas'ig'is mi'a'n tut'a'n viv'o'n prov'ant'e foj'e li'n super'i, sed neniam sukces'is. Kial mi elekt'is la sam'a'n profesi'o'n, se ne por bril'i pli ol li? Sed li est'is pli bon'a. Kial mi ek'ĵet'is mi'n en politik'o'n, se ne por li'n renkont'i sur sam'a batal'kamp'o kaj li'n fal'ig'i ter'e'n? Mi ebl'e ŝajn'os ne'akcept'ind'e mem'centr'a al vi, sed jen'a pens'o mi'n tra'flug'is: tiu stult'a mort'o frustr'as mi'n de mi'a unu'a ebl'a venk'o super li. Preskaŭ cert'e en la ven'ont'a voĉ'don'ad'o mi venk'us li'n fin'fin'e. Mi'a parti'o venk'os li'a'n kaj mi ne'dub'ebl'e okup'os li'a'n lok'o'n en la Urb'a Estr'ar'o. Sed se li ne plu ĉe'est'as, ne plu est'as venk'o. La cirkonstanc'o'j ĵus favor'is mi'n: li'a projekt'o detru'i Vin'strat'o'n est'is erar'o. Politik'e tia mis'paŝ'o ne las'as hom'o'n star'a”.

“Kio'n vi opini'as pri li'a akcident'o, se mal'san'o ne ŝajn'as probabl'a al vi?”

“Ej, se mi sci'us kio'n pens'i, mi pli feliĉ'us. Ĝi konstern'as mi'n. Mi'a frat'o tiom aŭt'is tiu'mont'e, kaj li est'as rekt'a'pens'ul'o, vir'o kon'ant'a si'a'j'n lim'o'j'n. Li ne stir'us se li sent'us si'n lac'a, dorm'em'a, kap'dolor'a. Kaj ne est'as — pardon'u, est'is — kiel tiu'j jun'a'j sen'cerb'ul'o'j kiu'j eksperiment'as je l’ kost'o de l’ viv'o. Li ne brems'us nur last'minut'e se est'us ia risk'o”.

“Kio'n vi sugest'us por klar'ig'i la afer'o'n?”

“Mi ne sci'as. Ĉu est'us ŝanc'o ke li renkont'is iu'n sur'voj'e kiu fuŝ'is la vetur'il'o'n? Ne. Tio est'us fantazi'eg'a. Sekv'e, se ne est'is mal'bon'hazard'a akcident'o — tre ne'probabl'a post kontrol'o ĉe Alsjo — pov'as est'i nur krim'a fuŝ'ad'o en'garaĝ'a. Sed kiu tio'n far'is, kaj kial? Neni'u hav'as motiv'o'n tie, ĉu?”

“Ĉu vi uz'as la sam'a'n garaĝ'o'n?”

“Ne. Alsjo est'as bon'eg'a, sed dekstr'ul'o. Mi ir'as al sam'parti'an'o, social'ist'o, la Fiat-garaĝ'o ĉe Fontabela Bulvard'o”.

“Kaj vi'a edz'in'o?”

Ŝajn'is al Jano ke Jankarlo Jendrik iom ek'sku'iĝ'is.

“Ŝi efektiv'e vizit'ad'as Ejga-Garaĝ'o'n, sed ne nur tiu'n, ŝi ne est'as tre stabil'a en si'a'j kutim'o'j, ŝi ir'as jen al unu jen al ali'a”.

“Kiel ŝi rilat'is al la bo'frat'in'o?”

“Al Tereza? Normal'e. Ŝi...”

La vir'o iom'et'e embaras'iĝ'is. Aŭ ĉu est'is mis'percept'o de Karal?

“Ili est'is tre bon'a'j amik'in'o'j antaŭ'e. Nun mal'pli. Mi ne sci'as kial. Ebl'e ili tro vol'is far'i ĉio'n kun'e, kaj ted'iĝ'is unu de la ali'a”.

“Ĉu vi iam suspekt'is ke ŝi pov'us est'i mal'fidel'a al vi?”

“Mal'fidel'a? Ĉu ver'e vi kred'as je fidel'ec'o ĉe hom'o'j jam du'dek jar'o'j'n ge'edz'a'j? Mi ne postul'us ke ŝi neniam kon'u ali'a'n vir'o'n. Est'us ne'hom'e”.

“Kaj vi?”

“Mi? Kompren'ebl'e mi hav'as am-afer'o'j'n. Sed mi ne vid'as kia'n rilat'o'n tio hav'as...”

“Neniu'n. Nur tio'n, ke babil'ant'e oni ek'sci'as detal'et'o'j'n kiu'j pov'as util'i al enket'o. Dir'u, ĉu vi kon'as la alban'a'n meĥanik'ist'o'n kiu pri'zorg'is la aŭt'o'n de vi'a frat'o?”

“Tut'e ne”.

“Kio'n vi sci'as pri la mal'amik'o'j de vi'a frat'o?”

“Li cert'e hav'is mult'a'j'n. Li koler'ig'is la islam'a'j'n alban'o'j'n per la rifuz'o las'i orient'i kelk'a'j'n tomb'o'j'n al Mekk'o. Li koler'ig'is la am'ant'o'j'n de mal'nov'a Valmu per la projekt'o pri larĝ'a aŭt'o'ŝose'o laŭ Mikva. Kaj li cert'e hav'is ĉia'spec'a'j'n mal'amik'o'j'n pri kiu'j ni sci'as neni'o'n. Li est'is diktator'ec'a, ambici'a, mon- kaj pov'dezir'a. Li ne facil'e toler'is kontraŭ'dir'o'n. Kiam li sent'is em'o'n posed'i i'o'n, li ne mult'e hezit'is pri la rimed'o'j”.

“Ĉu li far'is ag'o'j'n ne'laŭ'leĝ'a'j'n?”

“Mi dub'as. Li est'is inteligent'a kaj si'n'gard'a. Li ĝeneral'e trov'is leĝ'a'j'n manier'o'j'n ating'i si'a'n cel'o'n. Sed skrupul'o'j'n li ne mult'e hav'is”.

“Ĉu vi sci'as pri io special'a kio'n li far'is en 1952?”

“1952? Kial tiu preciz'ec'o? Unu'a'vid'e ne. Est'as proksim'um'e la epok'o kiam li edz'iĝ'is. Mi pov'us sci'i neni'o'n, ĉar mi est'is en Kanado tiu'temp'e”.

“Ĉu vi aŭd'is pri minac'o'j kiu'j'n li est'us last'a'temp'e ricev'int'a?”

“Ne. Li menci'is neni'o'n simil'a'n al mi. Sed ni ne est'is sufiĉ'e proksim'a'j kor'e por ke li rakont'u al mi pri tia'j konfidenc'a'j afer'o'j”.

“Ĉu vi'a'opini'e iu mal'amik'is sufiĉ'e al li'a edz'in'o por dezir'i ŝi'a'n mort'o'n?”

“Ne laŭ mi'a sci'o. Ĉu vi pens'as ke ŝi'n oni cel'is?”

“Pov'us est'i. Ankaŭ ŝi pere'is. Ni ne sci'as kiu est'is traf'ind'a, ĉu li, ĉu ŝi, ĉu ambaŭ”.

La konversaci'o plu daŭr'is, aper'ant'a al Jano pli kaj pli sen'util'a. Li fin'e adiaŭ'is kaj for'ir'is. El la inter'parol'o el'star'is li'a'mens'e la dir'o'j pri la am'a viv'o de la par'o. Kiel konsider'i ĝi'n laŭ la perspektiv'o de la anonim'aĵ'o'j? Ĉu Jankarlo dir'is la ver'o'n, aŭ ĉu li lert'e al'pren'is sen'ĵaluz'a'n si'n'ten'o'n ĉar li'n ĝen'is la detektiv'a sond'ad'o? Ne est'is facil'e konklud'i.

14

Mal'ferm'is la pord'o'n jun'a nigr'a'har'a serv'ist'in'o.

“Ĉu mi pov'us parol'i kun s-in'o Jendrik?” demand'is Karal. Post minut'et'o, la serv'ist'in'o re'ven'is por invit'i Janon sekv'i ŝi'n. Li en'ir'is vast'a'n salon'o'n plaĉ'e aranĝ'it'a'n.

“Kiel mi pov'as util'i al vi, kar'a?” demand'is mal'alt'a, iom raŭk'a voĉ'o.

Re'foj'e la detektiv'o konsci'iĝ'is pri ne'ĝust'a antaŭ'bild'o. Li iel atend'is vid'i elegant'a'n burĝ'in'o'n ebl'e iom embaras'it'a'n de la ide'o front'i al polic'a enket'ist'o. Fakt'e li trov'is kontraŭ si ne tre grand'a'n vir'in'o'n kun cigared'o ĉe'lip'e, har'o'j mal'natur'e blond'a'j, kaj io vulgar'a en la manier'o du'on'sid'i sur brak'o de apog'seĝ'o. La vort'o “kar'a” direkt'it'a al ne'kon'at'o kaj la skrap'a voĉ'o, preskaŭ vir'ec'a, kron'is la impres'o'n pri ne'burĝ'ec'o.

Li rest'is star'e, ĉar ŝi ne pet'is li'n sid'i, kaj polic'a regul'o rekomend'as tre atent'i la etiket'o'n. Sed li tio'n ne ŝat'is.

“Mi dezir'us babil'i kun vi kadr'e de la enket'o...” li komenc'is, percept'ant'e en si ĝen'o'n ne tre kompren'ebl'a'n, ĉar li kutim'e sent'is si'n komfort'e en plej strang'a'j situaci'o'j.

“Jes, jes, klar'e”, ŝi kap'jes'is. “Ĉu vi vol'as viski'o'n?”

“Ne, dank'o'n”, li respond'is. “Mi ne rajt'as drink'i dum mi plen'um'as oficial'a'n funkci'o'n”.

Ŝi ek'rid'is.

“Hm! Rigid'a, serioz'a, sever'a! Bub'et'o, mi admir'as vi'n. Mi ĉiam sent'as eg'a'n respekt'o'n al iu kiu observ'as regul'o'j'n ni'a'epok'e”. Ŝi rid'eg'is.

“Do, se vi permes'os...” Karal prov'is komenc'i.

“Permes'i mi ĉiam ĝoj'as”, ŝi plu rid'is. “Mi eĉ permes'as al vi romp'i la kontraŭ'drink'a'n regul'o'n. Simil'a'n regul'o'n ne hav'as mi, sed mi star'ig'as ĝi'n nun kaj tuj, por la plezur'o ĝi'n mal'observ'i”. Ŝi al'pren'is mok'e solen'a'n ton'o'n por deklar'i: “Est'as mal'permes'it'e trink'i alkohol'aĵ'o'n ĉi tie”, kaj, lev'iĝ'ant'e kun ironi'a esprim'o ŝi al'don'is: “Kaj nun, ek al la romp'o! De la regul'o, kar'a, de la regul'o. Ne de la botel'o!”

Ŝi pren'is el ŝrank'et'o botel'o'n kaj proviz'is glas'o'n per impres'a doz'o da viski'o, dum son'is ŝi'a gorĝ'a, ne ver'e natur'a rid'o. Ŝi tiam rigard'is la detektiv'o'n de pied'e kap'e'n kaj re'foj'e eksplod'is per rid'o.

“Hej, bel'ul'o! Ĉu vi rest'os star'e la tut'a'n temp'o'n? Ĉu mi'a'n permes'o'n vi atend'as? Admir'ind'e! Kar'a, kar'a! Vi ver'e est'as am'ind'a bub'et'o!”

Karal decid'is ek'sid'i. Tiu vir'in'o impres'is li'n strang'e. Unu'flank'e, ŝi li'n korp'e al'log'is, ali'flank'e ŝi'a tro familiar'a si'n'ten'o kaj ŝi'a em'o li'n konstant'e mok'i al li tut'e ne plaĉ'is.

“Sinjor'in'o...” li tri'a'n foj'o'n komenc'is.

“Dora, dir'u al mi ‘Dora’, bel'a brun'har'ul’. ‘Sinjor'in'o’ son'as tiel sever'a!” Ŝi rid'is plu.

“Mi dir'os kiel al mi plaĉ'os. Kaj pli plaĉ'as ‘sinjor'in'o’ nun”, li dir'is tut'e firm'e. Li daŭr'ig'is:

“Sinjor'in'o, vi ebl'e trov'as la afer'o'n amuz'a, sed mult'a'j parol'as pri tragedi'o. Ĉu las'as vi'n indiferent'a la fakt'o ke vi'a'j ge'bo'frat'o'j brul'e mort'is?”

“Ne, tut'e ne, tio trem'ig'as mi'n”, ŝi dir'is mal'laŭt'e. Percept'ebl'is ŝanĝ'iĝ'o en ŝi. “Dev'is est'i terur'a viv'o'fin'o!”

“Kio'n vi opini'is pri Aleksandro Jendrik?”

“Mi li'n admir'is. Li est'is vir'o. Pli ol Jankarlo. Jankarlo est'as larĝ'kor'a ideal'ist'o, Aleks ne”.

“Ĉu por vi larĝ'kor'ec'o ne est'as vir'a?”

“Efektiv'e ne. Mi ĉiam trov'as ke en Jankarlo est'as io patr'in'a. Li zorg'e patr'in'as pri si'a'j kar'a'j mal'nov'a'j dom'o'j, pri si'a'j kar'a'j ekspluat'at'o'j. Por mi vir'ec'o en'hav'as kruel'ec'o'n. Kruel'a Aleksandro est'is”.

Jano kompren'is ŝi'a'n ĵus'a'n ŝanĝ'iĝ'o'n. Dum li star'is tie obe'ant'e etiket'a'j'n aŭ regul'ar'a'j'n princip'o'j'n, ŝi mal'estim'is li'n. Tuj kiam li asert'is si'a'n aŭtoritat'ec'o'n, ŝi taks'is li'n vir'a.

Tiu pens'o li'n tikl'is flat'e, kaj li subit'e ĵet'is al ŝi ali'spec'a'n rigard'o'n. La vulgar'a esprim'o fakt'e ne for'ŝtel'is la harmoni'a'n al'log'o'n de vizaĝ'o bel'trajt'e ĉiz'it'a. Ŝi est'is bel'a. La ne tre alt'kresk'a korp'o est'is perfekt'e proporci'a. Li okul'e kares'is la admir'ind'a'j'n krur'o'j'n kaj la plaĉ'a'j'n kurb'o'j'n de ŝi'a'j koks'o kaj brust'o. Li eĉ komenc'is trov'i ke la vulgar'a si'n'ten'o don'as al ŝi'a ĉarm'o pli pik'a'n kvalit'o'n, kiam voĉ'et'o en li admon'is: ‘Jano! Ne las'u vi'n de'flank'ig'i de vi'a cel'o!’ Ĉu ŝi percept'is li'a'n preskaŭ palp'a'n rigard'o'n? Li esper'is ke ne, sed cert'is ke jes. Li prov'is uz'i kiel ebl'e plej neŭtral'a'n voĉ'o'n por demand'i:

“Kruel'a hom'o nepr'e vek'as mal'am'o'n. Ĉu li hav'is mult'a'j'n mal'amik'o'j'n?”

“Ho jes, cert'e. Tial oni li'n murd'is, ĉu ne?”

“Vi eksklud'as akcident'a'n mort'o'n?”

“Jes. Aleks est'as la tip'o mem de hom'o kiu al'tir'as murd'o'n”.

“Kiu murd'is li'n?”

“Al tio mi serĉ'as respond'o'n ek'de la okaz'aĵ'o. Mi ne kapabl'as imag'i”.

“Vi tamen kon'as la fakt'o'j'n, hav'is temp'o'n pri'pens'i, rezon'i...”

“Jes. Mi konklud'is ke est'as tiu alban'a meĥanik'ist'o. Sed mi ne ŝat'as mi'a'n dedukt'o'n. Li est'as tiel bel'a, tiel vir'a”.

“Ĉu?”

“Ĉu vi ne sam'opini'as? Mi prov'is de'log'i li'n. Mi foj'e vid'is li'n en la naĝ'ej'o. Li est'as la pra'tip'o de vir'o. Larĝ'a'j muskol'a'j ŝultr'o'j, mal'dik'a tali'o, esprim'o sovaĝ'a. Ha! Kia figur'o! Tiu'j alban'o'j est'as mult'e pli al'log'a'j ol ni'a'j ĉi'tie'a'j mol'ul'o'j. Ali'a'j alban'o'j impres'is mi'n sam'e. Ne, ne sam'e. La garaĝ'ist'o pli ol iu ajn”.

En Jano konstat'ebl'e venk'is la ĵus'a admon'a voĉ'et'o. Li rimark'is ke ju pli ŝi parol'as, des mal'pli ŝi li'n log'as. Ŝi'a obsed'o pri vir'o'j, ŝi'a'j ŝablon'a'j dir'o'j pri la vir'a seks'o impres'is mal'natur'e. Li sent'is ŝi'n kapt'it'a de fals'a ide'ar'o, kvazaŭ ŝi est'us sorb'int'a ĝi'n lud'e, ĉe l’ komenc'o, sed post'e ne plu sci'is kiel el'lud'iĝ'i. Ĉio ĉi li'n re'puŝ'is per si'a mal'ver'ec'o, kvankam ver'dir'e li sam'temp'e iom sent'is kompat'o'n.

“Ĉu vi'a de'log'prov'o sukces'is?”

“Ne. La monstr'o...” Ŝi paŭz'is, kaj dum sekund'o ŝi'a al'log'a vizaĝ'o montr'is esprim'o'n de best'a mal'am'o. “La monstr'o mok'is mi'n. Ĉu vi imag'as tia'n pretend'em'o'n? Tiu mizer'a labor'ist'o hav'as okaz'o'n sam'lit'i kun riĉ'a edz'in'o de fam'a arkitekt'o, kultur'it'a vir'in'o, elegant'a bel'ul'in'o, kaj... kaj li kraĉ'as sur tia'n ofert'o'n! Kiel li pov'is?”

“Kruel'a, li'a rifuz'o! Tio des pli flam'ig'is vi'n, ĉu ne?”

Ŝi direkt'is al li intens'a'n rigard'o'n plen'a'n je mir'o, kvazaŭ ŝi pens'us: “Ĉu jen fin'e vir'o kiu kompren'as?”

“Jes”, ŝi dir'is mal'rapid'e. “Mi des pli dezir'as li'n. Oft'e mi rev'as pri li'a figur'o, pri li'a nobl'a si'n'ten'o, kaj li'a korp'o vizit'as mi'n dum'sonĝ'e. Sed mi sci'as ke neniam mi hav'os li'n”. La vort'o'n “neniam” ŝi preskaŭ kraĉ'is, tiom da spit'iĝ'a agres'em'o ŝi sent'is, kaj dum kelk'a'j sekund'o'j ĝi vibr'ig'is i'o'n vitr'a'n en la ĉambr'o. Jano decid'is ŝanĝ'i la tem'o'n:

“Kaj kio'n pri vi'a bo'frat'in'o?”

“Tereza? Kial vi'n interes'us Tereza?”

“Ŝi mort'is. Se est'is krim'o, oni ebl'e cel'is ŝi'n”.

“Ĉu ver'e? Mi ne pens'is pri tio. Tereza!”

Ŝi rest'is silent'a kelk'sekund'e, post kio ŝi al'don'is per ali'a ton'o:

“Kelk'foj'e oni est'as komplet'e mis'juĝ'it'a. Mi tuj montr'os, kio'n iu mis'kap'ul'o skrib'aĉ'is al mi”.

Ŝi trink'is ampleks'a'n glut'o'n da viski'o kaj ir'is al mebl'o, ĉe kiu ŝi serĉ'is tra paper'o'j relativ'e long'a'n temp'o'n. Fin'e ŝi pas'ig'is foli'o'n al Jano. Est'is anonim'a leter'o.

“Oni bon'intenc'e avert'as mi'n ke Jankarlo est'as la am'ant'o de Tereza! Kompat'ind'a Jankarlo! Se Tereza vir'ig'as li'n, li ĝu'u pac'e. Kial mi zorg'us? Mi ne sci'as ĉu est'as ver'e aŭ ne — plej ver'ŝajn'e ne — sed la ul'o kiu send'is tio'n al mi vid'ebl'e ne imag'as ke por mi hav'i edz'o'n ne signif'as ĝi'n... pardon'u, mi dev'as dir'i ‘lin’, kvankam ver'dir'e Jankarlo... ke por mi hav'i edz'o'n ne signif'as li'n posed'i”.

“Kia'j'n rilat'o'j'n vi hav'is kun vi'a bo'frat'in'o?”

“Antaŭ kelk'a'j jar'o'j, tre amik'a'j'n. Sed iu'tag'e, proksim'um'e kiam mi ricev'is tiu'n ĉi leter'o'n, ŝi far'iĝ'is pli mal'varm'a. Ni ni'n reciprok'e vid'is mult'e mal'pli, sed tamen ĉiam rest'is amik'a'j. Ebl'e mi est'is kontent'a ia'grad'e liber'iĝ'i je ŝi”.

“Vi kun'sekv'is kurs'o'n pri meĥanik'o, ĉu ne?”

Ŝi rid'eksplod'is.

“Ha! Vi sci'as eĉ tio'n! Bon'a serĉ'em'a fur'et'o vi est'as. Je-e-es”, ŝi mok'e emfaz'is la vort'o'n, “ni stud'is me-ĥa-ni-i-ko'n. Est'is mi'a ide'o. Mi vol'is aper'i kompetent'a li'a'fak'e antaŭ mi'a alban'a sopir'at'o. Mi est'as inteligent'a, fingr'e lert'a. Mi fier'as pri mi'a meĥanik'a kompetent'o. Kaj amuz'is mi'n skandal'i la tut'a'n urb'o'n. Imag'u! Du elegant'a'j riĉ'ul'in'o'j ĉe aŭt'o'dis'sekc'a kurs'o!”

“Ĉu Tereza hav'is mal'amik'o'j'n?”

“Mi dir'us ke ne. Ŝi est'is tre fleks'ebl'a vir'in'o. Prezent'u al vi: ŝi eĉ ad'e-ad'e amik'is kun mi, tiel mal'sam'a ĉiu'rilat'e. Ŝi est'is eg'e toler'em'a, ebl'e tro. Kulp'o'sent'a. Kontraŭ'e al mi! Mi ne hav'as skrupul'o'j'n, sed mi est'as mal'kaŝ'a. Se io aŭ io ali'a ne plaĉ'as al mi, mi ĝi'n montr'as tuj. Ŝi est'is iom kaŝ'em'a, pro ĝentil'ec'o aŭ mal'em'o vund'i... Ne, mi ne imag'as ke iu pov'is dezir'i ŝi'a'n mort'o'n. Ŝi ŝtop'is la voj'o'n al neni'u, mal'e al la edz'o”.

“Ĉu vi hav'as infan'o'j'n?”

“Ne”.

“Kaj ŝi? Ĉu ŝi hav'is?”

“Ne. Ŝi ne nask'is id'o'j'n de Aleks, tio'n mi garanti'as. Ĉu antaŭ'e? Ne, mi tio'n sci'us. Sed strang'e, kvankam bon'a'j amik'in'o'j, ni neniam parol'is pri ni'a respektiv'a pas'int'ec'o”.

Ŝi paŭz'is en'pens'iĝ'e, kaj re'turn'is log'em'a'n vizaĝ'o'n al Karal, miel'voĉ'ant'e:

“Bel'ul'o, ĉu la oficial'a part'o de vi'a vizit'o baldaŭ fin'iĝ'os? Ĉu ni trans'ir'u al ne'oficial'a?”

“Unu plu'a'n demand'o'n”, Karal dir'is kun firm'a ton'o tamen en'hav'ant'a humur'a'n nuanc'o'n, “kaj ni trans'ir'os al la ne'oficial'a. Kio'n la nom'o ‘Vilma’ sugest'as al vi?”

“Vilma? Mi kon'as neniu'n tiu'nom'a'n. Ĉu nun la ne'oficial'a'n part'o'n...?” Kaj ŝi paŝ'is tut'e proksim'e'n al li kun vampir'in'a ond'o'mov'o.

Sed Janon jam de kelk'temp'e ŝi'a bel'a korp'o ĉes'is tent'i. Li prononc'is:

“Tut'e last'a demand'o unu'e: Vilma Fortaroko?”

“Fortaroko? Ĉu ne est'as tiu perfid'vizaĝ'ul'o en Ejga-Garaĝ'o? Kiu est'as Vilma? Li'a edz'in'o? Frat'in'o? Mi ne kon'as”.

Karal lev'is si'n. “Dank'o'n pri vi'a afabl'a respond'em'o”, li dir'is. “Nun ni trans'ir'as al la ne'oficial'a part'o. Ĝi konsist'as el mi'a for'ir'o. Ĝis re'vid'o, Dora!”, kaj, lev'int'e man'o'n al la buŝ'o, li send'is al ŝi distanc'a'n, mok'a'n kis'o'n, post kio li paŝ'is al la pord'o, ĝi'n mal'ferm'is, kaj rapid'is for. Ŝi li'n rigard'is sen'voĉ'e, kvazaŭ traf'it'e de fulm'o. Vid'ebl'e ne tio'n ŝi atend'is.

15

Montr'iĝ'is ke Aleksandro Jendrik neniam far'is testament'o'n. Tial ke li ne hav'is infan'o'j'n kaj ke ankaŭ li'a edz'in'o mort'is, la tut'o de li'a riĉ'aĵ'o destin'iĝ'is al la frat'o Jankarlo, li'a sol'a viv'ant'a parenc'o. Tiu hered'aĵ'o est'is fabel'a. Aleks Jendrik pli riĉ'is ol imag'is la valmuanoj, kaj ili ne em'is rigard'i li'n sen'hav'a. Li posed'is akci'o'j'n aŭ ali'a'j'n valor'paper'o'j'n el tre prosper'a'j entrepren'o'j, kiel la proksim'a min'ej'o, divers'a'j publik'labor'a'j firma'o'j, medikament'a industri'o, ktp. Krom'e, li propriet'is impon'a'n riĉ'o'n el ne'mov'ebl'aĵ'o'j.

Pri ĉio ĉi, kaj ties signif'o rilat'e la krim'o'n, Jano Karal medit'is dum li paŝ'is sur'voj'e al la restoraci'o Ĉe l’ Fiŝ'o Vost'um'ant'a. Est'is la tri'a post'tag'mez'e, kaj sun'o bril'is varm'e en sen'nub'a ĉiel'o. La promen'o laŭ'long'e de Mikva tre agrabl'is al la okul'o'j, sed la tro pez'a aer'o mal'help'is ĝi'n plen'e ĝu'i. Tiu prem'a atmosfer'o sen'dub'e anonc'is fulm'o'tondr'o'n.

La Fiŝ'o Vost'um'ant'a est'is sen'klient'a tiu'hor'e, kiel atend'is Jano. Kiam li en'ven'is, vir'in'o tri'dek'jar'a al'paŝ'is mal'rapid'e al li, kun vid'ebl'a dezir'o labor'i nur minimum'e. Post kiam li klar'ig'is la cel'o'n de si'a ven'o, ŝi respond'is kvazaŭ indiferent'e:

“Vilma Fortaroko est'as mi. Kio'n vi dezir'as?”

“Kie ni pov'as babil'i trankvil'e?” li demand'is.

“Ĉi tie. Neni'u ven'os antaŭ long'e. Mi est'as tut'e sol'a”.

Ili sid'iĝ'is ĉe tabl'o.

Est'is agrabl'a restoraci'o, mal'hav'ant'a ĉi'a'n luks'o'n kaj pretend'em'o'n, sed tut'e komfort'a. Ĝi el'las'is ĝeneral'a'n impres'o'n de simpl'a intim'ec'o. Ver'ŝajn'e familiar'ul'o'j tie ĉi regul'e frand'is hejm'ec'a'j'n kuir'aĵ'o'j'n. Karal rigard'is Vilman. Ŝi'a brun'a har'ar'o, puf'a'tuf'a, hav'is ruĝ'kupr'a'j'n re'bril'o'j'n, kaj ŝi'a haŭt'o tre freŝ'a'n, roz'ec'a'n aspekt'o'n. Relativ'e alt'kresk'a, ŝi est'is, se ne bel'a, almenaŭ plaĉ'a laŭ natur'a, kamp'ar'an'a manier'o. Aŭ pli ĝust'e ŝi est'us plaĉ'a se ŝi'a tut'a si'n'ten'o ne esprim'us ĉio'ampleks'a'n indiferent'o'n, kvazaŭ la tut'a viv'o en'hav'us neni'o'n interes'a'n. Vigl'o al ŝi mank'is, kaj tio iel fuŝ'is portret'o'n sen tio nepr'e ŝat'ind'a'n. Karal si'n demand'is ĉu ŝi jam sci'as ke ŝi hered'is riĉ'eg'o'n.

“Kio'n vi opini'as pri la akcident'o en kiu pere'is ges-ro'j Jendrik?” li komenc'is.

Ŝi dum moment'o rigard'is kvazaŭ ne'kompren'e.

“Kiel mi pov'us i'o'n opini'i?” ŝi re'bat'is.

“Nu, tamen, vi'a edz'o labor'as en la garaĝ'o kie...” Jano ne fin'is la fraz'o'n, sed ŝi ne rapid'is respond'i.

“Ĝust'e”, ŝi fin'e vort'is. “Eĉ li kiu tie labor'as kompren'as neni'o'n. Kiel do mi pov'us?”

“Kia'n impres'o'n vi hav'is pri s-ro Jendrik?”

“Neniu'n. Mi li'n vid'is kelk'foj'e, eĉ ĉi tie, sed ne ver'e kon'is li'n”.

“Ĉu vi aprob'is aŭ mal'aprob'is li'a'j'n projekt'o'j'n?”

“Politik'o est'as afer'o por vir'o'j. Al mi est'as egal'e”.

“Tiu last'a fraz'o”, pens'is Jano, “pov'us est'i vi'a deviz'o”.

“Kaj pri li'a edz'in'o, kia est'is vi'a impres'o?”

Bril'o — ĉu ruz'a? — pas'is tra ŝi'a'j okul'o'j, kaj ŝi ŝajn'e hezit'et'is antaŭ ol respond'i.

“Mi ŝat'is ŝi'n”, ŝi fin'e dir'is. “Ŝi est'is elegant'a, bel'a vir'in'o. Ŝi rilat'is al mi tre amik'e. Mi ne kompren'is ŝi'n. Ŝi kelk'foj'e ven'is sol'a al la restoraci'o, kiam est'is preskaŭ neni'u, kaj ŝi pet'is mi'n sid'i ĉe ŝi'a tabl'o por babil'i. Ŝi est'is tre sol'a. Ŝi parol'is pri mi. Ŝi'n interes'is la fakt'o ke mi est'as orf'a, neni'o'n sci'as pri la ver'a'j ge'patr'o'j. Ŝi est'is bon'kor'a. Kelk'foj'e, last'a'temp'e, ŝi al'port'is donac'et'o'j'n”.

“Kiel vi re'ag'is al tiu strang'a kondut'o?”

“Komenc'e mi ne ŝat'is. Ĝi kvazaŭ humil'ig'is mi'n. Mi abomen'as kompat'o'n de pli riĉ'a'j ol mi. Sed mi kompren'is ke ŝi far'as ĝi'n ne pro ia super'ec'a sent'o, sed ĉar io ŝi'n turment'as”.

“Kio?” unu'vort'is Jano Karal.

“Ŝi hav'is infan'o'j'n. Ili — mi ne sci'as kiel aŭ kial — est'is for'pren'it'a'j de ŝi. Ŝi dir'is plur'foj'e: ‘mi hav'as fil'in'o'n vi'a'aĝ'a'n sed mi ne kon'as ŝi'n’. Strang'e, ĉu ne? Ŝi hav'is turment'o'plen'a'n vizaĝ'o'n”.

“Ĉu vi sci'as i'o'n pri vi'a infan'ec'o?” la detektiv'o demand'is.

La nuanc'et'o de ruz'o iom pli'iĝ'is.

“Mi est'is for'las'it'a kiam mi est'is kvin'jar'a”, ŝi dir'is trankvil'a'voĉ'e. “Pri mi'a'j antaŭ'a'j cirkonstanc'o'j mi memor'as neni'o'n. Ebl'e mi de'ven'as de burĝ'a famili'o?”

La esprim'o unu'e indiferent'a, post'e ruz'et'a, ced'is lok'o'n al ĝu'a rid'et'o.

“Est'us amuz'e, se laŭ'de'ven'e mi est'us burĝ'in'o. Mi, burĝ'in'o!” Ŝi ripet'is plur'foj'e tiu'n vort'o'asoci'o'n kun la mien'o de frand'em'a knab'in'et'o ĝu'ant'a bombon'o'n.

“Kiu eduk'is vi'n? Kie?” la detektiv'o sci'vol'is.

“Orf'ej'o, unu'e, monaĥ'in'a. Post'e farm'ist'a famili'o”.

“Kaj pli post'e?”

“Pli post'e mi ven'is urb'e'n kiel serv'ist'in'o, sed mi ne taŭg'is en alt'klas'a'j famili'o'j, kaj mi far'iĝ'is kelner'in'o, unu'e en kaf'ej'o'j, post'e en restoraci'o'j”.

“Ĉu vi ŝat'as?”

De'nov'e ŝi rigard'is li'n kvazaŭ la demand'o est'us sen'signif'a. Karal dir'is al si: “Oni pov'us pens'i ke ŝi ne hav'as sent'o'j'n”, se escept'i la moment'o'n kiam ŝi fantazi'is si'n burĝ'in'o.

“Ne est'as mal'agrabl'e”, ŝi fin'e respond'is.

“Kie vi renkont'is vi'a'n edz'o'n?”

“En restoraci'o kie li manĝ'ad'is”.

“Kie vi est'is sabat'o'n la 3-an de septembr'o?”

“Ni ambaŭ est'is en Trilarika, mi'a bo-vilaĝ'o, t.e. la vilaĝ'o de mi'a edz'o. Li'a'j ge'patr'o'j aranĝ'is grand'a'n famili'a'n kun'ven'o'n okaz'e de la kvin'dek'a dat're'ven'o de la ge'edz'iĝ'o”.

“Ĉu vi hav'as ge'frat'o'j'n?”

“Mi hav'as el la farm'o, kie mi est'is adopt'it'a. Ver'a'j'n ge'frat'o'j'n mi'a'sci'e ne”.

“Ĉu vi kon'as iu'n s-ro'n Erik'o'n Malven?” demand'is Jano akr'e rigard'ant'e la kelner'in'o'n. Se tiu demand'o traf'is ŝi'n, tio apenaŭ vid'ebl'is. Ebl'e okaz'is minimum'a streĉ'iĝ'o de la palpebr'o'j, sed eĉ pri tio la detektiv'o ne ĵur'us.

“Ne”, ŝi dir'is unu'silab'e.

La inter'parol'o ver'e mal'vigl'is, kaj Karal decid'is ĝi'n fin'i. El'ir'ont'e, li hav'is sent'o'n pri mal'sukces'o, kvankam li ne pov'is klar'e dir'i kia esper'o ne real'iĝ'is. Sed tuj antaŭ ol mal'ferm'i la pord'o'n, li turn'is si'n kaj ek'kri'is:

“Pardon'u, mi forges'is rutin'aĵ'o'n”.

Ŝi rigard'is li'n atend'e.

“Bon'vol'u montr'i ident'ig'il'o'n”, li pet'is. Ŝi pas'ig'is al li la ident'ig'a'n kart'o'n. Li zorg'e not'is la numer'o'n, sam'e kiel la nask'iĝ'lok'o'n kaj — dat'o'n. Kun grand'a interes'o li rimark'is ke ŝi nask'iĝ'is la 23-an de Juli'o. Ĉar, laŭ la knab'in'fot'o, la fil'in'o de Tereza Jendrik nask'iĝ'is en mart'o, Vilma evident'e ne id'is el la for'pas'int'a riĉ'ul'in'o. Tiu mal'sam'ec'o ne surpriz'is Janon, ĉar Erik'o Malven ne hav'as favor'a'n reputaci'o'n kiel privat'a detektiv'o. Sed ĝi don'is nutr'aĵ'o'n al li'a em'o medit'i.

El'ir'int'e el la restoraci'o, li si'n demand'is kiel la hered'a afer'o mal'plekt'iĝ'os. Se okaz'is tromp'o, ĉu Vilma hered'os? Ver'ŝajn'e jes, ĉar la testament'o menci'is nur ŝi'a'n nom'o'n, sen preciz'ig'o kiel “mi'a fil'in'o”, kiu pruv'us erar'o'n pri la intenc'o de ĝi'a verk'int'in'o. Se ali'a'j ebl'a'j hered'ant'o'j grumbl'us, ili ver'ŝajn'e hav'us ŝanc'o'j'n sukces'i en proces'o kontraŭ tiu er'o testament'a. Sed ĉar s-in'o Jendrik ŝajn'e ne hav'is parenc'o'j'n, neni'u star'ig'os la pri'dub'ad'o'n. Aŭ ĉu ebl'e la ŝtat'o inter'ven'os kun la esper'o plen'ig'i si'a'j'n kas'o'j'n? Strang'a situaci'o!

16

“Jen perfekt'a lok'o”, Stefano dir'is. Karal ir'is apud la nev'o'n. La vid'aĵ'o est'is pentr'ind'a. Tra ark'o el branĉ'o'j rivel'iĝ'is okul'kares'a porci'o el la val'o, de la trans'river'a'j mont'et'o'j, verd'aĵ-kovr'it'a'j, ĝis la pied'o de Et'a Baruna, kun inter'e simfoni'o el divers'kolor'a'j kamp'o'j, river'o kaj vilaĝ'et'o, kies dom'o'j aspekt'is kvazaŭ ili kun'iĝ'is rifuĝ'e por serĉ'i protekt'o'n ĉe alt'a preĝ'ej'a sonor'il'tur'o. Ŝton'eg'o'j trov'iĝ'is tut'e taŭg'e por sid'ad'o, kaj la du vir'o'j tir'is el dors'o'sak'o la piknik'o'n.

Stefano, kompens'e por tut'dimanĉ'a labor'o super urĝ'aĵ'o'j, ricev'is liber'tag'o'n, kaj la detektiv'o decid'is uz'i la okaz'o'n por diskut'i kun li la dis'a'j'n sci'er'o'j'n pri la strang'a akcident'o.

“Mi vi'n de'long'e ne vid'is, kaj mi ne pov'is raport'i la konversaci'o'n kiu'n mi hazard'e aŭd'as inter mi'a kamarad'o Petro kaj li'a am'at'in’,” la jun'ul'o komenc'is, kun tip'e sankt'aval'a'j fraz'ton'o kaj elizi'mani'o.

Krak'o aŭd'iĝ'is ie en la arb'o'j, kvazaŭ branĉ'et'o'n best'o tret'is, aŭ de'fal'ig'is sciur'o.

“Kiu ŝi est'as?”

“Ŝi nom'iĝ'as Ana Rijoka, kaj...”

“Rijoka?” inter'romp'is la polic'an'o. “Kie mi aŭd'is tiu'n nom'o'n?” Kaj pren'int'e el poŝ'o not'libr'et'o'n, li komenc'is ĝi'n foli'um'i.

“Li est'as spic'ist'o en Vin'strat'o”, klar'ig'is Stefano.

“Spic'ist'o el Vin'strat'o? Jes. Tio el'vok'as i'o'n, sed... Diabl'e! Mi aŭd'is tiu'n nom'o'n ie”.

“Nu”, la jun'ul'o daŭr'ig'is, “la fil'in'o alud'is si'a'n patr'o'n, dir'is ke li iĝ'is nerv'a ek'de la mort'o de Jendrik, ke ŝi far'as al si demand'o'j'n pri li, kaj prononc'is jen'a'j'n mister'a'j'n vort'o'j'n, kiu'j'n mi'a'opini'e vi nepr'e dev'as kon'i: ‘ili est'is ver'e minac'a'j kelk'foj'e’. Krom'e ŝi trov'is ankaŭ Petron ne'klar'ig'ebl'e nerv'a. Ŝajn'is ke ŝi pens'as pri la ebl'a kulp'ec'o de ambaŭ patr'o kaj am'at'o, ne sci'as ĉu est'as io prav'a en ŝi'a'j dub'o'j, kaj trov'iĝ'as komplet'e kaj tim'e konfuz'it'a”.

“Ha jes! Mi memor'as”, Karal dir'is, trov'int'e la ĝust'a'n paĝ'o'n. Ekscit'it'e, li ek'star'is kaj komenc'is paŝ'i tie'n kaj re'e'n. “Est'is en anonim'a leter'o al s-ro Jendrik. Iu pet'is li'n ven'i apud la voj'o'n konduk'ant'a'n al la kaban'o de s-ro Rijoka, sur mont'o Baruna. Tiu leter'o tre grav'as, ĉar preciz'e ĝi ebl'ig'is la akcident'o'n. Tem'is pri ĉantaĝ'a afer'o, kaj al tiu rendevu'o la arkitekt'o vetur'is sur'mont'e en tiu tragik'a vesper'o”.

“Ĉu tiu spic'ist'o est'as implik'it'a?” Stefano demand'is.

“Tiu'n ebl'ec'o'n ni ne preter'las'u. Kiam mi vid'is li'a'n nom'o'n sur la leter'o, mi pens'is ke est'as nur preciz'ig'o pri la lok'o kie la renkont'iĝ'o okaz'os. Sed nun se la fil'in'o mem de tiu vin'strat'an'o konsider'as la ebl'ec'o'n ke ŝi'a patr'o kulp'us, tio vek'as demand'o'j'n. Des pli ĉar la loĝ'ant'ar'o de Vin'strat'o hav'is special'e fort'a'n mal'am'o'n al Jendrik”.

“Kaj Petro Balgana?”

“Ĉu ebl'us ke li est'us la en'garaĝ'a plen'um'ant'o de plan'o el'labor'it'a de tut'a grup'o da vin'strat'an'o'j, de la fam'a Rev'a-asoci'o?”

“Teori'e oni pov'us imag'i i'o'n simil'a'n. Sed se oni pens'as pri la konkret'a'j hom'o'j, mi kred'as ke ne. Unu'e ĉar Ana montr'iĝ'is pli dub'em'a ol cert'a: ŝi konstat'is pli grand'a'n nerv'ec'o'n en la du vir'o'j kiu'j al ŝi plej proksim'as, ŝi pens'is pri ebl'a kulp'ec'o, sed ne de ambaŭ kun'e — mi ne bon'e esprim'iĝ'is kiam mi ĵus rakont'is. Vid'ebl'e ŝi demand'is si'n ĉu unu el ili kulp'is, kaj, se jes, kiu. Sed pri kun'plan'ad'o ŝi hav'is neniu'n ide'o'n. Du'e, simpl'e ĉar Rijoka kaj Petro tut'e ne akord'as. La spic'ist'o mal'aprob'as la am'o'n de l’ fil'in'o al tiu ŝmir'man'a jun'ul’ — kiel li dir'as. Spic'ist'o hav'as pur'a'j'n man'o'j'n, garaĝ'ist'o ne...”

“Kia stult'a juĝ'o!”

“Stult'a jes, sed efektiv'a”.

“Tamen, la ide'o pri kun'kulp'ec'o...”

“... ne taŭg'us ĉi-kaz'e”, Stefano fraz'fin'is, “ĉar Petro ne tuŝ'is la aŭt'o'n. Est'us ne'ebl'e ke mi tio'n ne vid'us. Mi ja est'is tre atent'a la tut'a'n tag'o'n, ĉar la vetur'il'o de la arkitekt'o star'is en mi'a garaĝ’, kaj mi labor'as tie preciz'e por inform'iĝ'i pri Jendrik, pro la anonim'a'j leter'o'j. Se iu sabot'is la vetur'il'o'n, pov'as est'i nur Halim. Sed kun'kulp'ec'o de Halim, Petro kaj Rijoka est'as ne'imag'ebl'a. Ili aparten'as al tut'e mal'sam'a'j mond'o'j”.

“Jes, vi sen'dub'e prav'as. Kial Petro implik'us si'n en tia'n risk'a'n afer'o'n? Li ja ne hav'as motiv'o'n”.

“Kaj ĉu Halim hav'us motiv'o'n?”

Karal pri'pens'is silent'e. Mild'a vent'o dancig'is la branĉ'o'j'n antaŭ ili. Boat'et'o pas'is sur la river'o mal'supr'e, kaj en unu paŝt'ej'o, pied'e de la mont'o, du hom'a'j punkt'et'o'j antaŭ'e'n'ig'is vast'a'n sen'ord'a'n ŝaf'ar'o'n, lud'il-aspekt'e.

Dum la silent'o daŭr'is, sciur'et'o aŭdac'e ven'is ŝtel'i nuks'o'n fal'int'a'n el sak'o piknik'a. Sed la du vir'o'j ĝi'n ne vid'is, tiel firm'e ili'n katen'is ili'a rezon'ad'o.

“Ebl'e tiu afer'o de la tomb'o'j?” dub'e prononc'is Karal. “Ŝajn'as al mi ne'sufiĉ'a motiv'o por organiz'i mort'ig'o'n per aŭt'o'fuŝ'ad'o. Eĉ pli risk'a ol simpl'a ponard'o'frap'o foj'e dum'nokt'e, eventual'e kun not'o dir'ant'a: ‘La alban'a komun'um'o kondamn'as tiu'n kiu ne respekt'as la religi'a'j'n dev'o'j'n de ali'a gent'o’, aŭ io simil'a. Se la tut'a alban'a kolektiv'o solidar'us, la polic'o neniam sukces'us trov'i la kulp'ul'o'n. Ili ĉiu'j pov'us fals'alibi'e kovr'i unu el si”.

“Vi sci'as, Kara-Karal, mi mi'n demand'as ĉu tiu afer'o pri la alban'a krim'metod'o ne est'as pur'e kaj nur'e antaŭ'juĝ'o. Kliŝ'o. Ĉar Halim hav'as turk'aspekt'a'j'n lip'har'o'j'n, ni fantazi'as li'n kiel sovaĝ'ul'o'n kun tranĉ'il'o inter'dent'e, nokt'e lup'paŝ'ant'a'n serĉ'e al viktim'o. Sed tiu est'as kin'a aŭ roman'a bild'o, ne karn'a est'ul’. Halim est'as modern'a hom'o, meĥanik'ist'o, ne sovaĝ'ul'o el la alban'a'j mont'o'j. Mi stas cert'a ke ne li krim'is, sed ne pro tiu pri'metod'a mis'rezon'o, nur ĉar mi kon'as li'n person'e kaj dub'as ke li en'tut'e pov'us krim'i. Tamen vi dir'as i'o'n kio son'as ĝust'a al mi'a'j orel'o'j: se Halim murd'is, tio est'as ne pro li mem sed nom'e de la tut'a ĉi'tie'a alban'ar'o”.

“Ĉu vi, kon'ant'e li'n, pens'as ke li ebl'e las'is iu'n ven'i por fuŝ'i la aŭt'o'n inter la 6-a kaj la 9-a vesper'e tiu'n sabat'o'n, ĉu por mon'o, ĉu por ali'a avantaĝ'o?”

“Ne. Vi pov'us propon'i pag'i al li milion'o'n kondiĉ'e ke li far'u facil'a'n krim'o'n, li ne far'os ĝi'n. Kaj simil'e por ali'a avantaĝ'o”.

“Kaj ĉu iu pov'us dev'ig'i li'n per ia prem'rimed'o, ĉantaĝ'o aŭ io simil'a?”

“Laŭ mi, ne. Li prefer'us mal'liber'i aŭ mort'i. Preciz'e tio'n mi trov'as eg'e simpati'a en Halim: li ne est'as sub'prem'ebl'a. Se Fortaroko minac'us kalumni'i li'n al la mastr'o por trud'i al li ag'o'n kiu'n li ne konsent'as far'i, li prefer'us mal'dung'iĝ'i ol ag'i kontraŭ la konscienc'o. Io simil'a jam okaz'is al li en antaŭ'a dung'it'ec'o. Li prefer'is perd'i la posten'o'n ol las'i ali'a'j'n trud'i al li i'o'n kritik'ebl'a'n”.

“Tiu ĉi afer'o ver'e est'as incit'a. La sol'a person'o kiu hav'is la okaz'o'n efektiv'ig'i la krim'a'n far'o'n hav'as ne'sufiĉ'a'n motiv'o'n kaj li'a karakter'o ne konform'as kun la krim'postul'o'j. Kaj tiu'j kiu'j hav'us motiv'o'n ne pov'is ĝi'n plen'um'i”.

“Kiu'j hav'as motiv'o'n?”

“La Fortaroko-par'o hav'us tre fort'a'n motiv'o'n. Vilma Fortaroko, la edz'in'o de vi'a labor'ej'estr'o, hered'as riĉ'eg'o'n de s-in'o Jendrik!”

“Kio'n? La edz'in'o de Job'o? Ne'kred'ebl'e! Mi eĉ ne sci'is ke ŝi kon'as ŝi'n”.

“Laŭ tromp'a raport'o de iu fi'detektiv'o el Valĉefa, Vilma est'us la fil'in'o de la bel'a Tereza”.

“Diabl'e! Sed tio memor'ig'as i'o'n al mi. Ĝi'n rakont'is meĥanik'ist'o kiu antaŭ'e labor'is en Ejga-Garaĝ'o sed post'e for'ir'is. Li foj'e re'ven'is salut'i la eks'koleg'o'j'n kaj rakont'is ke hazard'e li trov'iĝ'is en iu restoraci'o kie labor'as la edz'in'o de Job'o, kaj la Jendrik-par'o sid'is tie. Vilma rakont'is pri si'a kompat'ind'a infan'ec'o, ŝi akcent'is la kor'mizer'o'n de iu for'las'it'a de la patr'in'o, kaj vid'ebl'e profund'e kor'tuŝ'is Terezan Jendrik. Al la eks'koleg'o — kaj ankaŭ, ŝajn'e, al la arkitekt'o mem — la tut'a afer'o aper'is fuŝ'a-mis'a, kiel melodram'o odor'ant'a fals'ec'o'n je cent paŝ'o'j, sed la sinjor'in’ ĝi'n sorb'is kiel soif'ant'o akv'o'n”.

“Ŝajn'as ke plan'o dis'volv'iĝ'is por al'tir'i s-in'o'n Jendrik en kapt'il'o'n kun la cel'o sen'pez'ig'i ŝi'n je part'o de ŝi'a mon'o”, Jano hipotez'is.

“Do Fortaroko est'as la kulp'ul'o. Li estr'as la labor'ej'o'n, li est'as tre spert'a meĥanik'ist'o, li hav'is pli ol simpl'a'n interes'o'n: la edz'in'o part'o'pren'is en tut'a plan'o mon'kapt'a. Ĉio indik'as li'n, ĉu ne?”

“Jes. Sed li ne re'ven'is garaĝ'e'n post kiam ĉiu'j pov'is vid'i ke la aŭt'o perfekt'e funkci'as. Mi pet'is Remon kontrol'ig'i la alibi'o'n. Mi'a koleg'o Izidor'o vizit'is tut'a'n ar'o'n da person'o'j kiu'j ĉe'est'is la edz'iĝ'dat're'ven'a'n fest'o'n. Ĉiu'j pret'as ĵur'i ke la ge-Fortarokoj rest'is de antaŭ la kvar'a ĝis nokt'o'mez'o sen for'ir'i eĉ kvar'on'hor'et'o'n”.

Stefano komik'e grimac'is.

“Kara-Karal! Vi'a kontraŭ'star'o al ĉio kio'n mi sugest'as est'as deprim'a. Mi sent'as ke ĉi tiu spert'o vakcin'os mi'n kontraŭ plu'a kun'labor’ kun leŭtenant'o Remon”.

Tio'n dir'int'e li ek'star'is, turn'ant'e la dors'o'n al la vid'aĵ'o. Jano, kiu li'n rigard'is, mir'e vid'is li'n pal'iĝ'i, dum li'a buŝ'o rest'is mal'ferm'it'a kaj li far'is man'gest'o'n ne tre kompren'ebl'a'n. Ambaŭ vir'o'j instinkt'e silent'is. Aŭd'iĝ'is krak'o: iu tret'e romp'is sek'a'n branĉ'o'n.

“Iu ni'n spion'is”, flustr'is Stefano, kaj li kur'is for.

*

Stefano kaj la onkl'o re'trov'iĝ'is ĉe la kruc'iĝ'o inter du voj'et'o'j. Ambaŭ kap'ne'is al la ali'a.

“Est'as normal'e”, la jun'ul'o dir'is. “En ĉi tiu arb'ar'o tiom abund'as voj'et'o'j! Pli'e, nek vi nek mi est'as el Valmu. Ni do kon'as la ebl'ec'o'j'n mult'e mal'pli ol lok'an'o”.

“Kia li est'is?”

“Li — aŭ ŝi — est'is ombr'o, siluet'o. Ne tre grand'a. Mi neni'o'n vid'is preciz'e. Nur ke iu star'as tie kaj silent'e for'paŝ'as. Kiam mi ek'kur'is, li est'is jam mal'proksim'e. Est'is divers'a'j voj'et'o'j kaj mult'a'j ebl'ec'o'j si'n kaŝ'i”.

“Mi esper'as”, Karal koment'is kun pez'a, serioz'a mien'o, “ke tio ne en'danĝer'ig'os iu'n. Se la spion'o ricev'is la impres'o'n ke ni proksim'as al la ver'o, ĉu li ne prov'os likvid'i iu'n kiu pov'us komunik'i al ni i'o'n grav'a'n?”

“Tamen est'us pli'ig'i la risk'o'j'n”, Stefano dir'is kvazaŭ por si'n trankvil'ig'i.

“Fakt'e jes, tio pli'ig'us ni'a'j'n ŝanc'o'j'n trov'i la murd'int'o'n, sed mort'ig'int'o'j oft'e ne rezon'as tia'manier'e...”

17

Karal re'ir'is al Valĉefa. Li raport'is pri ĉio nov'a al leŭtenant'o Remon kaj ir'is por vizit'i Erik'o'n Malven, la detektiv'o'n kiu fals'e indik'is Vilman kiel fil'in'o'n de s-in'o Jendrik. Se Malven mensog'is pri s-in'o Fortaroko, tio cert'e ne est'is pro pur'a humur'o. Est'is probabl'e ke la fi'detektiv'o kun'plan'is kun la ge-Fortarokoj por divid'i inter si la profit'o'j'n de l’ fals'aĵ'a invest'o. Ankaŭ li do hav'is serioz'a'n motiv'o'n likvid'i s-in'o'n Jendrik kaj ties edz'o'n, kiu, viv'ant'a, hered'us de ŝi.

Mal'feliĉ'e, la detektiv'o est'is for, eĉ ekster'land'e, laŭ la sekretari'in'o kiu respond'is al Karal. Domaĝ'e! Est'us interes'e prezent'i la ne'kongru'a'j'n fakt'o'j'n al tiu sinjor'o. Ver'ŝajn'e li tuj flar'is danĝer'o'n. Al mult'a'j demand'o'j ekzist'is sen li neni'u rimed'o trov'i respond'o'n. Neces'os li'n mal'kovr'i kaj sub'met'i al pri'demand'ad'o per'e de la inter'naci'a polic'a organiz'o. Bedaŭr'ind'e, tiu sistem'o neniam liver'as la sam'a'j'n pens-instig'a'j'n element'o'j'n kiel rekt'a kontakt'o, ĉar mank'as ar'o da ne'raport'ebl'a'j detal'et'o'j: vizaĝ'esprim'o, voĉ'ton'o, okul'mov'o'j kaj mult'a'j ali'a'j — ekzempl'e odor'ŝanĝ'o'j — kiu'j'n la konsci'a mens'o ne rimark'as, sed kiu'j registr'iĝ'as en la primitiv'a, best'a tavol'o de la psik'o, kie ili plekt'iĝ'ant'e fakt'e nask'as intu'o'n.

*

Re'ven'int'e Valmuon, Karal ir'is al la loĝ'ej'o de Patr'o Manganella, kun kiu li rendevu'is. La mal'grand'a sicilia pastr'o antaŭ'e konsent'is ke la detektiv'o akompan'u li'n al la min'ej'o por tie babil'i kun kelk'a'j labor'ist'o'j.

Ili unu'e halt'is ĉe lign'a barak'ar'o, je kelk'a distanc'o de la min'a'j instal'aĵ'o'j, kiu'j'n oni, pro la teren'a situ'o, ankoraŭ ne pov'is vid'i, sed kies bru'o'n oni tamen jam bon'e aŭd'is.

“Mi unu'e montr'os al vi kiel aspekt'as tiu'j loĝ'ej'o'j”, la pastr'o dir'is dum ili el'ir'is el la aŭt'o.

Tiu loĝ'lok'o konsist'is el seri'o da long'a'j barak'o'j star'ig'it'a'j paralel'e. La pastr'o en'ir'is la unu'a'n.

Ili trov'iĝ'is antaŭ long'a koridor'o kun vic'o da pord'o'j ambaŭ'flank'e.

“Vid'u unu el ili'a'j ĉambr'o'j”, dir'is Patr'o Manganella, frap'ant'e ĉe pord'o kaj ĝi'n tuj mal'ferm'ant'e.

“Ho, sen'kulp'ig'u”, li pet'is re'tir'iĝ'ant'e. “Mi opini'is ke tiu'hor'e en'est'us neni'u kaj...”

“Ne grav'as, patr'o, mal'e, mal'e, en'ven'u”, el intern'e son'is jun'a voĉ'o. Ambaŭ en'ir'is.

Tiu ĉambr'o est'is unu'a'vid'e ne mal'plaĉ'a, kun la lign'a'j bon'odor'a'j mur'o'j kaj fenestr'o kiu en'las'is bel'a'n kvant'o'n da sun'lum'o. Por pas'ig'i unu aŭ du nokt'o'j'n est'us eĉ tut'e taŭg'e. Sed tie viv'i semajn'o'j'n, monat'o'j'n, est'us ali'a afer'o. Trov'iĝ'is nur du lit'o'j, du en'mur'a'j ŝrank'o'j, du bret'o'j, tabl'o ne tre grand'a, unu seĝ'o kaj du ne tre komfort'a'j brak'seĝ'o'j. La ej'o plen'is je aĵ'o'j plej divers'a'j, kaj oni sent'is ke la mank'o de spac'o ĉi tie star'ig'as ne et'a'n problem'o'n.

En unu el la apog'seĝ'o'j sid'is tre jun'a vir'o kun pied'o ampleks'e bandaĝ'it'a. Ebl'e li'n plej karakteriz'is la mal'grand'ec'o de la kap'o, kun vizaĝ'o preskaŭ mal'aper'ant'a sub nigr'a har'ar'o dens'a kaj abund'a.

“Mi ĝoj'as akcept'i vizit'o'n”, la jun'ul'o dir'is kun fajn'a esprim'riĉ'a mien'o.

“Kio okaz'is al vi?” la pastr'o bon-onkl'e demand'is.

“Ba! Akcident'o”, la labor'ist'o respond'is, kaj li detal'e klar'ig'is kiel far'iĝ'is la afer'o, dum Patr'o Manganella interpunkci'is li'a'n rakont'o'n per seri'o da “Aj!”, “Uĉ!”, “C,c,c!”, “Di'patr'in'o!”, “Nu!” aŭ “Ma!” kaj da grand'a'j gest'o'j en kiu'j li'a tut'a korp'o part'o'pren'is.

La pastr'o prezent'is Janon kiel kon'at'o'n interes'at'a'n pri la labor- kaj viv'kondiĉ'o'j, silent'ant'e pri li'a polic'a aparten'o. La jun'a labor'ist'o est'is alban'a.

“Ĉu la trink'butik'o est'as mal'ferm'it'a nun?” la sicili'an'o demand'is.

“Jes”, respond'is la ali'a.

“Do mi ir'os aĉet'i tri kaf'o'j'n, se vi vol'as, est'os pli agrabl'e”, kaj antaŭ ol atend'i respond'o'n, li jam est'is for.

“Mi dank'as li'n pri la ide'o al'port'i kaf'o'n”, la jun'ul'o dir'is al Karal. “Rigard'u ĉi tiu'n ĉambr'o'n, oni eĉ ne rajt'as hav'i port'ebl'a'n gas'a'n aŭ elektr'a'n forn'et'o'n, tiom ili tim'as ke la barak'o brul'us. Oni do ne pov'as varm'ig'i eĉ unu tas'o'n da akv'o!”

“Ĉu long'e vi loĝ'os ĉi tie?” Jano demand'is.

“Oj, se mi sci'us! ‘Por'temp'a loĝ'ad'o’, ili dir'is, ‘atend'e ĝis dom'o'j pret'os por vi’. Por'temp'a loĝ'ad'o! Por'temp'e definitiv'a, sen ia dub'o”.

“Unu'a'vid'e tia lign'a barak'o ne ŝajn'as mal'komfort'a”.

“Unu'a'vid'e ne. Ĉar mi est'as sol'a nun. Sed se vi aŭd'us la bru'o'n! Neni'a son-izol'o! Se iu en'barak'iĝ'as pied'pint'e je la du'a maten'e, ten'ant'e la ŝu'o'j'n en la man'o por ne bru'i, li'a kat'a mov'iĝ'o re'son'ig'as la tut'a'n konstru'aĵ'o'n ĝis la last'a ĉambr'o. Kaj se vi aŭskult'as transistor'o'n aŭ vol'as kant'i aŭ lud'i muzik'o'n dum pluv'as ekster'e, kio'n vi fakt'e bezon'as por iom mal'streĉ'i vi'n post plen'a tag'o da min'aĵ-el'fos'o, ĉu ne?, vi part'o'pren'ig'as la tut'a'n loĝ'ant'ar'o'n en vi'a koncert'o!”

“Kelk'foj'e dev'as est'i ne'el'ten'ebl'e”, Jano koment'is kun ton'o kompren'ul'a.

“Kamarad'o foj'e ne el'ten'is. Li est'is tre nerv'a, eg'e lac'a, hav'is grav'a'j'n zorg'o'j'n ekster'labor'a'j'n, nokt'o'n post nokt'o ek'dorm'is nur mal'fru'e. Iu'nokt'e, post kiam li fin'fin'e ĵus en'dorm'iĝ'is, jen al'ven'is ali'a labor'ul'o kiu iom tro drink'is kaj kiu bru'aĉ'is en'ir'ant'e. La dorm'ant'o vek'iĝ'is, furioz'iĝ'is, koler'e kri'aĉ'is, ili disput'is vek'ant'e ĉiu'n, eĉ la plej profund'a'dorm'a'n, kaj fin'e la unu'a kapt'is sekur'buton'a'n tranĉ'il'o'n, kaj la bru'int'o'n mort'pik'is”.

“Terur'e!”

“Jes. Pro tio la tut'a urb'et'o komenc'is imag'i ke alban'o'j est'as sovaĝ'ul'o'j kun ponard'o ĉe'zon'a, pret'a'j frap'i mort'e'n ĉe minimum'a kontraŭ'dir'o”.

“Efektiv'e, tiu bild'o pri la alban'o'j est'as tre dis'vast'ig'it'a en Valmu. Mi ne sci'is de kie ĝi ven'as”.

“Krom'e okaz'is grav'a konflikt'o inter krist'an'a'j kaj islam'a'j alban'o'j, ĉar la islam'an'o'j ne trink'as alkohol'aĵ'o'j'n kaj dir'is ke la tut'a afer'o rezult'as el la drink'ad'o. Ni krist'an'o'j pro tio tim'is, ĉar ni est'as mal'pli'mult'o ĉi tie”.

“Est'is tamen ver'e ke tiu'okaz'e la drink'int'o kaŭz'is la pasi-ek'fajr'o'n, kiu...” Karal komenc'is, kiam ek'son'is bru'eg'o.

“Ĉu vi aŭd'as?” kri'et'is la jun'a alban'o. “Jen la pastr'o re'ven'as kun la kaf'o'j. La en'ir'pord'o mal'fermat'a vibr'ig'as la tut'a'n barak'o'n”.

Efektiv'e, ĉiu paŝ'o en la koridor'o sonor'is. Kiel tondr'e dev'as est'i, se tut'a grup'o da labor'ist'o'j kun'e koridor'as!

“Jen la kaf'o'j”, anonc'is la pastr'o kvazaŭ triumf'e, en'ir'ant'e kun plet'o tri'tas'a. Sed li halt'is abrupt'e, dir'ant'e: “Kia'j mien'o'j! Pri kio do vi parol'is?”

“Pri la pik'mort'ig'int'o kiu ne el'ten'is la bru'o'n”, Karal respond'is per mal'gaj'a ton'o.

“Terur'a afer'o!” ĝem'spir'is Patr'o Manganella. “Jen al kia ekstrem'o konduk'as ĉi tiu'j viv'kondiĉ'o'j! Ĉu vi sci'as kiu fakt'e respond'ec'as pri tiu mort'ig'o? Nek la islam'an'o kiu ponard'is, nek la krist'an'o kiu drink'is. Nur tiu'j ul'o'j kiel Aleks Jendrik kiu'j dev'us konstru'i dec'a'j'n dom'o'j'n por ĉi tiu'j hom'o'j, sed anstataŭ'e ili'n stak'ig'as ĉi tie kaj dediĉ'as la komun'um'a'n mon'o'n al stult'a'j projekt'o'j kiel konstru'i aŭt'o'ŝose'o'n”.

La pastr'o bol'is koler'e.

“La nerv'o'j'n!” li kri'is plu. “La nerv'o'j'n ili preter'atent'as. Oni konstant'e bombast'as pri la progres'o'j de la san'o, de la higien'o. Sed nerv'a'n higien'o'n ĉu ili atent'as? Mi ŝat'us vid'i la grand'a'n Jendrik pas'ig'i eĉ nur monat'o'n ĉi-barak'e! Li far'iĝ'us murd'ist'o pli rapid'e ol ĉiu'j sicili'an'o'j, alban'o'j, turk'o'j kaj portugal'o'j, kiu'j'n li tiel facil'e akuz'as pri tro fulm'a ek'bol'o...”

“Sed feliĉ'e li mort'is”, dir'is la jun'a vund'it'o.

“Jes, feliĉ'e li mort'is”, eĥ'is la pastr'o, ne tre pastr'e.

“Kio'n oni pens'as pri li'a mort'o en la min'ej'o?” Karal demand'is.

“La ĝeneral'a sent'o est'as: uf! Oni kontent'as ke li mort'is. Neni'u kompren'as kiel. Kelk'a'j si'n demand'as ĉu pov'as respond'ec'i Halim Uŝtari. La pli'mult'o pens'as ke ne”.

“Ĉu oni ne pens'as ke Halim si'n'dediĉ'e ag'is por likvid'i la arkitekt'o'n, ĉar est'is en ĉies interes'o ĉi tie ke Jendrik ĉes'u diktator'i en la urb'a'j instanc'o'j?”

“Ne. La pli'mult'o tio'n ne opini'as. Est'is efektiv'e ĉies interes'o, sed oni ne bezon'is li'n murd'i por tio”.

“Kiel do...?”

“Ĉiu'j ja sci'is ke ek'de la ven'ont'a elekt'ad'o — ne tre mal'proksim'a nun — li perd'os si'a'n posten'o'n en la urb'a estr'ar'o, kaj en la konsil'ant'ar'o si'a'n konservativ'a'n pli'mult'o'n”.

“Impres'e, kiel bon'e vi, fremd'a labor'ist'o, kon'as la lok'a'n politik'o'n!”

“Ĉiu'j el ni interes'iĝ'is pri Aleksandro Jendrik. Oni sci'as kiom li influ'is si'a'j'n koleg'o'j'n. Eĉ ĉe konservativ'a pli'mult'o la tomb'ej'a afer'o aŭ tiu pri ni'a'j barak'o'j ver'ŝajn'e solv'iĝ'us facil'e se ne fuŝ'influ'us tiu aĉ'a arkitekt'o. Sekv'e, kiam ni hav'is inform'o'j'n pri la politik'a sent'o de la voĉ'don'ant'o'j (ni kompren'ebl'e ne voĉ'don'as eĉ pri ni'a'j afer'o'j, ĉar ni hav'as la honor'o'n est'is nur... gast'o'j!), tio ni'n tre interes'is. Kaj ĉiu kompren'is ke por liber'ig'i Valmuon de li'a fi'a influ'o, oni bezon'as nur pacienc'i ĝis la ven'ont'a voĉ'don'ad'o...”

Karal est'us plezur'e diskut'int'a plu kun tiu simpati'a jun'ul'o, kies opini'o'j mal'ferm'is nov'a'j'n perspektiv'o'j'n pri la motiv-problem'o. Bedaŭr'ind'e, la pastr'o'n oni ali'lok'e atend'is, kaj la du vir'o'j ne pov'is rest'i. Plu trakt'ant'e la tem'o'n, ili el'paŝ'is al la aŭt'o.

Ili halt'is antaŭ barak'o apud la min'aĵ-el'tir'ej'o mem. Ĉi tie la sicilia grand'a'gest'a preskaŭ-nan'o rendevu'is kun grup'o da alban'a'j sindikat'a'j aktiv'ul'o'j. Super la barak'o, aranĝ'it'a kantin'e, pas'is laŭ'kabl'e erc'o'plen'a'j vagon'et'o'j kun ritm'a, incit'a grinc'o.

En la kantin'o sid'is kvin'op'o labor'ist'a. Al ili la pastr'o paŝ'is, sekv'at'a de Karal. Frap'is la okul'o'j'n la mal'alt'a kresk'o de tiu'j vir'o'j. Se juĝ'i laŭ la alban'o'j kiu'j'n Jano vid'is ĝis nun, Halim est'is ne'ordinar'e alt'kresk'a. Sed ebl'e la kun'iĝ'o de tiu'j mal'grand'ul'o'j est'is pur'e hazard'a. La detektiv'o ek'konsci'is ke pri la alban'o'j, kiel gent'o, li fin'fin'e sci'as neni'o'n.

La pastr'o prezent'is Janon kiel al la vund'it'o, sen menci'i li'a'n ver'a'n funkci'o'n. Post ne'long'e, la konversaci'o turn'iĝ'is ĉirkaŭ la fam'a akcident'o.

“Kelk'a'j'n el ni'a'j sam'gent'an'o'j traf'is insult'o'j en'urb'e”, dir'is nerv'a ĵus-eks'jun'a mal'alt'ul'o. “Hom'o'j kri'is: ‘alban'o'j — murd'ist'o'j’ al plur'a'j el ni. Ĉu vi imag'as? Ĉiu mal'am'is Aleksandron Jendrik, ni est'as sen'kulp'a'j, sed oni tamen ig'as ni'n pek'kapr'o'j!”

“Ĉu ver'e?” Karal indign'e dir'is. “Sed kia'baz'e?”

“Ej, sinjor'o, ili ne bezon'as baz'o'n. Ni est'as fremd'ul'o'j, kaj tio sufiĉ'as. Mal'bon'ŝanc'o por ni, ke Halim Uŝtari labor'is ĝust'e en tiu garaĝ'o”.

“Sed, honest'e, ĉu vi ne opini'as ke li pov'is...”

Karal ne hav'is ebl'ec'o'n daŭr'ig'i. Ĉiu'j si'n turn'is al li kun mal'am'a'j vizaĝ'o'j. Vid'ebl'e li'a nur'a suspekt'o ili'n profund'e ofend'is. Koler'e, ili kri'aĉ'is indign'a'j'n protest'o'j'n.

“Mi'a amik'o ne imag'as Uŝtarin kulp'a”, inter'ven'is pac'ig'e la sicilia pastr'o. “Li tio'n plur'foj'e konfid'is al mi. Li nur vol'is sub'strek'i ke se oni rigard'as sol'e la fakt'o'j'n, Halim star'as en mal'bon'a pozici'o. Ĉu ne tiel, Jano?”

La detektiv'o'n surpriz'is la uz'o de la person'a nom'o, sed ĝi est'is diplomati'e efik'a. La alban'o'j re'trankvil'iĝ'is. Jun'a labor'ist'o kun trajt'o'j kvazaŭ hak'il'e ĉiz'it'a'j kaj blu'ring'o'j sub okul'par'o profund'e en'ŝov'it'a ek'parol'is mal'gaj'voĉ'e:

“Jes, pri tio vi prav'as. Se ni ne kon'us li'n, se ni vid'us la afer'o'j'n de ekster'e, se li est'us simpl'a valmuano, ni kon'ant'e la fakt'o'j'n ver'ŝajn'e konklud'us kiel ili”.

“Sed por ni ne est'as dub'o”, prononc'is svelt'ul'o. “Halim ne est'as tia hom'o. Kaj kial li far'us ĝi'n? Ne est'as vir'o kiu ag'as kontraŭ'konscienc'e”.

La konversaci'o daŭr'is, pri la arkitekt'o, la garaĝ'o, la viv'kondiĉ'o'j. Ĝi cert'e interes'is Janon, sed fakt'e al'port'is neni'o'n nov'a'n. La sam'a'j opini'o'j kiel ĉe la ĵus vid'it'a vund'it'o ĉi tie esprim'iĝ'is.

Kiam la pastr'o trans'ir'is al la sindikat'a aŭ ali'a tem'ar'o por kiu li rendevu'is kun la grup'o, Karal ili'n adiaŭ'is kaj ir'is vid'i min'a'n inĝenier'o'n, kiu'n li dezir'is pri'demand'i pri la alban'o'j. Sed tiu konfes'is ke li ili'n ne kon'as. Neni'o'n pli la detektiv'o ek'sci'is.

Re'ven'ant'e urb'e'n, li las'is si'n pli kaj pli stamp'i de unu obsed'a ide'o: se — mensog'e pri si'a honest'a mien'o — tiu'j alban'o'j kolektiv'e aranĝ'is la murd'o'n, est'os absolut'e ne'ebl'e romp'i ili'a'n defend'o'n. La ĉef'a sent'o kiu'n Jano tir'is el si'a vojaĝ'o min'ej'e'n ja est'is impres'o pri sen'mank'a solidar'ec'o de la alban'a'j labor'ist'o'j. Eventual'e ebl'us uz'i la latent'a'n rival'ec'o'n inter la frakci'o'j islam'a kaj krist'an'a... Sed eĉ pri tio la polic'an'o serioz'e dub'is. Kaj li instinkt'e abomen'is tia'n manipul'ad'o'n.

Kaj jen li'n traf'is subit'e la pens'o ke ĉi-afer'e trov'iĝ'as du suspekt'ebl'a'j ampleks'a'j kolektiv'o'j: la alban'o'j unu'flank'e, la Rev'a-grup'o ali'flank'e.

“Nur ke ili ne est'u far'int'a'j alianc'o'n inter si...” li preskaŭ preĝ'e murmur'is.

18

Karal mal'bon'humor'is. Li'a aŭt'o nur pov'is limak'i post tiu bov'in'ar'o ŝajn'e pli inklin'a poet'e kontempl'ad'i la kamp'ar'o'n ol modern'e rapid'i al nov'a'j horizont'o'j. Se almenaŭ tiu'j brut'o'j bon'ord'e vic'us, ebl'e — kvankam ver'dir'e la voj'o est'is tre mal'larĝ'a — li pov'us ili'n preter'pas'i. Sed ne! Tiu'j pez'a'j est'aĵ'o'j ŝajn'is hav'i i'o'n komun'a'n kun la plej mal'pez'a'j gas'molekul'o'j: tendenc'o'n okup'i la tut'a'n dispon'ebl'a'n spac'o'n.

Nub'o'j kovr'is la ĉiel'o'n, ne'plaĉ'e, griz'e, humor'fuŝ'e.

Por nutr'i si'a'n pacienc'o'n, la detektiv'o prov'is pens'i pri la krim'mister'o. Sed la sol'a ide'o kiu'n li sukces'is nask'i per turment'a cerb'o'streĉ'o est'is ke li enket'e limak'as ne mal'pli ol dum ĉi tiu part'o'pren'o, ted'a kaj mal'vol'a, en brut'ar'a procesi'o.

Li'n incit'is krom'e la fakt'o ke Izabel'a sukces'is trov'i neni'o'n pri la okaz'aĵ'o'j alud'it'a'j en la leter'o kiu log'is la arkitekt'o'n al Mont'o Baruna. La menci'o pri “la fi-ag'o'j kiu'j'n vi far'is en 1952 en Miramont” antaŭ'e aspekt'is promes'plen'a, kaj Izabel'a, la polic'a referenc'ist'in'o, ĝeneral'e trov'as. Ŝi hav'as ne'kred'ebl'e ampleks'a'j'n slip'ar'o'j'n kaj not'libr'o'j'n, kon'as parker'e ĉiu'j'n esenc'a'j'n fakt'o'j'n pri ĉiu kaj ĉio grav'a, kaj la facil'ec'o kun kiu ŝi re'trov'as en gazet'o aŭ arĥiv'o ĉiu'j'n detal'o'j'n pri tio aŭ tio ĉi est'as ver'e super'hom'a.

Ĉi'foj'e, ŝi konscienc'e leg'is ĉiu'j'n lok'a'j'n kronik'o'j'n pri la Miramont-region'o en la gazet'ar'o de 1952, ŝi tra'serĉ'is ĉiu'n dokument'o'n eĉ nur alud'ant'a'n al tiu nom'o en la koncern'a jar'o, ŝi eĉ telefon'is al amik'o de amik'in'o, kies kuz'o foj'e menci'is koleg'o'n kun frat'o en Miramont, sed eĉ tiu person'o en 1952 ne loĝ'is tie. Fakt'e, ŝi'a plur'tag'a esplor'ad'o liver'is ne unu er'o'n de sugest'o, ne unu ombr'o'n de fakt'o interes'a.

La tut'a miramonta viv'o en 1952 — kaj, diven'ebl'e, en ali'a'j jar'o'j — ŝajn'e resum'iĝ'is en tia'j'n impon'a'j'n alt'moment'o'j'n kiel la fakt'o ke “la nov'a prezid'ant'o de la muzik'a societ'o Dies'o kaj Bemol'o surpriz'is ĉiu'j'n prezent'ant'e si'a'n inaŭgur'a'n parol'ad'o'n sub kant'a form'o”, ke “jun'ul'o gimnastik'ant'a ĉe ne'ferm'it'a fenestr'o unu'a'etaĝ'a mal'lert'e el'las'is tri'kilo'gram'a'n halter'o'n, kiu krev'ig'is la tegment'o'n de la vetur'il'o de s-ro N. V., star'ant'a — feliĉ'e sen'hom'e — ĉe la sub'a trotuar'o”, aŭ ke “la konkurs'o'n por la plej bel'a vir'bov'o gajn'is s-ro Ladika, agrikultur'ist'o en Belkampo-ĉe-Miramont”, ktp ktp. Neni'o'n valor'a'n Izabel'a el'fingr'is.

Fin'fin'e la voj'o, iom pli larĝ'a nun, far'iĝ'is rekt'lini'a, kaj Karal pov'is preter'pas'i la bov'in'ar'o'n. Sed kiam, post ne tre long'e, li al'ven'is en Miramont, li'a'j'n nerv'o'j'n traf'is pli'a turment'o: okaz'is tiu'tag'e brut'foir'o kaj neni'e li trov'is lok'o'n por rest'ig'i si'a'n vetur'il'o'n. Post turn'iĝ'ad'o kaj rond'ir'ad'o en tiu ne'kon'at'a urb'o, kie ĉio ŝajn'is al bov'o'j permes'it'a, sed mal'permes'it'a al aŭt'o'j, li fin'e mal'kovr'is du'on'lok'et'o'n kie du'on'o de la vetur'il'o pov'is star'i leĝ'e kaj du'on'o ekster'leĝ'e.

La urb'o mem ne plaĉ'is al li. “Sen'karakter'a”, li verdikt'is. La magazen'o'j est'is banal'a'j, la dom'o'j stereotip'a'j, la strat'o'j mal'larĝ'a'j, kaj ŝajn'e ne ebl'is eskap'i el prem'a brut'a odor'o kaj el “Muuuu, muuuu”-muĝ'ad'o, kiu konstant'e fon'is.

Li al'ven'is al rond'a plac'et'o sur kies aks'o verdigr'e fier'is “Norberto Klakavip, poet'o de kamp'ar'a'j bel'o'j, Miramont 1801—1868”, kaj kiam li prov'is inform'iĝ'i pri la voj'o polic'ej'e'n, la akn'o'vizaĝ'a jun'ul'o al kiu li si'n turn'is aper'is pli mal'volont'e sen'konsil'a ol la centr'a statu'o mem. Impres'is, kvazaŭ li est'us demand'int'a pri malic'a'j fantom'o'j.

Trov'int'e si'a'n cel'o'n post long'a klopod'ad'o, li ne brul'is per fajr'a entuziasm'o kiam li vort'ig'is si'a'n pet'o'n al la lok'a polic'ist'o. Ties rigard'o, kiam li prononc'is “1952”, ig'is la detektiv'o'n sent'i si'n krim'ul'o.

Tamen, la lok'an'o konsent'is tra'serĉ'i. La arĥiv'a'j raport'o'j rivel'is neniu'n interes'a'n fakt'o'n, neni'o'n rilat'a'n al ebl'a fi'ag'o de s-ro Jendrik: nur et'a'j'n ŝtel'o'j'n, akcident'o'j'n, perd'o'j'n sen unc'o da mister'o. Mal'e, el la mal'nov'a'j hotel'slip'o'j montr'iĝ'is ke Aleksandro Jendrik loĝ'is dum unu semajn'o en Hotel'o Modern'a en 1952. Sed pri tio, kio'n li far'is tiu'okaz'e, kompren'ebl'e trov'iĝ'is neni'a inform'o. Malgraŭ la dub'a esprim'o de l’ polic'ist'o, Jano decid'is tie'n ir'i.

Se juĝ'i laŭ la nun'a aspekt'o, Hotel'o Modern'a ĉes'is modern'i ĉirkaŭ 1915. Kontrast'e, la nun'a posed'ant'o kaj li'a'j dung'it'o'j tut'e nov'is: ili ne labor'is en ĝi pli ol kvin jar'o'j'n. La antaŭ'a'j posed'ant'o'j jam mort'is, kaj rest'is hodiaŭ neni'u el ili'a dung'it'ar'o. Pri 1952 kaj iu s-ro Jendrik neni'u sci'is i'o'n ajn.

Karal pli kaj pli mal'esper'e promen'is tra la urb'o. Li al'parol'ad'is eks'jun'ul'o'j'n kiu'j pov'us memor'i i'o'n el 1952. Li montr'ad'is la fot'o'n de la arkitekt'o kaj de ties edz'in'o. Li en'ir'ad'is butik'o'j'n kaj demand'ad'is ĉiam sam'e. Neni'a rezult'o. Evident'iĝ'is ke la fam'a valmua arkitekt'o — kies reputaci'o tamen ating'is Valĉefan — las'is en la miramontaj mens'o'j mal'pli da spur'o'j ol vent'o sur lag'et'o, aŭ ol Norberto Klakavip, poet'o de l’ kamp'ar'a'j bel'o'j, sur ĉef'urb'a bret'ar'o antologi'plen'a.

Pro la brut'foir'o, la restoraci'o'j est'is plen'ŝtop'it'a'j kaj ties kelner'ar'o nerv'o'streĉ'a. Pri'demand'ant'e, Karal sukces'is nur incit'i sen'frukt'e.

Lac'a, li fin'e re'ven'is al si'a vetur'il'o, sur kies antaŭ'vitr'o trov'iĝ'is inform'il'o pri mon'pun'o: la ekster'leĝ'a du'on'o venk'is. Li cert'e sukces'os mal'valid'ig'i la pun'o'n — li ja ven'is kadr'e de oficial'a enket'o kaj pov'os klar'ig'i la situaci'o'n — sed la afer'o tamen est'is agac'a: neniam bon'e impres'as al la ĉef'o'j kiam oni ŝajn'e tro'uz'as si'a'n polic'an'ec'o'n.

Stir'ant'e hejm'e'n sub la plumb'a ĉiel'o, Karal pens'is pri la feliĉ'o de krim'roman'a'j detektiv'o'j. En tia'j rakont'o'j, hom'o'j hav'as ekster'ordinar'a'n memor'o'n. Event'o'j'n 25 jar'o'j'n mal'nov'a'j'n iu ĉiam sukces'as pri'skrib'i kun svarm'o da detal'o'j. Aŭ se neni'u memor'as, oni almenaŭ trov'as iu'n dokument'o'n, iu'n spur'o'n, kiu malgraŭ la grand'a temp'o'spac'o konduk'as al voj'o mister'solv'a. Bedaŭr'ind'e, ĉi tio est'as viv'o real'a, ne verk'ist'a el'cerb'aĵ'o. Kaj la ekskurs'o al Miramont montr'iĝ'is ne'venk'ebl'e, ne'ŝanĝ'ebl'e sen'frukt'a.

Tamen, interes'a pens'o traf'is Janon Karal dum li vetur'is re'turn'e: se tiel mal'facil'e est'as al polic'an'o kaj al profesi'a referenc'ist'in'o el'fos'i i'a'n inform'o'n pri la ag'o'j de Jendrik en Miramont antaŭ 25 jar'o'j'n, kiel alban'o'j al'ven'int'a'j maksimum'e dek jar'o'j'n post'e pov'us sufiĉ'e sci'i pri ili por log'i ĉantaĝ'e la arkitekt'o'n al la akcident'a lok'o?

19

“Stefan’!”

La jun'a vir'o surpriz'salt'is. Li promen'is tra sen'hom'a kvartal'o preciz'e ĉar li vol'is est'i sol'a kun si'a'j pens'o'j, kaj li tut'e ne imag'is ke jun'ul'in'a voĉ'o pov'us li'n vok'i tie. Li turn'is si'n. Mir'e, li vid'is Anan, la am'at'in'o'n de l’ koleg'o Petro, rapid'i preskaŭ kur'e al li.

Li far'is kelk'a'j'n paŝ'o'j'n ŝi'a'direkt'e.

“Stefano! Mi pet'eg'as vi'n!” Ŝi ĵus rapid'is tiel vigl'e ke ŝi apenaŭ pov'is parol'i, mank'e de spir'o.

“Kio'n mi pov'as far'i por vi?” la jun'ul'o demand'is per voĉ'o plej kviet'ig'a.

“Ĉu ni pov'us babil'i ie en trankvil’?” ŝi sankt'aval'is. “Mi nepr'e bezon'as vi'a'n help'o'n”.

Stefano rigard'is ŝi'n. Ŝi est'is et'a, ne'bel'a, kun mal'fajn'a'j trajt'o'j, tro grand'a sens'am'a buŝ'o, kaj har'o'j laŭ'aspekt'e ne tre pur'a'j. Tamen ŝi hav'is ĉarm'o'n, kio pruv'as ke inter estetik'a perfekt'o kaj efektiv'a seks'a log'o trov'iĝ'as diferenc'o ne'klar'ig'ebl'a. Ŝi'a nun'a pet'eg'a esprim'o li'n kor'tuŝ'is.

“Mi est'as liber'a nun. Kie'n vi propon'as ir'i?”

Ili trov'is preskaŭ sen'hom'a'n kaf'ej'o'n, kaj kiam la mend'aĵ'o'j est'is antaŭ ili sur la tabl'o, Ana ne'atend'it'e plor'is. Stefano ne sci'is kiel re'ag'i. Li rigard'is la larm'o'j'n trankvil'e flu'i kaj si'a'n kun'ul'in'o'n aspekt'i pli kaj pli sen'help'a.

“Pardon'u”, ŝi fin'e flustr'is, met'ant'e poŝ'tuk'o'n al la okul'o'j. “Est'as nerv'a re'ag'o, mi supoz'as”.

“Kio okaz'is al vi?” Stefano demand'is per voĉ'o pli mal'laŭt'a ol kutim'e.

“Mi viv'as en konstant'a dub'ad'o ek'de la mort'o de s-ro Jendrik, kaj mi ne el'ten'as plu”.

“Pri kio vi dub'as?”

“Ne ŝajn'ig'u vi'n ne'sci'a. Vi perfekt'e kon'as mi'a'n turment'o'n”, ŝi dir'is per mild'e riproĉ'a voĉ'o.

“Kiel mi pov'us?” demand'is la jun'a vir'o.

“Nu, vi sci'as. Kiam vi rakont'is al tiu polic'an’, en la Mal'dens'ej'o de la Lam'a Hirund'o...”

“Ĉu est'is vi kiu ni'n spion'is?” li inter'romp'is ŝi'n.

“Mi ne spion'is. Ankaŭ mi promen'is tiu'lok'e, eg'e mal'feliĉ'a. Est'is bel'a tag'o, ĉu ne? Mi paŝ'is laŭ la larĝ'a ter'voj'o, kaj jen mi vid'is vi'n kun tiu vir’. Mi tiam ne sci'is ke est'as polic'an'o. Vi ek'ir'is voj'et'o'n serĉ'e al lok'o de kie oni vid'us la river'o'n, kaj mi decid'is vi'n sekv'i. Mi suspekt'is vi'n. Vi ja labor'as en la sam'a garaĝ'o kiel Petro, kaj mi foj'foj'e pens'is ke pri la krim'o respond'ec'as ebl'e vi. Mi vol'is sci'i. Vi mi'n tut'e ne aŭd'is, tiel absorb'it'a'j vi est'is en vi'a diskut'o. Sed mi aŭd'is ĉio'n”.

“Kaj kio'n vi pens'is?”

“Mi kompren'is ke vi'a akompan'ant'o est'as polic'an'o kaj ke vi est'as bon'ul’. Nur bon'ul'o kaj nur honest'a detektiv'o pov'is parol'i kiel vi parol'is. Mi pens'is ke ebl'e mi pov'us help'i vi'n trov'i la ver'o'n. Mi tim'as ĝi'n. Mi terur'e tim'as la ver'o'n. Sed dub'ad'i plu mi jam ne pov'as”.

El la man'sak'et'o ŝi tir'is ŝlos'il'o'n kaj paper'foli'o'n.

“Mi'a patr'o est'as la prezid'ant'o de la Rev'a-grup'o, pri kiu vi aŭd'is: Marten'o Rijoka, la spic'ist'o sur Vin'strat'o. Vi kon'as, ĉu ne?”

“Jes, mi kon'as la butik'o'n”.

“Nu, li hav'as lign'o'dom'et'o'n supr'e de la mont'o. La Rev'a-grup'o oft'e kun'ven'is tie...”

“Kia strang'a lok'o!” Stefano inter'romp'is. “Kial ili ne prefer'as kun'ven'i en la urb'o?”

“Est'as part'o de la lud'o. Ili form'as band'o'n da bub'o'j kiu'j re'lud'as lud'o'j'n el si'a infan'ec'o. Tie supr'e ili re'trov'as iom mister'a'n, komplot'a'n etos'o'n taŭg'a'n por ili'n rav'i”.

“Tamen! Plen'kresk'ul'o'j...”

“Ĝust'e plen'kresk'ul'o'j bezon'as re'trov'i jun'ec'a'n fantazi'o'n. Re'jun'ig'e, ĉu vi kompren'as? Est'u kiel ajn, la grav'a punkt'o est'as ke ili kun'ven'os en tiu kaban'o ven'ont'a'n sabat'o'n. Jen ŝlos'il'o de ĝi, kaj plan'o de la are'o. Ĉu ĝi est'as leg'ebl'a?”

“Ho jes, mi bon'e re'kon'as. Tre klar'a plan'o. Kaj la ŝlos'il'o?”

“Mi far'ig'is ĝi'n. Mi konserv'as mi'a'n propr'a'n. Est'as famili'a ĉaled'o, kaj ĉiu en la famili'o hav'as ŝlos'il'o'n”.

“Sed kio'n ekzakt'e vi vol'as? Ke mi en'ir'u?”

“Jes. Ili ne al'ven'os antaŭ la tri'a post'tag'mez'e. Vi ir'os pli fru'e, mal'ŝlos'os kaj en'ir'os. Ebl'e vi hav'os okaz'o'n trov'i dokument'o'j'n por tra'serĉ'i, kvankam mi ne sci'as kie ili met'as ili'n. Sed iom antaŭ la tri'a vi en'ŝov'os vi'n en la grand'a'n ŝrank'o'n salon'a'n. De tie vi perfekt'e aŭd'os la tut'a'n kun'ven'o'n”.

“Ĉu vi opini'as ke valor'as la risk'o'n?”

“Ne est'as risk'o, ĉar tiu ŝrank'o est'as preskaŭ mal'plen'a (nur kelk'a'j mal'nov'a'j tuk'o'j, kusen'o'j, tia'j afer'o'j est'as en ĝi, sed oni ili'n neniam uz'as) kaj neni'u iam ajn mal'ferm'as ĝi'n. Krom'e vi pov'os ŝlos'i ĝi'n de intern'e. Se mi'a patr'o prov'os pren'i i'o'n el ĝi, li imag'os ke mi'a patr'in'o aŭ mi for'pren'is la ŝlos'il'o'n last'foj'e ĉar ni kontraŭ'kutim'e tie'n lok'is i'o'n valor'a'n”.

“Kaj pri kio tem'os la kun'ven’?” Stefano dialekt'e demand'is.

“Mi ne sci'as, sed cert'e valor'os la pen'o'n aŭskult'i. Kiel vi sci'as, la Rev'a-grup'o send'is anonim'a'j'n leter'o'j'n al Jendrik por li'n for'prem'i el la projekt'o detru'i Vin'strat'o'n. En unu el tiu'j leter'o'j ili dir'is: ‘Vi mort'os antaŭ ol Vin'strat'o’, aŭ i'o'n simil'a'n. Mi sci'as. Mi'a patr'o ĝi'n far'is glu'ant'e vort'o'j'n el'tond'it'a'j'n el gazet'o. Mi vid'is ĝi'n li'a'ĉambr'e. Li est'us furioz'a se li sci'us”.

“Kaj kiel mi'a ĉe'est'o help'os vi'n el vi'a turment'o?”

“Ne ŝajn'ig'u vi'n pli stult'a ol vi est'as. Vi sci'as ke mi panik'as je la ide'o ke ebl'e mi'a patr'o kun'komplot'is por murd'i Jendrik. Ĉu vi imag'as kio'n tio signif'as? Suspekt'i la propr'a'n patr'o'n pri mort'ig'o? Hav'i krim'a'n patr'o'n?”

“Sed ĉu vi ne sufiĉ'e fid'as al vi'a patr'o por opini'i la suspekt'o'n ne'ebl'a?”

“Ne. Tio est'as mi'a tragedi’. Mi pens'as, eĉ — pli terur'e — mi sci'as ke li kapabl'as krim'i”.

“Ĉu li est'as mal'honest'a, jam iel mal'honest'is?”

“Ne. Ne pli ol ali'a'j simil'a'j butik'ist'o'j. Sed pri Vin'strat'o li est'as... kiel mi dir'u?... patologi'a. Obsed'at'a. Li nask'iĝ'is tie. Li'a patr'o nask'iĝ'is tie. Li'a av'o nask'iĝ'is tie. Est'as li'a viv'o. Vin'strat'o est'as kvazaŭ patr'in'o al li. Li ne konsider'us tio'n krim'o. Nur rajt'a defend'o: se oni atenc'as mort'ig'e vi'a'n patr'in'o'n, vi mort'ig'os por ŝi'n defend'i, ĉu ne? Tiel li iom frenez'e rezon'as”.

“Mi kompren'as. Kelk'foj'e hom'o'j perd'as la prudent'o'n se ili tro fervor'as pri iu Afer'o”.

“Ekzakt'e. Tial mi pet'eg'as vi'n akcept'i. Ili cert'e diskut'os la akcident'o'n, kaj vi ne mal'pli cert'e ek'sci'os ĉu ili organiz'is ĝi'n aŭ ne. Ho Stefano! Mi pet'eg'as vi'n. Mi sur'genu'e pet'eg'as vi'n. Ir'u, kaj ek'sci'u la ver'o'n pri mi'a patr'o!”

Ŝi est'is ver'e kor'tuŝ'a. Ŝi rigard'is li'n per grand'a'j brun'a'j okul'o'j kiel hund'o al mastr'o, hund'o sopir'ant'a ost'o'n sed ne tut'e cert'a ĉu la am'at'a mastr'o bon'vol'os.

“Bon'e”, Stefano dir'is simpl'a'vort'e. “Mi ir'os”.

Kaj li en'poŝ'ig'is la ŝlos'il'o'n.

20

Tuj kiam oni unu'a'foj'e vid'is s-ro'n Rijokan, oni sci'is ke li ŝat'as rid'i. La sulk'et'a'j okul-angul'o'j kaj la form'o mem de la buŝ'o, se ne dir'i de la tut'a vizaĝ'o, sur'hav'is la stamp'o'n de konstant'a rid'ad'o, kaj humur'o ĉiam fajr'er'is en la bril'a'j brun'a'j okul'o'j. Alt'kresk'a, griz'har'a, dik'brust'a kaj dik'ventr'a, li reĝ'is mal'antaŭ la vend'o'tabl'o kiel sukces'a aktor'o estr'as la scen'ej'o'n, sen ebl'a kontest'o.

En la butik'o star'is nur unu alt-aĝ'a klient'in'o, kun eta-et'a korp'o kaj eta-et'a vizaĝ'o, tiel vest'e, har'e, haŭt'e griz'a kaj tiel for'don'it'a al et'ampleks'a kap'mov'ad'o, ke ŝi nepr'e el'vok'is mus'o'n mord'et'ant'a'n.

“Kaj kiel mi pov'as serv'i al la klient'a moŝt'o?” la spic'ist'o dir'is kiam la mal'jun'ul'in'o el'ir'is, kaj, sen ia kial'o, li ek'rid'is per tia sen're'ten'a rid'o ke li'a dik'a ventr'o sku'iĝ'is vibr'ig'ant'e la blank'a'n kitel'o'n.

“Ĉu al tiu gaj'ul'o la fil'in'o atribu'as turment'a'n kulp'o'sent'o'n? Ne'kred'ebl'e!” pens'is Jano, dum li rid'et'e dir'is:

“Ĉu al s-ro Rijoka mi hav'as la honor'o'n parol'i?”

“Ej, jes, moŝt'o, Marten'o Rijoka, pret'a vi'n serv'i”. La voĉ'o est'is tenor'a, kaj la melodi'o pur'e sankt'aval'a.

“Mi dezir'us babil'i kelk'a'n temp'o'n kun vi”, Karal klar'ig'is, dum ek'gap'is la al'parol'at'o.

“Polic'o”, la detektiv'o al'don'is pro li'a vid'ebl'a ne'kompren'o.

“Cert'e, cert'e”, la ali'a respond'is kun mien'o mis'streĉ'a, kvazaŭ ia subit'a zorg'em'o ne trov'is kapabl'o'n si'n montr'i sur vizaĝ'o tro kutim'ant'a rid'i. Li konduk'is Janon al post'butik'a ej'o pli mal'pli aranĝ'it'a skrib'ĉambr'e.

“Mi enket'as pri la mort'o de s-ro Jendrik”, Karal komenc'is, kiam ambaŭ sid'is en led'a'j rembur'it'a'j brak'seĝ'o'j, kies stat'o perfid'is jam long'a'n uz'ad'o'n.

“Cert'e, cert'e”, la spic'ist'o kvazaŭ aŭtomat'e ripet'is, dum li'a vizaĝ'o prov'is don'i funebr'a'n esprim'o'n al muskol'et'o'j de'long'e firm'iĝ'int'a'j en tut'e mal'a direkt'o. “Terur'a mort'o, jes”.

“Nu, mi ŝat'us sci'i kio'n vi opini'as pri ĝi”.

“Cert'e, cert'e”.

Dum long'a minut'o, s-ro Rijoka aper'is sen'konsil'a. Li'a vizaĝ'o est'is batal'kamp'o de dis'a'j emoci'o'j. Venk'is la tendenc'o plej profund'e radik'ant'a: li rid'is.

“Est'as mal'ĝentil'e rid'i pri mort'o”, li pardon'pet'e voĉ'is, “sed est'us mal'honest'e pretend'i funebr'o'n dum tiu mort'o al'port'is al mi kaj al ĉiu'j mi'a'j amik'o'j plej grand'a'n sen'pez'iĝ'o'n”.

“Kial?”

“Vi cert'e kon'as, ĉu ne?, la tut'a'n histori'o'n. Li vol'is stump'ig'i Vin'strat'o'n”.

En li'a manier'o el'parol'i “Vin'strat'o'n” est'is nuanc'o ador'a, miks'aĵ'o el tener'ec'o kaj respekt'o tut'e religi'a.

“Kaj do vi ag'is por ke li tio'n ne far'u”.

“Cert'e, cert'e”.

Li mem'kontent'e rid'et'is, ĝis subit'e li montr'is ek'tim'o'n.

“Ej, polic'a moŝt'o, ne imag'u ke ni far'is pli ol real'e. Ni ne aranĝ'is akcident'o'n. Ni nur kampanj'is, pli kaj pli efik'e. La tut'a urb'o send'ad'is al ni mesaĝ'o'j'n de sub'ten'o. Unu'a'foj'e de kiam Aleks Jendrik ek'diktator'is en la urb'a estr'ar'o, unu'a'foj'e li stumbl'is: tiu projekt'o sign'is la fin'o'n de li'a politik'a karier'o”.

“Ĉu vi nur kampanj'is?”

Li'a'j okul'o'j stel'is petol'e.

“Vi sci'as, ĉu ne? Fakt'e ni dev'us dank'i la grand'a'n Jendrik”.

“Dank'i?”

“Jes. Ni ŝuld'as al li re'jun'iĝ'o'n. Vi ne imag'as kia etos'o reg'is sur ĉi tiu strat'o antaŭ kvar'dek, kvin'dek jar'o'j! Ni'a strat'o est'is unik'a en Valmu, ebl'e eĉ en tut'a Sankt'aval'o. Neniam en ia ajn urb'o vigl'is tia band'o da petol'ul'o'j, kia'n ni form'is. La bub'o'j el Vin'strat'o! Birman, Safir, Kalgera, Braŭna, Malgoli, Pribal... Aj, kia band'o! Sinjor'o, ni spert'is kamarad'ec'o'n kiu'n la mond'o ne fantazi'us hodiaŭ. Diabl'et'o'j ni est'is. Vi dev'us parol'i kun f-in'o Elmonta. Ok'dek'jar'a ŝi nun est'as. Ŝi est'is ni'a instru'ist'in'o. Tia'n vigl'a'n klas'o'n kiel la ni'a'n ŝi neniam hav'is. Ni sufer'ig'is ŝi'n, sed ŝi'n regal'is per tiom da kor'a varm'o ke ŝi ĉiam konserv'is plaĉ'a'n kor'memor'o'n pri ni. Ŝi fin'fin'e praktik'e an'is al la band'o, kiel spec'o de moral'a kaj jur'a konsil'ist'o, avert'ant'e ĝis kie ni pov'is ir'i sen trans'pas'i la lim'o'j'n...”

La tenor'a voĉ'o iom mal'alt'iĝ'is, sed konserv'ant'e bel'a'n, plaĉ'a'n sonor'ec'o'n. Ĝi dens'is per emoci'o.

“Kaj kiam Vin'strat'o est'is minac'it'a, f-in'o Elmonta kun'vok'is ni'n al si. Ŝi entuziasm'ig'is ni'n kiel antaŭ'e la klas'o'n, tiom ŝi indign'is! Vin'strat'o! Est'is ŝi'a kaj ni'a univers'o! Ni'a kosm'o!”

“Kaj kio rezult'is el tiu kun'sid'ad'o?”

“La band'o re'form'iĝ'is. Preskaŭ ĉiu'j ĉe'est'is. Ekster'ordinar'e! Cezar'o Birman, Juli'o Safir, Adamo Pribal, Mateo Sanktajana... Ĉiu'j ven'is kaj ĵur'is lukt'i per la tut'a'j fort'o'j por sav'i Vin'strat'o'n”.

“Ĉu la viv'o antaŭ'e ne dis'ig'is vi'n?”

“Ne. Kiam oni pas'ig'is tia'n knab'ec'o'n sur Vin'strat'o, oni ĝi'n ne for'las'as. Promen'u ĉi-strat'e, rigard'u la nom'o'n de ĉiu butik'o, kompar'u kun la list'o kiu'n f-in'o Elmonta don'os al vi. Vi re'trov'os ni'a'n tut'a'n klas'o'n”.

“Fakt'e do la band'o neniam mal'far'iĝ'is?”

“Ho jes, tamen. Ni rest'is ĉi tie, sed ni edz'iĝ'is, hav'is infan'o'j'n, profesi'a'j'n respond'ec'o'j'n. Ni oft'e vid'is unu'j la ali'a'j'n, jes ja, cert'e, cert'e, sed ne ĉiu'j'n kun'e. Kelk'a'j est'is pli lig'it'a'j al tiu, ali'a'j al tiu ĉi. Ni est'is tri'op'o'j, kvin'op'o'j. Ni kelk'foj'e rival'is. Eĉ sporad'e fajr'is ver'a'j profund'a'j mal'am'o'j, terur'a'j ĵaluz'o'j. Tamen neniam daŭr'e. Sed est'u kiel ajn, ne plu est'is la band'o kun band'estr'o kaj band'an'o'j, eĉ se grup'o simpati'e salut'is ali'a'n en kaf'ej’. Dank’ al Aleks Jendrik, la band'o re'form'iĝ'is”.

“Kaj la anonim'a'j leter'o'j?”

“La ide'o ven'is de Cezar'o. Vi sci'as: Cezar’ Birman, la libr'o'vend'ist'o. Li ĉiam leg'as krim'roman'o'j'n. Li ĉerp'is el ili tiu'n ide'o'n, kiu ŝajn'is al ni bril'eg'a. Est'is ni'a humur'o, ĉu ne?, humur’ de vin'strat'a'j bub'o'j. Ŝerc'a petol'ad'o. Ankaŭ destin'it'a kompren'ig'i al la grand'a Jendrik, cert'e, cert'e... Sed ne ver'e minac'a”.

“Ĉu vi ne pens'is ke est'as terur'a spert'o tra'viv'i persekut'iĝ'o'n per anonim'a'j leter'o'j? La viv'o de mult'a'j far'iĝ'is tre mal'dolĉ'a pro tiu kruel'a metod'o”.

“Oj, sinjor'o, vi ne kon'is la grand'a'n Jendrik! Ali'e vi kompren'us. Li est'is mal'varm'a, arogant'a, kruel'a. Tio stis nur muŝ'kares'o sur li'a dik'a elefant'a haŭt'o de hom'o ne plu kapabl'a sent'i”.

“Kiel vi re'ag'is kiam vi ek'sci'is pri li'a mort'o?”

“Konstern'iĝ'e. Ĝi iel sen'ig'is ni'n je la ebl'ec'o lukt'i. La vigl'ec'o for'fal'is. Se li'a projekt'o re'kre'is la band'o'n, li'a mort'o ĝi'n preskaŭ dis'ŝir'is. Tiu suspekt'is tiu'n ĉi, kaj tiu ĉi tiu'n ali'a'n. Est'is terur'a bat'o por ni kiam la fam'o dis'vast'iĝ'is ke est'is krim'a far’.”

“Ĉu vi mem suspekt'is sam'band'an'o'j'n?”

“Cert'e, cert'e, cert'e, cert'e. Eĉ mi suspekt'is...”

Li abrupt'e inter'romp'is si'n.

“Kiu'n?” Karal streĉ'e demand'is.

“Cezar'o'n. Li tro entuziasm'as pri krim'roman'o'j. Ĉu tio ne tuŝ'is li'a'n prudent'o'n? Tio pov'us don'i la ide'o'n makiavel'i”.

“Ali'a'j'n?”

“Pli mal'pli. Eĉ f-in'o'n Elmontan mi suspekt'is. Ŝi est'as tre inteligent'a. Ŝi sci'us kun kiu kun'kulp'i, kiu'n persvad'i. Kaj si'a'aĝ'e ŝi risk'as neni'o'n, ĉu?”

“Kaj nun?”

“Nun mi suspekt'as plu neniu'n. Mi parol'is kun ĉiu apart'e. Ili est'as bon'a'j bub'o'j. Ne perfekt'a'j. Kiu neniam fripon'is al la fisk'o, tro pag'ig'is naiv'a'n turist'o'n, aŭ mal'fidel'is el la ge'edz'a sfer’? Sed ne murd'ant'o'j. Mi hont'as ke mi ili'n eĉ nur du'on'e suspekt'is”.

Li'a vizaĝ'o prov'is al'pren'i hont'a'n esprim'o'n, sen pli da sukces'o ol antaŭ'e: li'a rid'em'o tro stamp'iĝ'is, kaj la rezult'o est'is komik'a.

“Kiam ni sci'is ke kulp'as tiu alban'o, ni ĉiu'j uf-is feliĉ'e”.

Jano streĉ'is si'n.

“Vi sci'as ke la alban'o...” li prononc'is emfaz'e.

“Cert'e, cert'e. Est'as kon'at'e de la tut'a urb'o ke nur tiu alban'o hav'is okaz'o'n fuŝ'meĥanik'i. Ĉu rest'as ia dub'o?”

“Se ne est'us dub'o, mi ne pri'demand'us vi'n”, Karal dir'is serioz'e.

“Sed kial vi dub'as? Li hav'is fizik'a'n ebl'o'n, kompetent'o'n, motiv'o'n...”

“Motiv'o'n?”

“Jes, ĉu oni ne parol'is al vi pri tiu tomb'ej'a konflikt'o? Aleks Jendrik est'is la ĉef'a kontraŭ'star'ant'o, kun si'a mani'o pri ord'o — ‘Ĉiu'j tomb'o'j form'u bel'lini'a'n vic'o'n’ li dir'ad'is — kaj ankaŭ kun si'a plezur'o sufer'ig'i mal'fort'ul'o'j'n. Ho jes, cert'e, cert'e, la alban'o'j dezir'is li'n en infer'o'n. Infer'o'n islam'a'n, ebl'e, sed infer'o'n”.

“Tamen, ĉu pro tio oni murd'as?”

“Ni ne, sed alban'o'j!” sen'hont'e ras'ism'is Marten'o Rijoka.

“Sed ĉu alban'o'j murd'us tia'metod'e?”

Jen unu'a'foj'e la spic'ist'o sukces'is far'iĝ'i plen'e serioz'a. La rid'a'j lini'o'j de la vizaĝ'o kvazaŭ mirakl'e for'viŝ'iĝ'is. Li gap'is. Iom da konstern'o invad'is li'a'n mien'o'n. Ŝajn'is ke paf'ant'e tiu'n fraz'o'n Jano detru'is tut'a'n mens'a'n defend'o'struktur'o'n.

“Damn'e! Vi prav'as. Alban'o'j ponard'us”, li mal'rapid'e dir'is, fidel'a al la lok'a ŝablon'o. “Sed se ne kulp'as alban'o'j, kiu do?”

“Tio'n ni serĉ'as! Vi, kiu bon'e kon'as la urb'o'n, sen'dub'e pov'us ni'n help'i. Ĉu vi konsent'os?”

“Cert'e, cert'e”.

“Ĉu vi'a'opini'e, Halim Uŝtari, la alban'a meĥanik'ist'o, akcept'us murd'e fuŝ'i la aŭt'o'n por mon'o?”

“Ne. Eksklud'u tiu'n ide'o'n. Tiu'j alban'o'j est'as sovaĝ'ul'o'j, sed hav'as strikt'a'n honor'kod'o'n, kaj mon'o'n mal'estim'as. Ni hav'is mult'a'j'n ekzempl'o'j'n pri tio. Alban'o'n — almenaŭ ĉe ni — oni ne sub'aĉet'as”.

“Domaĝ'e. Tiu hipotez'o est'us simpl'a manier'o solv'i la problem'o'n. Nu, kio'n far'i? Mi dev'as for'ir'i nun. Dank'o'n pro vi'a afabl'ec'o. Se vi hav'os ide'o'n, vi sci'as kie mi'n trov'i”.

“Cert'e, cert'e”, la spic'ist'o du'vort'is, kaj li rigard'is fiks'e antaŭ si, kvazaŭ li pen'us en'fokus'ig'i pens'o'n kiu konstant'e sven'ad'is.

21

Re'ir'ant'e al la polic'ej'o, Karal las'is la pens'o'j'n ĉen'iĝ'i. Jen'e:

Strang'e, pri la fil'in'o de Rijoka. Ŝi bild'ig'is la patr'o'n ŝancel'iĝ'ant'a, nerv'a, kulp'o'sent'a. Li tia ne est'as. Aŭ ĉu la cert'ec'o ke Halim mal'just'e kapt'iĝ'os klar'ig'us li'a'n si'n'ten'o'n? Li tamen ne ŝajn'as murd'o'plan'ant'o.

Aŭ ĉu krim'is la fil'in'o? Per'e de Petro ŝi ebl'e hav'is ebl'ec'o'n ir'i al la garaĝ'o, ebl'e uz'is pet'eg'a'j'n okul'o'j'n por de'log'i Halim. Est'as io protekt'em'a en la alban'o. Ebl'e ŝi log'is li'n, kuŝ'is kun li, kaj li'n per tio ĉantaĝ'is? Motiv'o'n? Help'i al la patr'o kaj al li'a'j amik'o'j, tiom ador'em'a'j pri Vin'strat'o...

Aŭ ĉu Aleksandro Jendrik prov'is posed'i ŝi'n, sukces'is, kaj ŝi'n abrupt'e for'las'is, kruel'e? Tio kongru'us kun li'a karakter'o. Tiam la krim'o est'us venĝ'a. Halim, la just'o-defend'em'a, fortik'a brav'ul'o, kun la figur'o de bel'a sovaĝ'best'o kaj la delikat'a anim'o, ne est'as ĝust'e tia tip'o kiu ne toler'us la ekspluat'o'n de et'a mal'fort'a vir'in'o?

Des pli ĉar Jendrik posed'is akci'o'j'n en la min'ej'o kie preskaŭ ĉiu'j alban'o'j labor'as, ebl'e eĉ li sid'as en ties administr'a konsil'ant'ar'o. Kiu sci'as ĉu li ne al'pren'is tie iu'n aŭ ali'a'n decid'o'n kiu kaŭz'is ekstr'a'n mal'am'o'n al li inter la alban'a min'ist'ar'o? Kun'flu'o de motiv'o'j ĉe Ana kaj Halim ebl'e est'us la solv'o. Se ŝi est'as la am'don'ant'in'o de Halim, ŝi pov'is, kun si'a'j okul'o'j de fidel'a hund'o, tiom konvink'e pet'eg'i li'n ke li konsent'is meĥanik'a'n mort'ig'o'n. Se ne okaz'us la eksplod'o, ĉio ja sign'us ne'intenc'it'a'n akcident'o'n.

Jes. Sed kial la eksplod'o? Ha jes! Supoz'u ke Petro Balgana, la oficial'a am'at'o de Ana Rijoka, konstat'is ke ŝi mal'fidel'as de li kun la mult'e pli bel'a, pli vir'a garaĝ'a koleg'o Halim. Se li iel ek'sci'is pri la vetur'il'fuŝ'o, li decid'is venĝ'i si'n per tiu eksplod'o, atent'ig'ant'e la polic'o'n ke tem'as pri krim'o?

Sed kial li ne ir'us simpl'e inform'i la polic'o'n ke Halim kaj Ana kun'kulp'is? Ebl'e ĉar li risk'us mort'o'n, ponard'a'n aŭ ali'a'n, tial ke la polic'o ja ne tuj arest'us Halim, ĝi tamen enket'us, kontrol'us kaj tiel la alban'o ek'sci'us... Aŭ ĉar li ne est'as cert'a kaj la ide'o rekt'e perfid'i koleg'o'n... Sed se li ne est'as cert'a kaj mem eksplod'ig'is la aŭt'o'ruin'o'n, tiam ebl'e est'as ne krim'o, nur akcident'o mis'interpret'it'a de Petro!

Se Ana kun'kulp'as, tio pov'us klar'ig'i la de ŝi menci'it'a'n nerv'ec'o'n de la patr'o. S-ro Rijoka ebl'e intu'is ŝi'a'n implik'iĝ'o'n kun Halim kaj tial prov'is plen'e akuz'i ĉi-last'a'n, pens'ant'e ke oni arest'os la alban'o'n, kiu, pro am'o, neniam perfid'os li'a'n fil'in'o'n.

Aŭ ĉu Ana diven'is la lig'it'ec'o'n de Stefano kun Karal, kaj rimark'is la jun'ul'o'n kiam li star'is ĉe la kun'flu'ej'o, kaj ŝi menci'is si'a'j'n dub'o'j'n pri Petro kaj la patr'o por intenc'e mis'direkt'i la suspekt'o'j'n?

Se tiu supoz'ar'o iel prav'as, kiel kontrol'i ĝi'n? Ĉu enket'i pri la rilat'o'j inter Halim kaj Ana? Ĉu diskut'i kun Petro por tim'ig'i li'n, montr'i al li ke oni suspekt'as li'n pri la eksplod'o kaj prov'i ricev'i konfes'o'n pri tiu ag'o kontraŭ'leĝ'a?

Ankoraŭ pli kaj pli por far'i!

22

“Onkl'in'o Ĝoja?”

La edz'in'o de Jano Karal tuj rid'et'is re'kon'ant'e la voĉ'o'n de si'a am'at'a nev'o.

“Jes, Stefano, est'as mi”, ŝi respond'is en la telefon'o'n.

“Aŭskult'u, mi trov'as eĉ ne spur'o'n de Kara-Karal, kaj mi hav'as i'o'n urĝ'a'n por sci'ig'i al li”.

“Mi inform'os li'n tuj kiam li mi'n kontakt'os. Li ne est'as hejm'e”.

“Dir'u aŭ ne dir'u, al mi est'as egal'e, sed ag'u. Jen. Ĉu li rakont'is pri la enket'o?”

“Jes, kiel kutim'e. Nur el'boben'ant'e ĉio'n al mi li met'as ord'o'n en la ide'o'j, vi ja kon'as li'n”.

“Bon'e. Vi do kon'as ĉio'n neces'a'n. Pri la ge-Fortarokoj vi sci'as, ĉu ne?”

“La mister'a re'trov'o de perd'it'a fil'in’, kiu hered'as riĉ'eg'o'n? Jes, mi kon'as tiu'n felieton'o'n”.

“Bon'eg'e. Aŭskult'u, mi aŭd'is Job'o'n Fortarokon aranĝ'i restoraci'a'n vesper'manĝ'o'n kun la edz'in'o. Li rezerv'is tabl'o'n... imag'u kie... ĉe Karleto!”

“Ho! Mi jam fantazi'as al mi vi'a'n plan'o'n!”

“Est'as unik'a okaz'o. Mi unu'e pens'is ke mi pet'os Karleton kaŝ'i mikrofon'o'n ĉe ili'a tabl'o...”

“Stefano!” ŝi inter'romp'is per ŝok'it'a voĉ'o. “Ne horor'ig'u mi'n! Mi abomen'as magnetofon'a'n spion'ad'o'n”.

“Sed se vi mal'am'as spion'i, mi'a inform'o valor'as neni'o'n! Mi ne hav'as vi'a'j'n skrupul'o'j'n, sed la ge-Fortarokoj kon'as mi'n. Ankaŭ onkl'o'n. Nek li nek mi pov'us ir'i tie'n sen'suspekt'e. Sed se vi tuj telefon'os al Karleto ke li rezerv'u al vi la tabl'o'n plej proksim'a'n aŭ plej taŭg'a'n el aŭd'ebl'ec'a vid'punkt'o, vi hav'os ĝi'n kaj pov'os mend'i luks'a'n manĝ'o'n je la kost'o de l’ polic'o, ĉu ne? Sam'temp'e frand'ant'e intrig'a'n konversaci'o'n, ebl'e eĉ mister'solv'a'n! Ver'e, mi envi'as vi'n”.

“Ne tro optimism'u, Stef. Mi far'os kiel vi dir'is, aranĝ'os la afer'o'n kun Karleto kaj mal'ferm'os faŭk'eg'e la orel'o'j'n por ne perd'i eĉ elizi'o'n el ili'a inter'parol'o. Tio ne est'as spion'i, ĉar, nu, mi rajt'as ir'i al iu ajn restoraci'o, kaj se hom'o'j parol'as en publik'a lok'o kaj mi aŭd'as, ne est'as mi'a kulp'o, ĉu?”

“Korp'o de pork'o! Vi sci'as jur'ist'i kun la propr'a konscienc'o!”

“Sed ebl'e mi aŭd'os nur makzel'o'j'n funkci'i kaj par'o'n diskut'i pri la kolor’ de la ŝanĝ'ot'a'j kurten'o'j...”

“Tamen, valor'as la pen'o'n ir'i. Vi ir'os, ĉu ne, onkl'in'et'o?” Li'a voĉ'o far'iĝ'is komik'e kares'a. “Ne el'esper'ig'u esper'plen'a'n ne'vet'o'n!”

“Jes, Stefano, mi ir'os. Kaj fid'u mi'n. Mi far'os mi'a'n plej'o'n por ke ĝi est'u frukt'a”.

*

La roz'vang'a polic'ist'o kun la mal'long'a'j blond'a'j har'o'j kaj la atlet'a si'n'ten'o rigard'is la en'ven'ant'o'n.

“Sinjor'o?” li demand'is, mens'not'ant'e la jun'a'n mal'fort'a'n figur'o'n, la vest'o'j'n de ne'riĉ'ul'o, la tim'et'a'n aspekt'o'n de la okul'o'j kaj la kap'o'n kovr'it'a'n de sen'ord'a nigr'a bukl'ar'o.

“Mi nom'iĝ'as Mark'o Mark'us”, la jun'ul'o dir'is. “Mi ŝat'us parol'i kun la person'o respond'ec'a je la enket'o pri Aleksandro Jendrik”.

“Detektiv'o Karal ne ĉe'est'as nun. Sed la tut'a polic'o ĉi tie part'o'pren'as en la enket'o kaj mi pov'as aŭskult'i vi'n”.

“Bon'e. Mi vol'is inform'i la polic'o'n pri suspekt'ad'o. Ĉu oni rajt'as sen'danĝer'e? Mi ne vol'us ke post'e oni akuz'u mi'n pri mal'ver'a mis'fam'ig'o. Ne stas cert'ec'o, nur supoz’.”

“Ne est'as risk'o mis'fam'ig'i. Fam'o ne el'ir'as el polic'ej'o. Ĉio est'os strikt'e konfidenc'a kaj ni bon'ven'ig'as iniciat'o'n kiel la vi'a”.

“Se tiel est'as, konsent'it'e. Jen. Mi est'as amik'o de Petro Balgana, kiu labor'as en Ejga-Garaĝ'o”.

La interes'o de la polic'ist'o akut'iĝ'is.

“Jes?” li simpl'e dir'is.

“Nu, mi babil'is kun Petro kaj li divid'is kun mi i'a'n turment'a'n pri'pens'aĵ'o'n, sed li ne vol'as ĝi'n komunik'i al la polic'o, pretekst'e ke li tro dub'as”.

“Li erar'as. Ni ĉiam ĉio'n kontrol'as. Se suspekt'o montr'iĝ'as ne'ĝust'a, ni ĝi'n dir'as al la suspekt'int'o, tiel li'a turment'o fin'iĝ'as. Bedaŭr'ind'e hom'o'j ĝeneral'e ne kompren'as tio'n. Kiu'n li suspekt'as?”

“Koleg'o'n. Li vid'is li'n esplor'i la paper'o'j'n de la estr'o kiam la koleg'o kred'is si'n sol'a. Ĉi-last'a, laŭ Petro, hav'as tra'serĉ'em'o'n tut'e ne normal'a'n. Kia'kaŭz'e li tiel ag'us, se ne por sci'i kiel ebl'e plej mult'e kun la cel'o si'n protekt'i kontraŭ eventual'a akuz'o? Krom'e, li labor'as en tiu sam'a garaĝ'o kie okaz'is la motor'fuŝ'o aŭ mi-ne-sci'as-kio. Li labor'is en la garaĝ'o tiu'n fam'a'n sabat'o'n. Pli'e, foj'e, Petro sekv'is li'n post la labor’ kaj tiu ul'o rendevu'is kun ali'a kaj parol'is vigl'e sed ne'natur'e mal'laŭt'e, kvazaŭ ili konspir'us. Li ne est'as valmuano, kaj, ĉu ne?, ekster'ul'o'j'n oni tamen ne pov'as fid'i tiom kiom sam'urb'an'o'j'n. Li ne aparten'as al la sam'a labor'ist'a medi'o kiel la ali'a'j...”

“Kiel nom'iĝ'as tiu suspekt'at'o?”

“Stefano Farnadzo”.

“Kaj kio'n pli?”

“Nu, ĉio est'as intu'a, mal'facil'e klar'ig'ebl'a. Sed mi sent'is ke Petro suspekt'as, eĉ se li ne vol'is tio'n dir'i al vi. Ekzempl'e, tiu Stefano ne est'as ver'a meĥanik'ist'o. Li fakt'e stud'as en Valĉefa Universitat'o. Li labor'as bon'e, far'is garaĝ'a'n meti'lern'o'n, sed ne est'as aŭtent'a garaĝ'ist'o. Kial li ven'is labor'i ĉi tie preciz'e en la garaĝ'o kie s-ro Jendrik klient'as? Kial li ven'is nur por lim'ig'it'a daŭr'o kaj preciz'e en tiu temp'o la akcident'o okaz'is? Fin'e, Petro dir'is, kulp'a pov'as est'i nur Halim, Stefano kaj li, ĉar Fortaroko post'tag'mez'e est'is for. Tial ke ne ebl'as imag'i la alban'o'n murd'int'o, pov'as est'i nur la ali'a, ĉu ne?”

For'ir'is la jun'ul'o. La polic'ist'o pren'is slip'o'n, re'kopi'is sur ĝi'n si'a'j'n not'o'j'n. Titol'e li bel'e skrib'is: Suspekt'at'o: STEFANO FARNADZO.

23

Stefano si'n demand'is ĉu li ne perd'is la prudent'o'n. Star'i en ferm'it'a ŝrank'o ne prezent'as la komfort'o'n de puf'a brak'seĝ'o, kaj la ide'o'n ke ŝrank'o ŝlos'iĝ'as ankaŭ de intern'e pov'is nask'i nur la mol'a cerb'o de stult'a spic'ej'a serv'ist'in'o.

“Grrr”, li grumbl'is en'mens'e. Voĉ'et'o en li ja riproĉ'is mok'e: “Est'as facil'e kritik'i Anan, sed neni'u dev'ig'is vi'n akcept'i ŝi'a'n ide'o'n!”.

Li furioz'is kontraŭ si. “Ŝi eĉ ne est'as bel'a”, li pens'is, kaj des pli bedaŭr'is ke li las'is si'n log'i de ŝi'a'j grand'a'j hund'a'j okul'o'j kaj de ŝi'a ne'kompren'ebl'a ĉarm'o. “Kiel mi pov'is tia'grad'e naiv'i?” li mem'koler'is. “Ĉu ŝi intenc'e uz'is si'a'n seks'a'n log'o'n por fal'ig'i mi'n en kapt'il'o'n?” Ŝi'a bild'o des pli li'n incit'is ĉar li ankoraŭ sent'is kor'pinĉ'o'n pri tiu et'a korp'o. Li bezon'us paŝ'i, ag'i, mov'i si'n, por venk'i tiu'n furioz'ec'o'n. Sed li pov'is nur star'i sen'mov'e en ŝrank'o, ĉar en la kaban'o nun est'is iu.

Subit'e io ek'klar'is al li: “Stult'e mi ŝi'n akuz'as”, li dir'is al si. ‘Ne pov'as est'i kapt'il'o, ĉar ŝi sci'as ke mi kun'labor'as kun la polic'o’. Tamen, ial, tiu pens'o li'n ne plen'e trankvil'ig'is.

Dum'e okaz'is neni'o. La ul'o en'dom'a ir'ad'is kaj venad'is, kaj li ĉiu'moment'e pov'is dezir'i pren'i i'o'n el tiu damn'a Stefanujo.

La jun'ul'o prov'is kaŭr'i. Feliĉ'e, la ŝrank'o est'is sufiĉ'e vast'a, kaj li sukces'is. Li atend'is. Li atend'ad'is. Okaz'is neni'o.

Li'n ek'kapt'is la pens'o ke se li est'us saĝ'a, li est'us pren'int'a kusen'o'n el la bret'a part'o de la ŝrank'o. Kaj kiam tiu pens'o li'n ek'kapt'is, ĝi li'n ten'is. Pli kaj pli obsed'e li sopir'is al kusen'o, mal'ben'ant'e si'a'n ced'em'o'n al la stult'a komplot'ant'in'o kiu li'n en'ŝrank'ig'is.

Ĉes'is la bru'o, eĉ ŝajn'is kvazaŭ la last'a'j son'o'j pov'us interpret'iĝ'i kiel el'ir'ad'o. Ĉu li aŭdac'os?

Li aŭdac'is. Li puŝ'is la pord'o'n de la ŝrank'o, et'e-et'e. Tra la fend'o li rigard'is. Neni'u. Pli mal'ferm'e, ankoraŭ pli, tut'e faŭk'e. Neni'u. Stefano lert'a'mov'e pren'is tri kusen'o'j'n el la ali'a fak'o de la ŝrank'o, kaj apenaŭ hav'is temp'o'n re'ferm'i ties pord'o'n de intern'e kiam laŭt'a'j voĉ'o'j akcel'is li'a'n kor'o'n.

La al'ven'ant'o'j bru'is kiel kongres'an'o'j en akcept'ej'a salon'o. Laŭ la bru'o ili est'is cent; fakt'e, ver'ŝajn'e eĉ ne du'dek.

La ĉaled'o est'is vast'a, kvankam tre ŝpar'e mebl'it'a. Tio est'is frap'int'a la jun'ul'o'n tuj kiam li mal'ŝlos'is la ekster'a'n pord'o'n. Nun en si'a ŝrank'o li re'memor'is la grand'a'n rekt'angul'a'n tabl'o'n kun la mult'a'j seĝ'o'j ĉirkaŭ ĝi. Tie, laŭ la bru'o'j, ek'sid'is unu post la ali'a la fam'a'j Rev'aan'o'j, bedaŭr'ind'e ne'vid'ebl'a'j por la sci'vol'a jun'ul'o, kiu ŝat'us rigard'i ili'a'j'n kap'o'j'n.

Klak'o, kiel de martel'o sur tabl'o'n, ig'is ĉiu'n silent'i. Post'e aŭd'iĝ'is tri simil'a'j klak'o'j, kaj tuj post la last'a la ĉambr'o kvazaŭ eksplod'is per kri'ad'o tiel ne'atend'it'a, ke la kor'o de Stefano frap'eg'is al li rip'o'n. El du'dek'o da gorĝ'o'j kvin'dek'jar'ul'a'j ja son'is spec'o de knab'a milit'kri'o:

Vin'strat'o ja ja
Vin'strat'o ja ja
Vin'strat'o venk'os
Huraaaaaaa!

Bru'o de mov'at'a'j seĝ'o'j sekv'is, kaj de'nov'e martel'frap'o.

Bel'son'a tenor'o anonc'is, kun tuj aŭd'ebl'a tip'a sankt'aval'a prononc'o:

“Mi deklar'as mal'ferm'it'a la du'a'n ekster'ordinar'a'n kun'ven'o'n de la Rev'a-grup'o”.

Silent'a paŭz'o.

La sam'a voĉ'o re'e ek'son'is, solen'e:

“Mi kun'vok'is vi'n, amik'o'j, ĉar okaz'as io grav'a. Ni ĉiu'j pli mal'pli cert'iĝ'is ke la akcident'o'n, se ĝi est'as krim'a, kulp'is la alban'a meĥanik'ist'o. Ni supoz'is ke la polic'o hav'as la sam'a'n cert'ec'o'n, kaj ke se ĝi ankoraŭ ne arest'is Uŝtarin, tio est'as nur ĉar ĝi serĉ'as definitiv'a'n pruv'o'n. Nu, tiel ne est'as. La polic'o hav'as ali'a'j'n suspekt'o'j'n”.

Li halt'is de'nov'e. Mal'fort'e aŭd'iĝ'is bru'o, kvazaŭ iu mus'o lign'o'n mord'et'us. Escept'e de tio, reg'is perfekt'a silent'o.

“Kiel vi sci'as?” iu demand'is.

“Polic'a detektiv'o vizit'is kaj parol'ig'is mi'n. Li vid'ebl'e pri'dub'as la kulp'ec'o'n de la alban'o, kvankam li ne dir'is kiu'n ali'a'n hipotez'o'n li far'as. Sed okaz'is io pli grav'a. Hieraŭ vesper'e, mi dev'is ir'i al la ĥor'a ekzerc'ad'o, kiel regul'e. Mi'a edz'in’ vizit'is si'a'n frat'o'n. Ana, mi'a fil'in'o, do dev'is est'i sol'a hejm'e. Nu, mal'san'is la ĥor'estr'o, kaj la ekzerc'ad'o ne okaz'is. Mi sekv'e re'ven'is hejm'e'n ne'anonc'it'e, kaj en'ir'ant'e...”

Li abrupt'e inter'romp'is si'n. Aŭd'iĝ'is la bru'o de akv'o verŝ'at'a en glas'o'n.

“Kaj en'ir'ant'e mi aŭd'is ke mi'a fil'in'o telefon'as. Rimark'ebl'e, ŝi ne aŭd'is mi'n en'ven'i. Io en ŝi'a ton'o mi'n surpriz'is. Mi for'pren'is mi'a'j'n ŝu'o'j'n por ne bru'i kaj ir'is dorm'o'ĉambr'e'n; tie est'as ali'a, sam'line'a telefon'o, ebl'ig'ant'a aŭd'i kio'n ŝi dir'as. Mi met'is la aŭskult'il'o'n al mi'a orel’. Vi ne imag'us kiom mi ek'mir'is!”

Re'foj'a paŭz'o. Tiu vir'o sci'is rakont'i. Iu mov'is seĝ'o'n, ali'a tus'et'is, kvazaŭ por mal'streĉ'i la atmosfer'o'n.

“Ĉu vi sci'as al kiu ŝi telefon'is?”

Silent'o. Pez'a, pez'a silent'o.

“Ĉu al la polic'o?” demand'is voĉ'o tim'em'a.

“Ne. Dank'u Di'o'n. Ne al la polic'o. Sed al De hom'o al hom'o. Vi sci'as: tiu numer'o kiu'n vi pov'as vok'i je iu ajn hor'o por esprim'i vi'a'j'n zorg'o'j'n anonim'e al anonim'ul'o. Oni el'pens'is tio'n por help'i hom'o'j'n kiu'j projekt'as si'n'mort'ig'o'n. Ke ili last'minut'e tamen diskut'u kun iu special'e trejn'it'a...”

“Ej, Marten'o”, iu inter'romp'is, “ne preleg'u pri De hom'o al hom'o, kiu'n ĉiu el ni kon'as, dum ni'n streĉ'as sen'pacienc'o. Kio'n Ana dir'is telefon'e?”

“Ŝi dir'is ke la stat'o de la patr'o ŝi'n tim'ig'as, ke ek'de la mort'o de la grand'a Jendrik li iĝ'is eg'e nerv'a, fum'as tri'obl'e pli, hav'as zorg'a'n mien'o'n, ktp. Ŝi dir'is ke mi tre ekscit'iĝ'is pri la projekt'o aŭt'o'ŝose'a, kaj ke mi minac'is mort'ig'i la respond'ec'ul'o'n propr'a'man'e. Ŝi al'don'is ke ni send'is anonim'a'j'n leter'o'j'n”.

La aŭd'ant'ar'o ek'bru'is obtuz'e.

“Kio'n respond'is la ali'a?” vibr'a voĉ'o demand'is.

“Li konsil'is al ŝi ĉio'n dir'i al la polic'o, aŭ, se ŝi ne kuraĝ'os, almenaŭ al fid'ind'a amik'o kiu juĝ'os ĉu valor'as aŭ ne inform'i la polic'o'n”.

Stefano si'a'ŝrank'e prov'is sen'bru'e ŝanĝ'i la pozici'o'n, ĉar la pied'o dolor'is al li. Ĉu li est'is la fid'ind'a amik'o?

“Sed i'o'n pli grav'a'n mi aŭd'is”, dir'is la prezid'ant'o, kaj li paŭz'is, dum ĉiu re'ten'is la spir'o'n.

“Ŝi dir'is ke ŝi aŭd'is hazard'e konversaci'o'n inter polic'an'o kaj polic'a inform'ant'o. El tiu ŝi kompren'is ke la polic'o trov'is tut'a'n dosier'o'n kun anonim'a'j mesaĝ'o'j ĉe Jendrik. Tio est'as normal'a. Sed inter ili est'is leter'o invit'ant'a la arkitekt'o'n supr'e'n'vetur'i ĉi tie'n por diskut'i pri ne'leĝ'aĵ'o aŭ krim'o kiu'n li far'is antaŭ 30 jar'o'j. La mesaĝ'o menci'is la ĉaled'o'n de s-ro Rijoka, mi'a'n ĉaled'o'n, ĉi tiu'n ĉaled'o'n en kiu vi sid'as. Est'is ĉantaĝ'a leter'o, kaj la rendevu'o est'is fiks'it'a je la sabat'o vesper'e. Pro tiu leter’ ges-ro'j Jendrik ek'ir'is la voj'o'n al Mont'o Baruna... kaj mort'o!”

Eksplod'is laŭt'a sum'o el mult'a'j mal'laŭt'a'j murmur'o'j, demand'o'j, koment'ad'o. La martel'o frap'is la tabl'o'n.

“Silent'o'n, mi pet'as”, aŭtoritat'is la tenor'o. “Serioz'as la situaci’. Ni ĉiu'j est'as kamarad'o'j, la fam'a'j bub'o'j el Vin'strat'o. Ni imag'is la anonim'a'j'n leter'o'j'n kiel ŝerc'a'n prem'manier'o'n. Sed krim'o'n ni neniam projekt'is, eĉ kiam ni'a bol'a sang'o ig'is ni'n el'ig'i damn'o'vort'o'j'n”.

“Ne, ne, ne”, plur'a'j voĉ'o'j kri'is.

“Se iu el ni est'us uz'int'a ni'a'n anonim'a'n lud'o'n por murd'o'n plan'i, mi... mi... mi... Nu, ne. Mi tio'n ne pov'as kred'i. Ne unu el la bub'o'j. Sed ni dev'as i'o'n far'i. Kio'n?”

En'salon'e ŝveb'is long'a silent'o. En'ŝrank'e ŝveb'is et'a polv'er'o. Iel, ial, ĉi-last'a'n ŝajn'is log'i la naz'o stefana. La jun'ul'o sent'is em'o'n tern'i, pli kaj pli pen'e rezist'ebl'a'n. Li pens'is terur'it'e: ‘Se daŭr'os la silent'o, mi tern'os’. Sam'temp'e li'n tikl'is tim'ig'a inklin'o mov'i la krur'o'j'n, kio'n li ne pov'us far'i sen'bru'e.

Feliĉ'e voĉ'et'o romp'is la silent'o'n. Ĝi mir'ig'is Stefanon, ĉar la parol'int'o'j ĝis nun ĉiam dir'is “bub'o'j”, “kamarad'o'j”, ktp sen “ge”-prefiks'o, tiel ke la jun'ul'o dedukt'is ke nur vir'o'j ĉi tie sid'as. La voĉ'et'o tamen est'is in'a; ĝi son'is mal'jun'e sed firm'e:

“Mi long'e hezit'is antaŭ ol parol'i. Mi ne vol'us perfid'i konfidenc'o'n. Sed ankaŭ ĉi tio est'as grav'a”.

Ŝi paŭz'is. Oni sent'is ke la afer'o ne est'os facil'e rakont'ebl'a.

“Inter ni ĉi-post'tag'mez'e trov'iĝ'as eks'bub'o kun kiu mi antaŭ kelk'a temp'o tag'manĝ'is en la Barél da Vin'o. Tie li rakont'is al mi plan'o'n per kiu ebl'us likvid'i iu'n send'ant'e li'n al Mont'o Baruna kaj uz'ant'e la lok'o'n kie okaz'is la ŝton- kaj ter'fal'o kaj la post'a'n dekliv'o'n kun akut'a angul’. Mi pens'as ke tiu ni'a amik'o dev'us iom rakont'i pri si'a'j tiu'temp'a'j ide'o'j. Kio'n vi opini'as?”

Post seĝ'bru'o, reg'is de'nov'e silent'o, prem'a, preskaŭ percept'ebl'e horor'a. Ĝi'n romp'is la tenor'a voĉ'o de la prezid'ant'o:

“Vi aŭd'is la... kiel dir'i? ĉu akuz'o'n?... de ni'a kar'a f-in'o Elmonta. Se la koncern'at'o ne vol'as konfes'i, ni nepr'e dev'os far'i aranĝ'o'j'n por trov'i la ver'o'n. Inter ni tio dev'as est'i ebl'a. Kaj post'e ni decid'os kio'n far'i rilat'e al la polic'o”.

“Vi ne bezon'os far'i special'a'n aranĝ'o'n por trov'i la ver'o'n pri tio”, parol'is iom naz'a voĉ'o. “Mi volont'e dir'os ĝi'n. Est'is mi”.

Stefano intern'e furioz'is ke li pov'as vid'i neniu'n, do ne la konfes'ant'o'n. Kaj re'kon'i unu voĉ'o'n inter du'dek'o da ne'list'ig'it'a'j person'o'j ne est'os facil'e.

La naz'a voĉ'o daŭr'ig'is:

“Mi rakont'os al vi. Efektiv'e mi hav'is la ide'o'n foj'e kiam...”

Li'n inter'romp'is ne'kred'ebl'e bru'a tern'o pro kiu la ŝrank'o'pord'o'j sku'iĝ'is kvazaŭ en'e eksplod'us grenad'o. La polv'er'o est'is for'fal'int'a, sed plum'et'o, iel eskap'int'a el unu el la kusen'o'j kiu'j'n Stefano est'is aranĝ'int'a ĉe si, ĵus trov'is la voj'o'n, help'it'e de jun'ul'a mov'o, al la gast'am'a naz'o, kiu'n ĝi sad'ism'e ek'tikl'is. Nur super'hom'o pov'us rezist'i. Stefano est'is nur hom'o.

Post horor'plen'a silent'o, ŝajn'e mil'jar'a, kvankam ĝi fakt'e daŭr'is ne plen'a'n sekund'o'n, bru'eg'o aŭd'iĝ'is, seĝ'o'j fal'is, hom'o'j ek'star'is, oni aŭd'is kri'o'n “Spion'o! Spion'o!”, kaj man'o'j mal'ferm'is la ŝrank'o'n.

“A-a-a-a-ĉi’!” ripet'is Stefano, sukces'ant'e per tiu eksplod'o retro'puŝ'i kelk'a'j'n sieĝ'ant'o'j'n. Sed sol'a kontraŭ du'dek li ne hav'is esper'o'n.

Kelk'a'j fort'ul'o'j baldaŭ li'n ten'is kapt'it'a, iu pren'is de ie ŝnur'o'j'n, kaj post mal'pli da temp'o ol por rakont'i la tut'o'n, li trov'iĝ'is lig'it'a al seĝ'o.

Tri frap'o'j aŭd'iĝ'is. Kaj kun bub'a entuziasm'o, la grup'o da kvin'dek'jar'ul'o'j skand'is triumf'e:

Vin'strat'o ja ja
Vin'strat'o ja ja
Vin'strat'o venk'os
Huraaaaaa!

“A-a-a-a-ĉi’!” koment'is Stefano, kies man'o'j est'is lig'it'a'j mal'antaŭ la seĝ'dors'o. Kaj per lament'a ton'o, pri kiu li post'e ne fier'os, li al'met'is:

“Mi pet'as, ĉu vi bon'vol'us pas'ig'i al mi poŝ'tuk'o'n?”

24

Karal est'is en Valĉefa, kie li dev'is prezent'i atest'o'n ĉe tribunal'o. Kiam la du'dek Rev'aan'o'j de'supr'is ĝis Valmu kaj ties polic'ej'o por liver'i si'a'n kapt'aĵ'o'n, sen'neces'e kolbas'e lig'it'a'n, deĵor'is la jun'a atlet'a polic'ist'o kun la haŭt'o freŝ'a kaj roz'a.

Li aŭd'is la raport'o'n de du'dek ekscit'it'o'j, kaj kvankam ĉies atest'o'j akord'is, kio est'as mal'oft'aĵ'o en polic'a'j esplor'o'j, ne est'is facil'e ĉio'n bon'ord'e not'i, ĉar la du'dek voĉ'o'j prezent'is sam'temp'e ĉia'spec'a'j'n divers'a'j'n detal'o'j'n pri la skandal'aĵ'o.

“Do, vi est'os arest'it'a pro ne'leĝ'e en'glit'i sen'permes'e en privat'a'n loĝ'ej'o'n”, la polic'ist'o dir'is al Stefano, uz'ant'e la dialekt'a'n kutim'o'n infinitiv'i post ia ajn prepozici'o. Li daŭr'ig'is:

“Vi pas'ig'os unu karcer'a'n nokt'o'n ĉi tie, kaj morgaŭ la juĝ'ist'o decid'os. Sinjor'o'j kaj estim'at'a fraŭl'in'o, bon'vol'u las'i ni'n sol'a'j. Mi bon'e gard'os li'n”.

Ili el'ir'is kun la bru'a koment'ad'o de hom'o'j kiu'j ĵus ĉe'est'is ne'kred'ebl'a'n event'o'n.

“Kiel vi nom'iĝ'as?” la polic'ist'o demand'is kiam silent'o reg'is de'nov'e.

“Stefano Farnadzo”, dir'is la jun'ul'o, dum la polic'ist'o pren'is formul'ar'o'n.

“Stefano Farnadzo? Ĉu ver'e? Nu, tio est'as interes'a”, li el'parol'is rigard'ant'e la knab'o'n kun akr'a atent'o.

Kaj li ĉerp'is el tir'kest'o bel'titol'a'n slip'o'n sam'nom'a'n.

*

Ĝoja Karal plor'is. Ili sid'is sur la salon'a sof'o.

La detektiv'o polm'is ŝi'a'n ŝultr'o'n, prem'is ŝi'n al si, kaj far'is lul'a'n mov'et'ad'o'n.

“Nu, nu”, li dir'is per plej tener'a voĉ'o. “Kial mi'a Ĝoja mal'ĝoj'as?”

“Est'is plen'a fiask'o, plen'a stult'a fiask'o”, ŝi singult'is.

Ŝi viŝ'is al si la okul'o'j'n. Iom post iom la ekvilibr'o re'ven'is.

“Mi frenez'as don'i al mal'sukces'o tiom da grav'ec'o”, ŝi dir'is mal'laŭt'e, kaj ŝi'a voĉ'o re'firm'iĝ'is tut'e dum ŝi plu'e dialekt'is:

“Fin'fin'e, fiask'i est'as part'o de la viv’, ĉu ne? Kial pri'e mal'saĝ'i?”

“Jen. Bon'e. Jen mi re'trov'as mi'a'n ver'a'n Ĝojan”, la polic'an'o dir'is. “Rakont'u do”.

“Neni'o special'a rakont'ind'as. Mi ir'is al la restoraci’ de Karleto. Li hav'ig'is al ni tabl'o'n apud la Fortaroko-par'o. Mi dir'as “ni” ĉar mi ir'is kun mi'a frat'o Rikard'o; vir'in'o sol'a en tia restoraci'o ja tro al'tir'us atent'o'n”.

“Nu, kio fuŝ'iĝ'is?”

“Rikard'o parol'is tre laŭt'e. Mi antaŭ'e avert'is li'n, sed li forges'is. De'long'e ni ne vid'is unu la ali'a'n. Li hav'is tiom por rakont'i! Li ĵus re'ven'is el long'a vojaĝ'o. Mi preskaŭ forges'is pri mi'a komisi'o. La restoraci'o est'is agrabl'a, la manĝ'o bon'gust'a, la vin'o fajn'a... Mi tamen re-kaj-re pet'is li'n mal'laŭt'i kaj ne tro parol'i, ke ni pov'u aŭskult'i la ge-Fortarokojn. Sed tiu'j susur'is inter si tiel diskret'e ke eĉ unu “la” mi ne aŭd'is”.

“Ba! Ne grav'as. Prezent'iĝ'os ali'a okaz'o. Ebl'e eĉ ili dir'is neni'o'n interes'a'n por ni. Kia'n mien'o'n ili hav'is?”

“Feliĉ'a'n, radi'a'n. Ambaŭ. Eĉ tiu mal'bel'a perfid'aspekt'a estr'o perd'is iom el si'a fals'ec'o dank’ al la feliĉ'a esprim'o”.

“Ĉu ili manĝ'is kar'a'j'n delikat'aĵ'o'j'n?”

“Jes, kaj ĉampan'o'n ili trink'is! Ili cert'e fest'is i'o'n”.

“Interes'e. Vid'u, vi ne perd'is la temp'o'n, tiu'j indik'o'j est'as tre valor'a'j por mi. Nu, nun ni forges'u pri la dev'o. Ankaŭ mi ŝat'us festen'i. Kio'n vi propon'as menu'e hodiaŭ?”

Kaj li akompan'is ŝi'n kuir'ej'e'n.

*

En la Valĉefa ĉef'polic'ej'o, kie Karal vol'is raport'i al leŭtenant'o Remon pri la last'a'j okaz'aĵ'o'j, du surpriz'o'j li'n atend'is. Unu est'is la inform'o ke Stefano est'as arest'it'a.

“Tre ĝen'e, tre'eg'e ĝen'e por vi kaj por mi”, bas'voĉ'is la leŭtenant'o. “Konfid'is mi mal'saĝ'e al Stefano komisi'o'n, kaj vid'u kie'n tio konduk'as. Admon'u li'n, don'u al li bon'a'n lav'o'n, ke li neniam plu plonĝ'u ekster'leĝ'e'n, aŭ mi simpl'e dev'os mal'permes'i vi'n uz'ad'i li'a'j'n serv'o'j'n. Li ĝeneral'e hav'as san'a'n prudent'o'n. Kiel diabl'e li ŝov'is si'n en tiu'n mal'plaĉ'aĵ'o'n?”

Karal akcept'is la bat'o'n stoik'e, sed est'is konstern'it'a. Li taks'is la nev'o'n pli fid'ind'a.

La du'a surpriz'o est'is magnetofon'a bend'o, akompan'at'a de leter'et'o kiu tekst'is:

Kar'a Jano!

Mi'a kuz'in'o Ĝoja parol'is al mi pri la grav'ec'o sci'i kio dir'iĝ'os ĉe la tabl'o Fortaroka. Mi rezerv'is al ili tabl'o'n, kiel ili pet'is, kaj la afer'o est'is facil'e aranĝ'ebl'a. Mi'a grand'a fil'o, kiu est'as fervor'ul'o, kiel pri elektron'ik'o, tiel ankaŭ pri spion'roman'o'j, aranĝ'is ne'vid'ebl'a'n mikrofon'o'n, kaj ili'a tut'a babil'ad'o est'as sur'bend'ig'it'a. Mi ĝoj'as pri tio, ĉar mi dub'as ĉu oni pov'is aŭd'i i'o'n el la apud'a tabl'o.

Kis'o'j'n al la tut'a familí,

Karleto

*

Karal kaj Remon streĉ'is la atent'o'n kiam la bend'o komenc'is dis'volv'iĝ'i. Bedaŭr'ind'e, oft'e aŭd'iĝ'is pli da orel'tord'a'j bru'o'j ol da konversaci'o. Ĉiu'foj'e kiam iu mov'is plad'o'n, la bru'o, laŭt'ig'at'a, dolor'ig'e son'is el la bend'o. Tamen oni sufiĉ'e bon'e kompren'is la inter'parol'o'n.

Dum tri kvar'on'hor'o'j ĝi tem'is nur pri vojaĝ'plan'o'j, manĝ'o'plezur'o kaj la am'a'j aventur'o'j de la mastr'o de l’ Fiŝ'o Vost'um'ant'a.

Tamen, post koment'o pri la plaĉ'a etos'o kre'at'a de ĉampan'o, aŭd'iĝ'is jen'a opini-inter'ŝanĝ'o:

“Kia'j feliĉ'ul'o'j ni est'as, se ĉio'n konsider'i!” dir'is la vir'a voĉ'o.

“Ne'kred'ebl'e!” la vir'in'a konsent'is. “Mi apenaŭ sukces'as kred'i ke ĝi est'as ver'a”.

“Ĉu vi opini'as ke iu kontraŭ'batal'os la testament'o'n?”

“Kiu? Ni ne hav'as rival'o'j'n. La testament'o est'as leĝ'a. Ŝi ne dir'is ke ŝi hered'ig'as la fil'in'o'n. Ŝi dir'is ‘s-in'o'n Vilman Fortarokon’, ne don'ant'e motiv'o'n. Ŝi rajt'as las'i si'a'n riĉ'o'n al iu ajn, ĉu ne?”

“Sed se la polic'o mal'kovr'as pri vi'a mol'ventr'a detektiv'o...?”

“Nu, est'is li'a erar'o, ne ni'a. Ni ne est'as supoz'at'a'j sci'i. Li inform'is ni'n kaj ni kun'aranĝ'is la afer'o'n, sed li ĉiam dir'is: ‘oficial'e, vi sci'as neni'o'n; se io ajn okaz'us, ne'u’. Se, kiam s-in'o Jendrik pet'is li'n serĉ'i fil'in'o'n, li indik'is i'o'n fals'a'n, ne est'as ni'a kulp'o”.

Inter'ven'is silent'a paŭz'o, dum kiu aŭd'iĝ'is nur la bru'o de la manĝ'il'o'j ĉe la murmur'a fon'o de ali'tabl'a'j konversaci'o'j.

“Tamen est'as ne'kred'ebl'e ke okaz'is tiu akcident'o”, la vir'o re'komenc'is.

“Jes. Mi ne pov'as ĝi'n kompren'i. Se iu vol'us favor'i ni'n, li tiel ag'us. Kelk'foj'e mi mi'n demand'as ĉu ĉiel'a'j est'aĵ'o'j ne en'miks'iĝ'as en la hom'a'j'n afer'o'j'n, tiel mirakl'a la afer'o ŝajn'as”.

“Mi dub'as ke ĉiel'a'j est'aĵ'o'j ag'us tia'senc'e. Kvankam ebl'e est'as erar'e atribu'i al ili pli da moral'o ol al ni. Sed ver'a mirakl'o ĝi est'as, efektiv'e. Ni esper'is profit'i el la tromp'o de s-in'o Jendrik, sed ne tamen per tia tuj'a hered'aĵ'o. Ĝis tio mi neniam fantazi'is. Ĉu vi?”

“Mi fantazi'is, jes. Sed kutim'e pens'is nur: dum dek'o da jar'o'j ni ricev'os de ŝi mon'a'j'n aŭ ali'a'j'n donac'o'j'n, kaj tiam ŝi testament'os si'a'n hav'aĵ'o'n al mi kaj ŝi mort'os, kaj mi est'os riĉ'a”.

“Kaj ni est'os riĉ'a'j, vi vol'as dir'i”.

Ŝi el'ig'is et'a'n rid'o'n.

“Kiu sci'as?” ŝi dir'is. “Se vi ne plu plaĉ'os al mi...” Kaj ŝi rid'is plu.

“Ne far'u tia'n vinagr'a'n mien'o'n”, ŝi re'parol'is. “Mi nur ŝerc'is. Jen trink'u! Je vi'a san'o!”

Glas'o'j tint'is.

“Kaj ĉef'e je la san'o de la krim'ul'o kiu far'is tiel bel'a'n labor'o'n por ni”, son'is la vir'a voĉ'o.

Post'e ven'is parazit'a bru'o kiu ĝen'is la aŭd'ad'o'n. El la mal'facil'e aŭd'ebl'a part'o kompren'iĝ'is ke ili far'as divers'a'j'n hipotez'o'j'n pri la krim'o. Kiam la bend'o re'far'iĝ'is klar'a, Job'o Fortaroko est'is dir'ant'a:

“... komplet'e mister'a. Mi ne pov'as kred'i ke est'as Halim. Kaj mi ĵur'as ke la aŭt'o funkci'is perfekt'e kiam mi ĝi'n prov'is. Kaj la tri dir'as ke neni'u tuŝ'is ĝi'n. Mi fin'e pli kaj pli kred'as al mi'a unu'a hipotez'o. Est'as akcident'o: li'a krur'o paraliz'iĝ'is aŭ io simil'a. Kiel nekropsi'o pov'us sci'ig'i pri tia afer'o kiam korp'o komplet'e brul'is?”

“Kaj tiu Stefano? Li ne est'as de long'e ĉe vi. Ebl'e li far'is i'o'n. Mi kelk'foj'e trov'as li'n strang'e sci'vol'a”.

“Sed kial li far'us ĝi'n? La sam'o valid'as pri Petro. Ili hav'as neniu'n interes'o'n en tiu murd'o. Ne, cert'e est'is pur'a hazard'a ek'mal'san'o...”

Post'e ili trans'ir'is al ali'a tem'o, kaj la bend'o halt'is.

La du polic'an'o'j rigard'is unu la ali'a'n, dum long'a sen'bru'a minut'o.

“Kio'n vi opini'as?” Remon fin'e demand'is.

“Valor'a dokument'o. Ni nun hav'as kvazaŭ'pruv'o'n, ĉu ne?, ke la plej-profit'ant'o'j ne plan'is la afer'o'n. Mi'a enket'o per tio ne facil'iĝ'as. Sed est'as almenaŭ agrabl'e hom'o'j'n definitiv'e for'ig'i el la suspekt'o”.

Remon kap'jes'is silent'e, kun profund'pens'a aspekt'o.

25

“Ĉu vi est'as ver'e cert'a?” Karal demand'is al la nev'o.

Ili sid'is en la apartament'o de la detektiv'o, en Valĉefa, kaj Ĝoja ĵus al'port'is fum'ant'a'n plad'o'n. Ŝi kon'is la frand'em'o'n de Stefano, kaj malgraŭ la admon'o'j de Jano, laŭ kiu tia si'n'ten'o for'ig'us la efik'o'n de la skold'o, ŝi vol'is ke la jun'ul'o hav'u bon'manĝ'a'n konsol'o'n post si'a aventur'o. Fakt'e, Stefano est'is ricev'int'a sever'a'n parol'ad'o'n de la juĝ'ist'o, kaj mon'pun'o est'is decid'it'a por li, sed la fakt'o ke li'n pet'is ir'i la fil'in'o mem de la ĉaled-posed'ant'o kompren'ebl'e mild'ig'is la verdikt'o'n. Pri tio ankoraŭ rev'is la jun'ul'o.

Karal re'vort'ig'is la demand'o'n:

“Ĉu cert'ec'o'n vi hav'as?”

“Jes”, respond'is la nev'o. “Est'is en la polic'ej'o. Ili forges'is ke mi ne kon'as ili'n kaj do antaŭ'e ne sci'is pri kiu tem'as. Ĉiu'j parol'is sam'temp'e, sed mi ne dub'as pri mi'a aŭd'ad'o: iu tre net'e dir'is ke mi tern'is dum Cezar'o Birman komenc'is rakont'i i'o'n grav'eg'a'n. Kiam li tio'n dir'is, mi re'pens'is pri la naz'a voĉ'o, kaj ek'memor'is: en li'a libr'ej'o mi ĝi'n aŭd'is iu'tag'e”.

“Cezar'o Birman”, Karal ripet'is en'pens'iĝ'e, kaj li foli'um'is si'a'n not'libr'et'o'n.

“Ha, jen!” li ek'kri'is, trov'int'e la ĝust'a'n paĝ'o'n. “Est'is s-ro Rijoka. Li menci'is ke Cezar'o Birman, la libr'o'vend'ist'o, tre ŝat'as krim'roman'o'j'n. Hav'is li la ide'o'n pri anonim'a'j leter'o'j”.

“Laŭ vi”, Karal daŭr'ig'is direkt'ant'e la vizaĝ'o'n al Stefano, “li do praktik'e konfes'is la krim'o'n?”

“Ne. Tut'e ne”, la knab'o respond'is. “Li ŝajn'e esprim'is la plan'o'n al f-in'o Elmonta. Li hav'is la ide'o'n kia'manier'e murd'i per aŭt'a akcident'o. Sed tio ne signif'as ke li i'o'n far'is”.

“Kompren'ebl'e ne”, Jano dir'is, ne tre konvink'it'a, kvazaŭ li rifuz'us vid'i ke nov'a esper'o tromp'iĝ'as.

“Mi eĉ dir'us”, Stefano emfaz'is, “ke li'a ton'o est'is tiu de sen'kulp'ul'o kiu pret'as for'ig'i mis'kompren'o'n”.

“Hm, tamen...” la detektiv'o prononc'is dub'e.

“Iom pli da legom'o'j?” Ĝoja demand'is al la nev'o. Ŝi serv'is li'n. Vid'ebl'e ankaŭ ŝi'a vizaĝ'o esprim'is prov'o'n analiz'i la incit'a'n mister'o'n. Sed ŝi'a'j pens'o'j ir'is ali'voj'e.

“Mi medit'is pri Fortaroko”, ŝi dir'is. “Vi sci'u, Jano, kiam vi parol'as pri pruv'o ke ili ne kulp'as, vi tro'ig'as, mi'a'opini'e. Fakt'e ni ne sci'as ĉu ili dir'is la ver'o'n”.

Karal rakont'is al Stefano pri la restoraci'a bend'o.

“Efektiv'e”, la jun'ul'o koment'is. “Se ŝi kulp'us kun'e kun la privat'a detektiv'o, ebl'e por for'kur'i i'e'n kun li, dum la edz'o suspekt'as neni'o'n, ŝi pov'us uz'i tiu'j'n sam'a'j'n vort'o'j'n. Ili star'as ekster'suspekt'e nur se ambaŭ dir'as la ver'o'n. Se unu el ili tromp'as la ali'a'n, li aŭ ŝi ne pov'is parol'i ali'manier'e sen mal'kaŝ'i si'a'n krim'o'n”.

“Vi prav'as. Mi sci'as ke vi prav'as”, Jano ĉagren'e dir'is. “Sed mi ne ŝat'as vi'a'n dir'o'n. Neniam ebl'as for'strek'i iu'n tut'e cert'e el la suspekt'o'list'o ...”

26

Karal al'ven'is sen'bru'e. La kvar vir'o'j est'is tiel absorb'it'a'j de si'a diskut'o ke ili ne aŭd'is li'n. Ili sid'is ĉe liber'aer'a kaf'ej'o kun bel'a vid'aĵ'o al Tjazo kaj la mont'o'j. La lok'a'j polic'ist'o'j antaŭ'e kon'ig'is al Jano la kutim'o'n de tiu kvar'op'o unu'foj'e semajn'e kun'trink'i tie aperitiv'o'n, kaj li decid'is profit'i de la okaz'o. Li silent'e sid'iĝ'is sur seĝ'o'n mal'antaŭ ili, kaj streĉ'e aŭskult'is.

“Mi prefer'as tio'n”, tenor'is Rijoka. “Kiam vi komenc'is konfes'i en mi'a ĉaled'o, mi ver'e ek'tim'is. Mi ĉiam rigard'is danĝer'a vi'a'n gust'o'n por krim'roman'o'j. Kaj tamen mi ne kapabl'us vid'i krim'ul'o'n en vi”.

Ili moment'e silent'is. Karal rimark'is ke ili rond'pas'ig'as fot'o'j'n.

“Ĉi tiu stas bon'eg'a!” dir'is unu. “Rigard'u, Cezar'o, vi nepr'e dev'os met'i ĝi'n”.

“Bon'eg'a, efektiv'e”, respond'is naz'a voĉ'o. “Jes. Mi met'os ĝi'n en mi'a'n libr'o'n”.

“Kio'n vi opini'as?” demand'is et'ul'o, kiu, kun tre nerv'a'j gest'o'j, tir'is el si'a tek'o la fot'o'j'n kiu'j rond'ir'is. “Ĉu vi vend'os pli da ekzempler'o'j se la afer'o est'os solv'it'a, aŭ se ĝi rest'os ne'klar'ig'ebl'a?”

“Mi mi'n demand'as”, respond'is la naz'voĉ'ul'o. “Unu'flank'e, est'as io frustr'a en sen'solv'a mister'o; ali'flank'e, mister'o sen'solv'a est'as pli mister'a. Mi mi'n demand'as ĉu mi ne prefer'as ĝi'n ne'solv'it'a”.

“Ĉia'okaz'e, ne de'pend'os de vi, sed de la polic'a kapabl'o”, dir'is Rijoka. “Kaj ĉi-foj'e ĝi ne montr'as si'n tre lert'a. Ŝajn'as al mi ke ĝi paraliz'iĝ'as en plekt'o el kontraŭ'dir'o'j kiel muŝ'o en arane'aĵ’.” Kaj li ek'rid'eg'is si'a'n sonor'a'n rid'o'n.

Karal opini'is la moment'o'n oportun'a. Li ek'star'is sen'bru'e kaj al'proksim'iĝ'is al la tabl'o.

“Sinjor'o'j, jen preciz'e an'o de la polic'o ĝoj'us diskut'i kun vi. Ĉu vi permes'as?” li dir'is amik'iĝ'em'e.

La kvar'op'o'n vid'ebl'e surpriz'is tiu subit'a al'ven'o, sed ne long'e. Jam la spic'ist'o prem'is la man'o'n de Karal, dir'ant'e:

“Ni jam renkont'iĝ'is ĉe mi. S-ro... Pardon'u, mi forges'is vi'a'n nom'o'n”.

“Karal. Jano Karal. Kiel vi fart'as?”

“Bon'e, dank'o'n. Permes'u ke mi prezent'u la plej petol'a'j'n bub'o'j'n el la grup'o kiu'n mi tiu'foj'e pri'skrib'is al vi. Cezar'o Birman, libr'ist'o”.

La naz'voĉ'ul'o man'prem'is. Li est'is mez'grand'a, kun rond'a vizaĝ'o en kiu okul'vitr'o'j kvazaŭ okup'is ĉef'pozici'o'n.

“Juli'o Safir, drog'ist'o”.

Re'a man'prem'o, ĉi'foj'e al grand'a fort'a dik'ul'o, ruĝ'vizaĝ'a, kiu ŝajn'is sub konstant'a prem'o de sen'el'ir'a'j fort'o'j.

“Mateo Sanktajana, fot'ist'o”.

Ĉi tiu est'is et'a nerv'ul'o kun frunt'o tre sulk'a. Iel, li pens'ig'is Janon pri kobold'o.

“Mi ne vol'as est'i mal'diskret'a”, mensog'is Karal, kiam ĉiu'j re'e sid'is, “sed vi prezent'is s-ro'n Birman kiel libr'ist'o'n. Ĉu libr'o'vend'ist'o'n aŭ libr'o'verk'ist'o'n? Mi al'ven'ant'e ne'vol'e aŭd'is fraz'o'n kiu star'ig'is dub'o'n en mi”.

“Vi tut'e ne mal'diskret'as”, respond'is Cezar'o Birman. “Mi est'as tri'obl'a, spec'o de Sankt'a Tri'unu'o...” — Rijoka ek'rid'is — “profesi'e libr'o'vend'ist'o, ŝat'okup'e libr'o'vor'ant'o, fantazi'e libr'o'verk'ist'o”.

“Kaj kia'j'n libr'o'j'n vi ŝat'us verk'i?”

La rond'a vizaĝ'o rid'et'e montr'is part'e or'a'n dent'ar'o'n.

“Libr'o'j'n pri krim'o. Tial mi'n ĵus tikl'is prem'i la man'o'n de aŭtent'a polic'an'o”.

“Krim'libr'o'j'n, ver'e? Ĉu roman'o'j'n?”

“Jes, roman'o'j'n. Sed ankaŭ histori'e ver'a'j'n rakont'o'j'n. Mi trov'as krim'ologi'o'n fak'o eg'e interes'a”.

“Li plan'as verk'i seri'o'n”, dir'is la et'a fot'ist'o, “kiu nom'iĝ'us: ‘Krim'a Kronik'o de Sankt'aval'o’, pri la krim'o'j kiu'j okaz'is kaj okaz'as ni'a'region'e”.

“Est'as por for'tim'ig'i la turist'o'j'n”, Rijoka klar'ig'is, kaj li'a rid'eg'o komunik'iĝ'is al ĉiu'j ĉe'est'ant'o'j. “La Sankt'a Val'o de Tjazo mult'e tro fam'as per si'a dolĉ'a viv'o kaj la plaĉ'a amik'a si'n'ten'o de la loĝ'ant'ar'o. Tial turist'o'j ven'as pli kaj pli, kaj ni ne plu sent'as ni'n hejm'e. Se Cezar’ publik'ig'os kronik'o'n pri la krim'o'j, la turist'o'j tim'os kaj rest'os for. Ili kompren'os ke ni'a fam'o stas tut'e simpl'e mit'a”.

“La domaĝ'a afer'o pri Cezar’, se vi vol'as sincer'a'n opini'o'n”, dir'is Juli'o Safir, “est'as ke se mank'os krim'o'j, li mem intenc'as efektiv'ig'i kelk'a'j'n, por plen'ig'i si'a'n kronik'o'n. Kaj kun si'a tord'it'a-plekt'it'a mens'o, li kapabl'us el'pens'i sistem'o'j'n tiel makiavel'a'j'n ke neni'u ili'n iam ajn mal'implik'os”.

Karal si'n demand'is ĉu tiu dir'o ne kre'os embaras'o'n, sed Rijoka ne las'is al ĝen'o la temp'o'n en'ŝov'iĝ'i: li eksplod'is per rid'o komunik'iĝ'em'a, kaj amik'e frap'is al la drog'ist'o sur la dors'o'n, rid'e ripet'ant'e:

“Cert'e, cert'e. Hahahaha! Ej, Cezar’, paf'e-traf'e, ĉu ne? Hahahaha! Cert'e, cert'e, cert'e, cert'e”.

“Nu”, dir'is Karal, “se la nom'o Cezar'o Birman okul'um'os al mi de sur libr'o montr'o'fenestr'a, mi nepr'e aĉet'os la verk'o'n. Vi ne imag'us”, li okul'um'is, “kiom la sankt'aval'a'j krim'o'j mi'n interes'as!”

Rijoka re'e rid'is. Ŝajn'is ke kiam li ating'is la fin'o'n de rid-ond'o, nov'a ond'o lev'iĝ'is el la profund'o'j, kiel ond'o'j sekv'as unu la ali'a'n bord'e'n el la vast'o ocean'a.

“Sed vi ne vid'os mi'a'n nom'o'n”, la libr'ist'o respond'is kun petol'a bril'o en la okul'vitr'o'j. “Mi uz'as pseŭdo'nom'o'n”.

“Ĉu ver'e, kial?”

“Modest'ec'o, ver'ŝajn'e”, dir'is Rijoka, kiu el'ig'is nov'a'n ŝpruc'o'n de ne'estr'ebl'a gaj'ec'o.

“Li tim'as ke la klient'o'j ĉes'os vizit'i li'a'n libr'ej'o'n se ili sci'os ke tiu'j fuŝ'a'j mis'moral'a'j rakont'o'j id'as de li”, ŝerc'e klar'ig'is la et'a fot'ist'o.

“Sed”, plu petol'is Juli'o Safir, la ruĝ'vizaĝ'a drog'ist'o, “li'a ruz'o ne efik'os. Li ankoraŭ ne el'don'is la unu'a'n libr'o'n el si'a fuŝ'kronik'o, kaj jam la tut'a urb'o sci'as ke ‘Johán Val'an'o’ est'as li”.

“Diskret'o'n, sinjor'o'j, diskret'o'n!” Cezar'o Birman amuz'iĝ'e pet'eg'is, “Ĉu eĉ amik'o'j ne kapabl'as ten'i sekret'o'n? Se vi daŭr'ig'os, mi publik'ig'os La Krim'a'n Kronik'o'n de Sankt'aval'o sub ali'a pseŭdo'nom'o, kaj neni'u re'kon'os mi'n”.

Dum ili ŝerc'e rival'is, vid'ebl'e laŭ profund'radik'a kutim'o de la op'o, la rigard'o de Karal traf'is la fot'o'j'n.

“Ĉu ilustr'aĵ'o'j por vi'a ven'ont'a verk'o?” li demand'is la libr'ist'o'n.

“Ĝust'e, sinjor'o. Rigard'u. Ili'n far'is ni'a talent'a Sanktajana. Ĉu ne mir'ind'e? Ĉu vi iam ajn vid'is tia'n bel'a'n portret'o'n de Tereza Jendrik?”

Jano kontempl'is la fot'o'n. Ĝi efektiv'e est'is admir'ind'a. Bel'eg'a fot'o de bel'eg'a vir'in'o kun ne'vast'a, iom zorg'a frunt'o, vizaĝ'o kadr'it'a de plej plaĉ'a har'ar'o, brun'a kaj ond'a.

“Mateo ver'e talent'as”, dir'is Juli'o Safir. “Li sukces'as relief'ig'i la ĉef'a'j'n karakteriz'o'j'n de tip'a esprim'o, tamen montr'ant'e la person'o'n sub plej bel'a aspekt'o. Rigard'u ĉi tie: tiu'n iom turment'a'n, kulp'o'sent'a'n esprim'o'n Tereza Jendrik oft'e hav'is. Sed li ankaŭ sukces'is kapt'i ŝi'a'n ne'kontraŭ'star'a'n, konflikt'o'fuĝ'a'n si'n'ten'o'n. Oni sent'as, ĉu ne?, ke ŝi ĉiam dir'as jes”.

Efektiv'e, tiu'j'n du tendenc'o'j'n oni percept'is el la fot'o. Karal ĝoj'is vid'i la bild'o'n. Li jam vid'is fot'o'n de la for'pas'int'a riĉ'ul'in'o — unu trov'iĝ'is en la dosier'o kun'met'it'a de la lok'a polic'o — sed ĝi ne akcent'is ŝi'a'n person'ec'o'n kiel tiu ĉi.

Li rigard'is la tut'a'n seri'o'n. Kelk'a'j fot'o'j montr'is la arkitekt'o'n, bon'e sub'strek'ant'a'j ties batal'em'o'n kaj hard'it'ec'o'n, ties gust'o'n al potenc'o. Sur ali'a vid'iĝ'is la du par'o'j Jendrik, kaj okul'frap'is la kontrast'o inter la du frat'o'j kaj la du edz'in'o'j. Mild'a'j aper'is Jankarlo kaj Tereza, dur'a'j Dora kaj Aleksandro.

“Nu, stas temp'o for'ir'i”, Juli'o Safir dir'is rigard'ant'e la mur'a'n horloĝ'o'n, kaj li star'iĝ'is.

“Mi ir'as kun vi”, eĥ'is Rijoka.

Karal rigard'is Cezar'o'n Birman. Ĉi tiu iom hezit'is. Ŝajn'is ke li dezir'as babil'i kun la detektiv'o, sed tio'n sam'temp'e tim'as.

“Ho jes, jam mal'fru'e far'iĝ'as”, rimark'is la nerv'a Sanktajana, re'met'ant'e la fot'o'j'n en si'a'n nigr'a'n tek'o'n.

“Mi ŝat'us iom parol'i kun vi”, dir'is Karal al la libr'ist'o, “ĉu ĝen'as se ni rest'os iom pli ĉi tie? Tiu ĉi lok'o est'as ver'e agrabl'a”.

“Konsent'it'e”, jes'is Birman, dum la ali'a'j adiaŭ'is kaj for'ir'is. Li aspekt'is sen'pez'ig'it'a.

“Parol'u al mi pri tiu ebl'ec'o mort'ig'i iu'n per aŭt'o'akcident'o sur la voj'o al Mont'o Baruna. Ebl'e la real'a murd'ist'o hav'is la sam'a'n ide'o'n”.

“Se mi plan'us murd'i iu'n”, Cezar'o Birman dir'is serioz'e, “mi ne rakont'us la afer'o'n al grand'aĝ'ul'in'o mez'e de plen'plen'a restoraci’.”

“Mi ne dir'is ke vi plan'is iu'n murd'i”, Karal emfaz'is, “sed mi ŝat'us kon'i la ebl'ec'o'j'n pri kiu'j vi pens'is. Kiel vi hav'is la ide'o'n?”

“Vetur'ant'e al Mont'o Baruna. Est'as tiu lok'o kie rub'o el de'fal'o nun kovr'as preskaŭ komplet'e tut'a'n porci'o'n el la voj'o, ĝust'e ĉe har'pingl'a ĝir'ej’. Mi dev'is retro'ir'i, re'ir'i antaŭ'e'n, retro'ir'i, re'ir'i antaŭ'e'n, tri'foj'e tiel manovr'i por pov'i preter'ir'i tiu'n rub'o'n. Post'e est'as tiu fort'a dekliv'o mal'supr'e'n. Nu, mi pens'is — mi intenc'is met'i tio'n en krim'roman'o'n kiu'n mi vol'is verk'i, sed nun ĉiu'j dir'us ke mi kopi'is la real'o'n — ke se ĉe ĉiu retro'ir'o io iom pli fuŝ'iĝ'us en la motor'o, ebl'e oni pov'us uz'i post'e la fort'o'n de tiu dekliv'o por kaŭz'i akcident'o'n”.

“Iom mal'preciz'a, vi'a sistem'o, ĉu ne?”

“Efektiv'e. Ĝust'e tio est'as mi'a mank'o. Mi ne est'as teknik'ist'o. Est'is nur ide'o kiu'n mi eĉ ne hav'is temp'o'n pri'labor'i”.

“Ĉu vi parol'is pri vi'a ide'o al iu krom la mal'jun'a fraŭl'in'o?”

“Ne. Al neni'u. Mi eĉ dub'as ĉu oni pov'as tir'i i'o'n praktik'a'n el ĝi. Jen mi'a kompat'ig'a sort'o: ide'o'j svarm'as mi'a'kap'e, sed mi ne hav'as praktik'a'n rigard'o'n al la afer'o'j, kaj ili ĉiam montr'iĝ'as fakt'e ne'uz'ebl'a'j”.

“Vi, kiu kutim'as rezon'i pri krim-afer'o'j, kio'n vi opini'as pri la mort'o de la Jendrik-par'o?”

“Ej, ĝi ofend'as mi'a'n trov'em'o'n. Mi eĉ prov'is rezon'i pri ĝi jen'metod'e: mi supoz'u ke tiu'j est'us la fakt'o'j por krim'roman'o kiu'n mi verk'us, kiel mi solv'us la problem'o'n? Sed mi ne vid'as. Pro mal'esper'o mi eĉ prov'is imag'i ke est'as mi la kulp'ul'o. Komenc'e ne ir'is mal'bon'e. Mi trov'is motiv'o'n: sen'ig'i Valmuon je tiu urb'o'kripl'ig'ant'o; mi trov'is arm'il'o'n: meĥanik'a'n intenc'a'n difekt'ad'o'n; mi trov'is manier'o'n: sub'aĉet'i la alban'o'n por ke li el'pens'u solv'o'n al la teknik'a problem'o (tiu rimed'o est'as des pli sekur'a ĉar la loĝ'ant'o'j pens'as kliŝ'e pri la alban'o'j kaj ili'a fam'a honor'kod'o: ju pli oni dir'os “tio ne kongru'as kun la ag'manier'o de la alban'o'j”, des mal'pli oni mi'n suspekt'os); mi trov'is okaz'o'n: mi'a alban'a kun'kulp'ul'o hav'is tri hor'o'j'n por aplik'i si'a'n teknik'a'n solv'o'n...”

La libr'ist'o subit'e paŭz'is.

“Mi vi'n admir'as” dir'is Jano. “Vi'a kaz'o est'as preskaŭ perfekt'a. Kio mank'as al ĝi?”

“Pruv'o. Sen pruv'o mi'a'j teori'o'j dis'fal'as en la ruin'o'n de ne'real'a cerb'um'aĵ'o”.

“Kial ne pruv'i per konfes'o?” Karal akr'e demand'is.

Li hav'is la impres'o'n ke ili streĉ'e lud'as lud'o'n du'nivel'a'n, en kiu neniam sci'ebl'is ĉu oni komedi'as aŭ parol'as pri ver'aĵ'o'j, lud'o'n des pli serioz'a'n ĉar, por unu lud'ant'o, ties vet'aĵ'o est'us dum'viv'a mal'liber'o.

“Konfes'o? Jes. Mi eĉ pens'is pri tio. Sed ĝi ne est'us ver'e konvink'a. Fin'fin'e, mi'a motiv'o ne est'as sufiĉ'e serioz'a. Neni'u iam ajn kred'os ke bub'o el Vin'strat'o ir'is ĝis murd'o por sav'i mal'nov'a'j'n mur'o'j'n, eĉ se varm'e am'at'a'j. La projekt'o'n de Jendrik oni pov'as kontraŭ'star'i per tiom da pac'a'j rimed'o'j! Ni ankoraŭ ne aranĝ'is manifestaci'o'n, ekzempl'e. Murd'o neniam prav'iĝ'us, sed ĉef'e ĉi-stadi'e ĝi ŝajn'us ne'kred'ebl'a fantazi'aĵ'o”.

“Nu, preciz'e ĉar ĝi est'as ne'kred'ebl'a ĝi pov'us sukces'i kaj rest'i ne'pun'it'a, ĉu ne?”

“Ĉu ver'e? Sed est'as ali'a'j mal'facil'aĵ'o'j. Se Jendrik, re'pren'int'e la aŭt'o'n, decid'us ir'i ali'direkt'e'n, la tut'a plan'o ruin'iĝ'us. Ke la motor'o mis'funkci'u post kelk'a'j retro'ir'o'j est'as interes'a ide'o, sed praktik'e sen'garanti'a, kaj sekv'e ne'uz'ebl'a. Kaj fin'fin'e la alban'o rest'us problem'o. Neni'u kred'us ke mi sukces'is sub'aĉet'i li'n. Iu'n ali'a'n, ebl'e, sed ne tiu'n brav'a'n Halim”.

“Kio'n do vi propon'us?”

“Fin'fin'e mi mi'n demand'as ĉu romantik'a am-afer'o ne est'us pli ver'ŝajn'a. Ekzempl'e ke s-in'o Jendrik, deprim'it'a, decid'is mort'i sed sam'temp'e, venĝ'o'cel'e pro iu am'a tromp'o, tir'i ankaŭ la edz'o'n al'mort'e. Se ŝi pik'is li'n per venen'a pingl'o dum...”

La ŝat'ant'o de detektiv'roman'o'j aper'is ekzalt'it'a, kvazaŭ li'n fascin'us la propr'a hipotez'o. Ĉu ĉi-last'a er'is en la subtil'a lud'o? Sed Karal for'viŝ'is la venen'supoz'o'n preskaŭ koler'e.

“Kial ŝi far'us tio'n dum'vetur'e?” li dir'is sen'pacienc'e. “Est'us pli simpl'e en la propr'a hejm'o”.

“Sinjor'o polic'an'o”, Birman ŝerc'e riproĉ'is kun tro'ig'a, teatr'a esprim'o, “vi ĉiu'n rev'o'n krev'ig'as. Ĉu vi ne postul'as pli da raci'o ol trov'iĝ'as en la karn'a'j hom'o'j? Tamen sen'dub'e vi prav'as. Est'as mal'esper'ig'e. Neniam mi traf'as kontent'ig'a'n solv'o'n”.

Li ek'star'is subit'e.

“Tio naŭz'as mi'n”, li dir'is, kun vid'ebl'a ironi'o sub kiu io pli serioz'a diven'iĝ'is. “Mi for'ir'as”. Kaj salut'int'e li mal'aper'is, las'ant'e Janon ŝancel'it'a, kvazaŭ post ne'atend'it'a pugn'o'bat'o. La detektiv'o hav'is la sam'a'n impres'o'n kiel post la konversaci'o kun Halim, ke ne ebl'as difin'i ĉu tem'as pri ekstrem'e lert'a ruz'ul'o-komedi'ant'o, aŭ pri simpl'a bub'anim'o, pur'kor'a kaj naiv'a.

“Strang'e”, li prononc'is, rigard'ant'e fiks'e antaŭ si'n. Sur la vaku'a ekran'o de li'a mens'o obsed'e stamp'iĝ'is la portret'a vizaĝ'o de Tereza Jendrik.

27

La fot'o est'is demand'o'star'ig'a. Neces'is ĝi'n turn'i orient'e'n. Tio est'is la mal'facil'aĵ'o: ĝi'n taŭg'e orient'i. Mez'e sid'is s-in'o Tereza Jendrik kun ĉiu'flank'e unu infan'o. Unu est'is knab'in'o vest'it'a kiel Vilma Fortaroko, sed tut'e ne est'is ŝi. La ali'a est'is Stefano, vest'it'a per elegant'a'j vest'o'j, kia'j'n li neniam sur'hav'is. Li strang'e simil'is s-in'o'n Jendrik. Sed kial est'is tiel mal'facil'e orient'i la fot'o'n?

*

Tiu sonĝ'o ankoraŭ tre klar'is en la mens'o de Jano kiam li vek'iĝ'is. Li rapid'is ĝi'n not'i, ĉar li sci'is ke sonĝ'o'j dis'fibr'iĝ'as for post mal'long'a daŭr'o se oni ne fiks'as ili'n tuj sur'paper'e.

Voĉ'o li'n tir'is el la rev'o.

“Ĉu vi ir'os al Valmu hodiaŭ” Ĝoja demand'is.

“Jes, tuj post la maten'manĝ'o”. Kaj li ekscit'iĝ'e al'don'is: “Ĝoja, mi sonĝ'is!”

Li neniam kuraĝ'is dir'i ĝi'n eĉ al Remon, al kiu li tamen sent'as ne'ordinar'a'n konfid'o'n. Sed fakt'o est'as ke ĉe Jano funkci'as strang'a mens'a procez'o. Fin'e de enket'o, li preskaŭ ĉiam far'as sonĝ'o'n kiu li'n impres'as kaj el kiu not'iĝ'as detal'o'j ne'sufiĉ'e atent'at'a'j ĝis tiam, kvazaŭ li ne'konsci'e registr'us afer'o'j'n kiu'j, se neglekt'it'a'j mal'dorm'e, uz'as la voj'o'n de sonĝ'o por iĝ'i rimark'it'a'j.

“Kio est'is en vi'a sonĝ'o?” Ĝoja demand'is.

“Tem'is pri orient'ad'o. Tio'n ver'ŝajn'e sugest'is la konflikt'o pri la alban'a'j tomb'o'j. Ankaŭ pri la fot'o de s-in'o Jendrik. La sonĝ'o est'is preciz'a, sed nun mi'a memor'o nebul'as”.

“Ĉia'okaz'e ĝi indik'as ke vi dev'us sci'i pli pri la tomb'o-orient'ad'o”.

“Efektiv'e, iu far'is al mi menci'o'n pri tio. Kiu? Ĉu la lok'a polic'o? La mal'jun'ul'o ĉe la restoraci'a bufed'o? Kiu ali'a? Ne, est'is io pli preciz'a. Diabl'e! Se mi nur re'memor'us...”

Dum li aŭt'is al Valmu, la memor'o re'ven'is. La menci'o'n far'is la sicilia pastr'o dum ili'a unu'a renkont'iĝ'o.

Karal subit'e pal'iĝ'is. Ŝajn'is ke li du'on'vid'as ebl'a'n solv'o'n al la problem'o. Almenaŭ ĝi taŭg'us kun la respektiv'a'j karakter'o'j, kio jam est'us mult'o. Kelk'a'j'n punkt'o'j'n neglekt'it'a'j'n nun neces'os kontrol'i.

*

“Jen”, dir'is Ĝako, trov'int'e la petit'a'n raport'o'n. Karal direkt'is sci'vol'a'n vizaĝ'o'n al li. La lok'a polic'ist'o klar'ig'is:

“Efektiv'e, tomb'o est'is re'orient'it'a Mekk'e'n dum la nokt'o de sabat'o la 3-a. La labor'o est'is fru'e far'at'a kaj far'it'a. Est'as la sol'a kaz'o kiam ni ricev'is indik'o'n pri la temp'o. Ali'foj'e, ni maten'e konstat'is ke la alban'o'j ven'is ŝanĝ'i la orient'ad'o'n dum'nokt'e, sed ni hav'is neniu'n ide'o'n pri la hor'o. Ĉi-okaz'e, la tomb'ej'a gard'ist'o est'as cert'a ke ĉio est'is en ord'o je la ses'a post'tag'mez'e. Je la dek'a ebri'ul'o telefon'is al ni ke la tomb'o — provizor'aĵ'o por ĵus en'ter'ig'it'o — kuŝ'is ne laŭ'lini'e. Li stas du'on'frenez'a vir'o kiu pretend'as poet'i kaj kiu serĉ'is inspir'o'n en la tomb'ej'o tiu'nokt'e. Nu, li est'is ebri'a, sed Nestor'o rapid'e ir'is kontrol'i, kaj konstat'is ke li prav'as”.

“Est'as strang'e far'i tia'n labor'o'n tiel fru'e en la nokt'o”, Karal koment'is. “Ili mult'e pli risk'as est'i vid'at'a'j, ĉu ne?”

“Fakt'e, ne”, la uniform'ul'o respond'is. “Neni'u vizit'as la tomb'ej'o'n post nokt'iĝ'o. Neni'u atent'os bru'o'n tie, kaj tia labor'o far'iĝ'as tre diskret'e. Krom'e, la trafik'a bru'o eĉ pli kovr'as la eventual'a'n manipul'o'n de labor'il'o'j aŭ la parol'o'j'n tiu'hor'e ol pli mal'fru'e en la nokt'o, kiam ĉio ĉie silent'as”.

“Efektiv'e, jes, mi ne pens'is pri tio. Nu, dank'o'n. Kaj nun, mi ŝat'us list'o'n de la person'o'j kiu'j klient'as ĉe Ejga-Garaĝ'o, ĉar...”

28

Est'is kvar'on'o antaŭ la ses'a vesper'e. Pluv'is regul'a monoton'a pluv'o jam plur'a'j'n hor'o'j'n nun. Aŭt'ist'o halt'ig'is si'a'n vetur'il'o'n antaŭ la garaĝ'o kaj pet'is benzin'o'n. Stefano ir'is ĝi'n don'i.

“La polic'o plu suspekt'as i'o'n pri vi'a garaĝ'o, ŝajn'as”, dir'is la klient'o, dum Stefano plen'ig'is la benzin'a'n rezerv'uj'o'n.

“Ĉu ver'e?” la jun'ul'o demand'is.

“Jes! Polic'ist'o ĵus telefon'is al mi por demand'i ĉu mi aĉet'is benzin'o'n ĉe vi la sabat'o'n kiam tiu Jendrik mort'is. Mi respond'is ke jes. Ili vol'is sci'i kiu mi'n serv'is. Kio'n ili imag'as? Kiel mi pov'us memor'i ĉu est'is vi aŭ iu vi'a koleg'o? De unu foj'o al ali'a est'as tamen ĉiam la sam'a'j vizaĝ'o'j, ĉu ne?”

“Efektiv'e. Tiu polic'o! Band'o da ne'kapabl'ul'o'j, mi'a'opini'e!” dir'is Stefano, tuj bedaŭr'ant'e si'a'n esprim'o'n kaj esperant'e — post la freŝ'dat'a'j juĝ'ist'a'j admon'o'j — ke ĉi tiu klient'o ne rilat'as ia'manier'e kun la aŭtoritat'o'j.

La klient'o pag'is kaj for'vetur'is. Stefano rigard'is si'a'n brak'horloĝ'o'n, ĉar est'is li'a vesper'deĵor'a tag'o. “Ankoraŭ iom pli ol du hor'o'j'n kaj du'on'o'n”, li murmur'is al si si'n turn'ant'e. Surpriz'it'e li konstat'is ke mal'antaŭ li star'as Halim, iom pal'a, kun strang'a ne'deĉifr'ebl'a esprim'o. Tiu rapid'mov'e for'ir'is kaj proksim'iĝ'is al Petro.

*

Ne'mult'a'j klient'o'j ven'is ĉi-hor'e. Stefano trov'is iom stult'a la nepr'a'n insist'o'n de la mastr'o ke la garaĝ'o rest'u mal'ferm'it'a ĝis la ok'a kaj du'on'o. Ĉu ĝi ne kost'as pli, salajr'e, ol ĝi en'spez'ig'as? Sed por s-ro Alsjo est'is manier'o reklam'i.

La jun'ul'o sid'is intern'e aŭskult'ant'e si'a'n transistor'a'n radi'o'n. Li rigard'is la horloĝ'o'n. Est'is la hor'o ferm'i. Li mal'lum'ig'is, kaj komenc'is mal'supr'e'n'ig'i la pez'a'n fer'kurten'o'n, kiam li aŭd'is kur'a'j'n paŝ'o'j'n en la pluv'o. Vir'in'a voĉ'o vok'is: “Stefan’!”

Est'is Ana, re'foj'e sen'spir'a.

“Stefano, ven'u tuj, mi tim'as, mi ir'is al la loĝ'ej'o de Petro. Li'a pord'o est'as ŝlos'it'a, sed est'as lum'o intern'e. Neni'u respond'as. Mi dev'is vizit'i li'n ĉi-vesper'e. Li est'is tiel strang'a la last'a'n temp'o'n. Fum'is, drink'is. Vi sci'as, ĉu ne? Mi tim'as, ven'u. La pord'ist'in'o vid'is li'n en'ir'i, sed ĵur'as ke li rest'is en'e. Se li el'ir'int'us, ŝi est'us vid'int'a li'n, ĉar ŝi rest'is la tut'a'n temp'o'n en la en'ir'ej'o help'ant'e la edz'o'n ripar'i mi-ne-sci'as-kio'n”.

La jun'a vir'o est'is impres'it'a. Li ne pov'is forges'i la strang'a'n esprim'o'n de Halim, kaj ties rapid'a ir'o al Petro post kiam li proviz'is klient'o'n per benzin'o. Li ŝlos'is la garaĝ'o'n kaj ŝi'n akompan'is. Ili tambur'is sur la pord'o'n, sonor'is, vok'is. Okaz'is neni'o.

“Mi tuj inform'os la polic'o'n”, li dir'is. “Ebl'e est'as neni'o, sed se li atend'is vi'n ĉe si...”

Li kur'is for.

Polic'ist'o baldaŭ al'ven'is kun serur'ist'o. Ili mal'ŝlos'is la pord'o'n. Est'is unu'ĉambr'a loĝ'ej'o kun apart'a'j kuir'ej'et'o kaj minimum'a ban'ĉambr'o. Petro kuŝ'is sur'lit'e. La polic'ist'o tuj kapt'is li'a'n man'radik'o'n, kaj far'is unu'e dub'em'a'n grimac'o'n, post'e uf-spir'o'n. La puls'o mal'facil'e percept'ebl'is, sed la jun'ul'o est'is ankoraŭ viv'a.

Sur tabl'et'o apud'lit'a trov'iĝ'is not'o, skrib'it'a per strang'e deprim'it'a man'o:

Mi ne plu pov'as el'port'i la streĉ'o'n. Mi uz'as la sol'a'n el'ir'o'n: met'i fin'o'n al mi'a viv'o. Est'as mi kiu aranĝ'is la akcident'o'n. Adiaŭ, ĉiu'j. Mi hav'is fuŝ'it'a'n viv'o'n pro ŝi kaj pro li. Ili ig'is mi'a'n patr'o'n kaj frat'in'o'n si'n mort'ig'i, mi'a'n frat'o'n viv'aĉ'i en frenez'ul'ej'o, kaj mi'n spert'i viv'o'n sen'el'ir'e griz'a'n. Di'o mi'n pardon'u.

29

Dum Petron oni konduk'is hospital'e'n, Jano Karal al'ven'is. Li rapid'e tra'rigard'is la et'a'n loĝ'ej'o'n. Sur la tabl'o trov'iĝ'is famili'a fot'o'album'o, kun mult'a'j fot'o'j sur kiu bon'e re'kon'iĝ'is Tereza Jendrik, mult'e pli jun'a ol nun, kun mal'dik'a, fajn'at'rajt'a vir'o kaj unu, du aŭ tri infan'o'j.

Apud la album'o kuŝ'is dik'a kajer'o mal'nov'stil'a, plen'a je bel'skrib'a verk'aĵ'o. Karal ĝi'n ek'leg'is. Est'is tag'libr'o kiu'n verk'is antaŭ mult'a'j jar'o'j instru'ist'o de element'a lern'ej'o. La unu'a'j paĝ'o'j banal'is, kaj ili rapid'e ted'is Janon, kiu ĉes'is ĉio'n leg'i kaj nur foli'um'is. Sed subit'e la skrib'o far'iĝ'is mal'regul'a, atest'e pri fort'eg'a psik'a perturb'o, kaj ali'a paper'o, kovr'it'a de ali'a skrib'o, est'is tie glu'it'a. La detektiv'o'n tiu'j ĉi paĝ'o'j katen'is per vigl'a interes'o. Jen la koncern'a tekst'o:

Mi promes'is al mi skrib'i ĉiu'tag'e en tiu ĉi kajer'o kaj mi ten'os la mem'promes'o'n, kvankam hodiaŭ mi ne pov'as. Mi ne plu ekzist'as. Mi'a'n anim'o'n okup'as nur komplet'a vaku'o. Mi plor'as. Mi ne sci'as kio'n skrib'i. Ke ekzist'as tia'j profund'o'j de hom'a dolor'o, mi antaŭ'e neniam imag'is.

Mi re'ven'is hejm'e'n, lac'a, sed ne mal'kontent'a. “Tereza!” mi vok'is. Sed la apartament'o est'is strang'e silent'a. El ŝi'a iam'a ĉe'est'o rest'is nur unu spur'o, jen'e:

Ĉi tie est'is glu'it'a la sekv'ant'a not'o:

Kar'a,

Vi trov'os mi'n fi'a, terur'a, sen'moral'a, kaj vi prav'os. Sed mi ne el'ten'as plu. Mi for'ir'as. Vi est'as ĉiam for, en vi'a aĉ'a lern'ej'o. Dum'e, mi okup'iĝ'as pri la dom'mastr'ad'o kaj pri tiu'j tri infan'o'j kiu'j suĉ'as mi'a'n tut'a'n energi'o'n, mi'a'n tut'a'n fort'o'n.

Ĉu mi ne rajt'us viv'i? Ĉu ne est'us normal'e ke mi viv'u ankaŭ por mi?

Est'as moment'o'j kiam tiu'j infan'o'j tiom pump'as mi'a'n nerv'a'n energi'o'n ke mi sent'as em'o'n ili'n mort'ig'i.

Kio'n vi al'port'as al mi el vi'a griz'a lern'ej'o? Ĉu am'o'n, ĝoj'o'n, aŭ eĉ salajr'o'n respond'a'n al la rajt'a'j dezir'o'j de modern'a vir'in'o? Ne. Vi al'port'as lac'o'n kaj zorg'o'j'n, kvazaŭ mi ne hav'us sufiĉ'e da ili ĉi tie, en'karcer'ig'it'a en sen'lum'a viv'o kun mi'a'j tri id'o'j.

Mi ne el'port'os pli long'e. Mi for'ir'as. Ebl'e mi est'us rest'int'a, sed prezent'iĝ'is okaz'o. Kiam tia okaz'o al'ven'as, est'us frenez'e ĝi'n ne kapt'i. Mi kon'at'iĝ'is kun vir'o, bel'a, energi'a, riĉ'a, kun interes'a profesi'o (arkitekt'o). Ni am'as unu la ali'a'n. Ni for'ir'as kun'e. Vi neniam sci'os kiu li est'as, kie'n mi for'ir'is. Li hav'as tiom da mon'o kaj da kon'at'o'j, kaj sekv'e posed'as tiom da pov'o, ke li sukces'is aranĝ'i nov'a'j'n nom'o'n, ident'ec'o'n, eĉ fals'a'n pasport'o'n por mi. Serĉ'u kiom ajn, vi mi'n ne re'trov'os.

Mi hav'is elekt'o'n inter du ebl'ec'o'j: plu viv'i kun vi griz'a'n ekzist'o'n fort'o'rab'a'n, aŭ viv'i kun li bril'a'n viv'o'n de riĉ'ul'in'o, romantik'a'n am'o'n, interes'a'j'n spert'o'j'n. Inter sklav'ec'o kaj liber'ec'o, ĉu ebl'as elekt'i?

Mi konfid'is la du et'ul'o'j'n al la vart'ej'o ‘Gaj'a Sun'o’; ili urĝ'e akcept'is ili'n por unu semajn'o: mi dir'is ke mi dev'as en'hospital'iĝ'i por tuj'a operaci'o; mi'a am'ant'o jam pag'is por la tut'a semajn'o. Johana est'as ĉe si'a onkl'in'o Katarina. Mi uz'is la sam'a'n pretekst'o'n. Tiel vi hav'os tut'a'n semajn'o'n por organiz'i la viv'o'n sen mi.

Fart'u bon'e!

Tereza

Post ĉi tiu mesaĝ'o la tag'libr'o plu lament'ad'is:

Ŝi ne pov'as el'ten'i! Kaj mi? Ĉu mi pov'os? Kiel ŝi pov'is tio'n far'i? Ĉu ŝi ne hav'as kor'o'n? Ĉu la propr'a'j infan'o'j signif'as por ŝi neni'o'n? Johana, Luk'o, Petro, kiel oni pov'as vi'n forges'i tiel krud'e? Johana, Luk'o, Petro, mi'a'j infan'o'j, kio okaz'os al ni?

Mi sonĝ'as. Ne est'as ebl'e ali'e. Est'as pez'a prem'sonĝ'o, neni'o pli. Baldaŭ mi vek'iĝ'os kaj ŝi re'est'os apud mi.

Tiel daŭr'is dum paĝ'o'j kaj paĝ'o'j. Lament'a plend'o de hom'o kies viv'o perd'is ĉi'a'n senc'o'n. Komenc'e li skrib'is ke ne est'as por long'e, ke ŝi hav'is spec'o'n de pasi'a ek'fajr'o kiu baldaŭ esting'iĝ'os, kaj ŝi re'ven'os, humil'e pardon'pet'a. Tiam li pardon'os al ŝi kaj ili de'nov'e feliĉ'os.

Sed la monat'o'j pas'is kaj ŝi ne re'ven'is, ne skrib'is. Li inform'is la polic'o'n ne menci'ant'e la not'o'n, ĉar li tro hont'is. La polic'o neni'o'n trov'is. Fin'e li send'is la infan'o'j'n al parenc'in'o, kaj plonĝ'is mort'e'n. Per la anonc'o pri tuj'a si'n'mort'ig'o la tag'libr'o fin'iĝ'is.

30

Petro sid'is en apog'seĝ'o, kun strang'a, indiferent'a esprim'o kaj manier'o si'n ten'i kvazaŭ li vol'us en'volv'i si'n en si'n.

“Tiu re'prov'os si'n mort'ig'i je la unu'a okaz'o”, Karal pens'is. Laŭt'e li demand'is:

“Sed kiel la ide'o ven'is al vi?”

“Mi de'long'e pens'is pri venĝ'o”, la jun'a meĥanik'ist'o respond'is. “Mi'a'j infan'a'j rev'o'j obsed'e tem'is pri tio ke mi mort'ig'as mi'a'n patr'in'o'n kaj ŝi'a'n ul'o'n, kaj ĉerp'as triumf'a'n ĝu'o'n el la venĝ'o. Mi ĉiam pens'is ke iu'tag'e mi re'trov'os ŝi'n kaj ŝi'n humil'ig'os, ŝi'n dev'ig'os ramp'i sur'genu'e antaŭ mi kaj pet'i pardon'o'n, pet'ad'i pardon'o'n. Kaj la pardon'o'n mi rifuz'os”.

“Per akcident'o vi sen'ig'is vi'n je tiu ĝu'o!” Jano rimark'ig'is.

Petro ĵet'is al li akr'a'n rigard'o'n.

“Mi ne plu est'as infan'o. Mi'a rev'ad'o evolu'is. Fakt'e la ide'o ven'is al mi de Cezar'o Birman, la libr'ist'o. Li sid'is en restoraci'o kun iu mal'jun'ul'in'o, kaj mi sid'is ĉe la apud'a tabl'o. Li menci'is plan'o'n de krim'roman'o kiu'n li el'pens'is”.

“Ĉu vi tuj decid'is ĝi'n aplik'i?”

“Tut'e ne. Sed ĝi registr'iĝ'is en mi'a mens'o. Li dir'is ke aŭt'ant'e al Mont'o Baruna, li rimark'is ke ĉe la ĝir'ej'o, kie okaz'is la ter'fal'o, la rub'o kiu okup'as la tut'a'n ŝose'o'n dev'ig'as ir'i laŭ angul'o tiel akut'a, pli ol har'pingl'a, fakt'e, ke oni dev'as mult'e manovr'i: neces'as retro'stir'i, re'ir'i antaŭ'e'n, retro'stir'i re'foj'e ĉiam turn'ant'e la stir'rad'o'n, re'ir'i antaŭ'e'n kaj retro-stir'i tri'a'n foj'o'n por pov'i pas'i preter tiu rub'amas'o en mont'voj'a zigzag'er'o kun tiel mal'mult'e da spac'o por ĝir'i. Post tiu lok'o, la voj'o ir'as supr'e'n ĝis la kulmin'o de Et'a Baruna, kaj post'e mal'supr'e'n laŭ fort'a dekliv'o ĝis la ĝir'ej'o kiu sign'as la re-al'supr'ad'o'n sur Grand'a Baruna”.

“Kaj kie okaz'is la akcident'o de ges-ro'j Jendrik”, Jano dir'is komplet'ig'e.

“Ekzakt'e”, la jun'a vir'o jes'is. “Ĝust'e pro tio, kio'n Birman dir'is. Li klar'ig'is ke oni hav'us perfekt'a'n krim'o'n se oni el'trov'us sistem'o'n mal'help'ant'a'n ke la brems'o'j funkci'u, sed aranĝ'it'a'n tia'manier'e ke la brems'o-inhib'o okaz'u nur post tri retro'stir'o'j”.

“Kaj tia'n sistem'o'n vi imag'is?”

“Jes. La ide'o de Birman impres'is mi'n. Mi fantazi'is meĥanik'ism'o'n per kiu la brems'o'sistem'o funkci'us nur de'pend'e de reg'il'o fiks'it'a per tri sekur'pec'o'j tia'manier'e lig'it'a'j al la rapid'um'stang'o ke ĉiu'foj'e kiam oni met'as tiu'n sur retro'ir'a'n pozici'o'n, unu el la er'o'j mal'kroĉ'iĝ'as. Post tri retro'stir'o'j, la tri sekur'ig'il'o'j est'as mal'kroĉ'it'a'j kaj la brems'o'j ĉes'as funkci'i. La grand'a avantaĝ'o de tiu sistem'o est'as ke oni pov'as atest'i ke la vetur'il'o funkci'as normal'e kiam la klient'o ĝi'n re'pren'as el la garaĝ'o, kaj ke la brems'o'j est'as normal'a'j komenc'e de la voj'o; ali'e li ne pov'us halt'i ĉe la du inter'kruc'iĝ'o'j antaŭ ol komenc'i la al'supr'ad'o'n sur Et'a Baruna”.

“Sed tia sistem'o est'as ne'uz'ebl'a, ĝi postul'as tro mult'a'j'n hazard'o'j'n”.

“Jes. Efektiv'e, mi ne est'us aranĝ'int'a la afer'o'n se ne okaz'us du'obl'a hazard'o. Unu'e, la estr'o send'is mi'n por ripar'i aŭt'o'n pane'int'a'n sur tiu voj'o. Kiam mi al'ven'is al la rubfalo kaj far'is tiu'n tri'foj'a'n manovr'o'n, la vort'o'j de la libr'ist'o kaj mi'a fantazi'aĵ'o kvazaŭ re'aktiv'iĝ'is mi'a'mens'e. Tre mal'oft'e prezent'iĝ'as tia situaci'o”.

“Kaj la du'a hazard'o est'is ke Jendrik las'is la aŭt'o'n por garaĝ'a kontrol'o tiu'epok'e, do antaŭ ol la rub'o de la ŝton- kaj ter'fal'o est'is for'bala'it'a, ĉu ne?”

“Ĝust'e. Jendrik telefon'is komenc'e de la semajn'o por demand'i kiam li pov'us las'i la aŭt'o'n. Fortaroko est'is for, kaj respond'is mi. Est'is mal'facil'e trov'i taŭg'a'n tag'o'n. Fin'fin'e li dir'is ke tiu sabat'o taŭg'os se ni konsent'os gard'i la aŭt'o'n ĝis la vesper'o aŭ ĝis dimanĉ'o maten'e, ĉar li bezon'os ĝi'n en la dimanĉ'a post'tag'mez'o. Sabat'e, li i'e'n trajn'os kaj re'ven'os nur mal'fru'e. Fortaroko tiam re'aper'is kaj dir'is ke jes, ni far'os tio'n”.

“Tiam neces'is trov'i sistem'o'n por dev'ig'i li'n uz'i tiu'n voj'o'n sabat'o'n dum'nokt'e”.

“Jes. Mi pens'is pri tio kaj send'is ĉantaĝ'a'n leter'o'n, cert'a — pro la nun'a atmosfer'o en la urb'o — ke li obe'os ĝi'n. Mi sci'is per Ana ke la Rev'aan'o'j jam send'is anonim'aĵ'o'j'n al li, kaj kelk'foj'e kun'ven'as en la ĉaled'o de Rijoka tie supr'e”.

“Sed vi ne est'is cert'a ke ambaŭ ges-ro'j Jendrik ir'os?”

“Ne. Mi prov'is redakt'i la anonim'a'n leter'o'n tiel ke ŝi sent'u em'o'n akompan'i li'n. Sed se nur li mort'us, mi jam est'us tre kontent'a, kaj post'e mi decid'us pri ŝi”.

“Ĉu vi pens'is ke li pov'us uz'i la man'brems'o'n?”

“Jes, ankaŭ tiu est'is mal'konekt'it'a”.

“Ĉu vi ne hav'is dub'o'j'n pri vi'a sistem'o?”

“Ne. Mi est'as bon'a meĥanik'ist'o. Komenc'e mi ne est'is cert'a kaj prov'is ĝi'n, kiam mi deĵor'is sol'a post la ses'a post'tag'mez'e, ĉe aŭtomobil'o'j kiu'j'n oni pet'is ni'n vend'i brokant'e. Mi prov'is, kaj perfekt'ig'is la sistem'o'n”.

“Sed kiel vi plan'is ĝi'n aranĝ'i en la vetur'il'o de Jendrik?”

“Mi intenc'is pet'i al Halim inter'ŝanĝ'i kun mi la vesper'a'n deĵor'o'n. Ni ĝeneral'e est'as tre trankvil'a'j por far'i kio'n ni vol'as tiu'temp'e. Mi pens'is ke tiel mi mem re'don'os la vetur'il'o'n al s-ro Jendrik kaj demand'os kia'direkt'e mi el'ir'ig'u ĝi'n, ĉu urb'e'n, ĉu mont'e'n. Se li dir'us ‘urb'e'n’, mi pretekst'us last'minut'a'n kontrol'et'o'n kaj for'pren'us mi'a'n sistem'o'n. Se li dir'us ‘mont'e'n’ mi simpl'e las'us ĝi'n”.

“Sed oni est'us suspekt'int'a vi'n tuj!”

“Jes kaj ne. Vi tuj suspekt'is koleg'o'n Halim, ĉu ne? Sed ĉu vi arest'is li'n? Mi'a reputaci'o est'as sam'e bon'a kiel li'a. Kia'n motiv'o'n vi imag'us? Mi ne est'us konserv'int'a la tag'libr'o'n hejm'e se est'us ia rekt'a suspekt'o kontraŭ mi. Kiel vi pov'us sci'i pri mi'a rilat'o kun...” — li hav'is dum sekund'er'o vizaĝ'tord'a'n esprim'o'n — “... kun mi'a patr'in'o?”

“Sed mi antaŭ'vid'is bon'a'n plan'o'n”, li plu klar'ig'is post paŭz'et'o. “Mi est'us dir'int'a ke iu vok'is mi'n telefon'e, asert'ant'e ke li parol'as nom'e de Ana Rijoka, ke ŝi'a aŭt'o pane'is dum ŝi vetur'is al la famili'a lign'o'dom'o, kaj ke ŝi pet'as mi'n urĝ'e ven'i ripar'i. Mi est'us al'don'int'a ke mi for'ir'is en la ripar'vetur'il'o, kaj re'ven'is tri kvar'on'hor'o'j'n post'e ne trov'int'e ŝi'n. Tio las'us temp'o'n dum kiu Fortaroko, Stefano, iu ajn pov'us ven'i kaj fuŝ'i la brems'o'j'n. Ĉar Ana Rijoka dir'us ke ŝi ne ir'is tie'n nek pane'is, ĉiu'j konklud'us ke iu vok'is mi'n for intenc'e por sabot'i la aŭt'o'n. Kiel vi pov'us pruv'i mi'a'n kulp'o'n? Eĉ se vi akuz'us mi'n, bon'a advokat'o persvad'us la ĵuri'o'n ke est'as dub'o pri mi'a kulp'ec'o. Se, en raci'a'j lim'o'j, dub'o rest'as, la ĵuri'o ne rajt'as deklar'i mi'n kulp'a pri murd'o”.

“Efektiv'e, ni hav'us fort'a'j'n suspekt'o'j'n, sed ne sufiĉ'a'j'n por konvink'i ĵuri'o'n”.

“Mi sci'is pri la anonim'a'j leter'o'j, mi pov'is for'ŝov'i la kulp'o'n sur la bub'o'j'n de Vin'strat'o, ĉar ili est'as almenaŭ tri'dek kaj est'us ne'ebl'e ke tri'dek hom'o'j, pri kiu'j oni sci'as ke ili mort'minac'is Aleksandron Jendrik, hav'us taŭg'a'j'n alibi'o'j'n. Ebl'e eĉ mi pov'us konvink'i anonim'leter'e la polic'o'n ke la libr'ist'o Birman koncept'is la plan'o'n, ke li menci'is ĝi'n al mal'jun'a sinjor'in'o cert'e facil'e re'trov'ebl'a, ĉar mi jam vid'is ŝi'n plur'foj'e en tiu kvartal'o. Tiam la polic'o serĉ'us kaj serĉ'us pens'ant'e ke est'as tiu grup'o, sed sen pov'i fiks'i la kulp'o'n sur iu preciz'a, nek sur la grup'o kolektiv'e. Ĉar Ana Rijoka est'as fil'in'o de ties prezid'ant'o, ŝajn'us des pli ver'ŝajn'e ke ili uz'is ŝi'a'n nom'o'n por mi'n for'log'i”.

“Vi impres'as mi'n. Tiu plan'o ebl'e est'us pli bon'e sukces'int'a ol la real'ig'it'a, ĉar en ĝi pord'o est'is mal'ferm'it'a al dub'o pro vi'a pseŭdo'for'ir'o, dum ĉi-foj'e vi ne las'is tiu'n ebl'ec'o'n. Kial okaz'is la plan'ŝanĝ'o?”

“Plej simpl'e. Halim mem pet'is mi'n ŝanĝ'i. Ĵus mort'is alban'o, kiu'n oni en'ter'ig'is laŭ la ĝeneral'a tomb'lini'o. Li vol'is ir'i ŝanĝ'i la orient'ad'o'n, por met'i ĝi'n al Mekk'o, inter la ok'a kaj naŭ'a, kiam est'as nokt'o sed ankoraŭ trafik'bru'o. Grav'is ke li hav'u alibi'o'n, do li pet'is mi'n komplet'e silent'i pri la inter'ŝanĝ'o de ni'a'j deĵor'vesper'o'j. Est'is decid'it'e ke li rest'os ĝis la sep'a, kaj ke mi for'ir'os kun Stefano kaj rest'os i'a'n temp'o'n kun tiu, por ke ĉiu'j hav'u la iluzi'o'n ke ni neni'o'n ŝanĝ'is. Je la sep'a mi ir'is anstataŭ'i li'n”.

“Ĉu vi ne tim'is ke Halim konfes'os la anstataŭ'ad'o'n?”

“Ne. Li ne vol'is ke iu ajn sci'u pri li'a part'o'pren'o en la tomb'o'ŝanĝ'o. Kaj mi est'is cert'a ke li neniam imag'os mi'n kulp'a. Mi pens'is ke li cert'e fid'os ke la afer'o fin'fin'e solv'iĝ'os sen tio ke ni dev'us pri'parol'i la deĵor'problem'o'n. Ankaŭ li ne pov'us prezent'i al si ke mi hav'as motiv'o'n”.

“Kaj se ni est'us arest'int'a'j li'n?”

“Mi ne sci'as kio'n mi far'us. Ebl'e, se vi el'ig'us formal'a'n akuz'o'n, mi konfes'us...”

Dum tiu long'a konversaci'o, Karal mir'is pri la mal'varm'ec'o de Balgana. La jun'ul'o parol'is tut'e trankvil'e, kvazaŭ la diskut'o ne rilat'us al li, kvazaŭ ne tem'us pri murd'o, pri murd'o al la propr'a patr'in'o. Oni eĉ sent'is sporad'e spec'o'n de fier'o pri la bril'a el'pens'aĵ'o.

“Kiel vi ek'sci'is pri vi'a patr'in'o?” la polic'an'o demand'is.

“Per Luk'o, mi'a frat'o. Ni'a frat'in'o menci'is i'o'n pri valmua arkitekt'o al li. Tial mi serĉ'is labor'o'n en Valmu”.

“Kie vi est'is eduk'at'a?”

“En divers'a'j orf'ej'o'j. Sed kiam Luk'o aĝ'is dek'ses jar'o'j'n, li far'iĝ'is skizofreni'a, kaj oni met'is li'n en mens'mal'san'ul'ej'o'n. Li est'is rigard'at'a danĝer'a, ĉar li parol'is nur pri mort'ig'i ni'a'n patr'in'o'n kaj ŝi'a'n am'ant'o'n. Kelk'foj'e li hav'is terur'a'j'n agres'a'j'n kriz'o'j'n. Jam en la orf'ej'o'j ni babil'is pri tiu mort'ig'o. Vid'u, ebl'e ankaŭ mi est'as danĝer'a skizofreni'ul'o, sed neni'u tio'n rimark'is ĝis nun”.

Kiel mal'varm'e li parol'is! Kvazaŭ tem'us pri ne'kon'at'o.

“Est'as mi”, li daŭr'ig'is, “kiu re'trov'is mi'a'n patr'in'o'n en Valmu. Ŝi ne tiom ŝanĝ'iĝ'is kompar'e kun la fot'o'j kiu'j'n Luk'o konserv'is. Kiam mi dir'is al mi'a frat'o kiel ŝi nom'iĝ'as nun, kiu ŝi est'as, li pet'is pli kaj pli da detal'o'j pri la famili'o Jendrik. Nur post'e mi ek'sci'is kial: li send'is al ili anonim'a'j'n leter'o'j'n esperant'e ke ili mal'amik'os unu'j al la ali'a'j. En tiu'j leter'o'j li dir'is ke ĉiu mal'fidel'as kun iu ali'a el la famili'o. Mi foj'e aŭd'is s-in'o'n Fortarokon dir'i al si'a edz'o ke Tereza Jendrik konfid'is al ŝi en la restoraci'o ke ŝi ne plu pov'as fid'i Doran, la bo'frat'in'o'n, pro tiu suspekt'o”.

“Ĉu vi'a frat'o posed'is dokument'o'j'n?”

“Luk'o? Ne. Nur kelk'a'j'n mal'nov'a'j'n fot'o'j'n. Sed antaŭ ne tre long'e, leĝ'ist'a-notari'a ofic'ej'o aŭstrali'a send'is al mi pak'aĵ'o'n. Mi'a frat'in'o, kiu, tre jun'a, el'migr'is Aŭstrali'o'n, ĵus mort'is, kaj ŝi antaŭ'e pet'is ke oni re'trov'u mi'n kaj hav'ig'u al mi la fot'o'album'o'n, la tag'libr'o'n de mi'a patr'o, divers'a'j'n famili'a'j'n dokument'o'j'n, inkluziv'e de ident'ig'a kart'o de mi'a patr'in'o, kiu'n ŝi est'is las'int'a post si”.

“Ĉu vi sci'as kiel ŝi far'is por ke neni'u iam ajn atak'u ŝi'n justic'e pro for'las'o de la ge'edz'a loĝ'lok'o kaj de la infan'o'j?”

“Ne. Mi diskut'is pri tio kun Luk'o, mi'a frat'o, kiu'n mi regul'e vizit'as (li ne est'as tiel frenez'a kiel “ili” dir'as). Li pens'as ke la arkitekt'o sukces'is hav'ig'i al ŝi fals'a'j'n pasport'o'n, ident'ig'a'n kart'o'n, nask'iĝ-atest'il'o'n, famili'a'n dokument'ar'o'n, ktp, kun ali'a famili'a nom'o kaj sen menci'o ke ŝi hav'as infan'o'j'n. Kiu pov'as pag'i, fals'ant'o'j'n facil'e trov'as. Li edz'iĝ'is al ŝi en Uson'o, kie oni nur ĵur'as pri la ĝust'ec'o de la ident'ec'o, nom'o, nask'iĝ'dat'o, ktp, sen dev'i prezent'i pruv'a'j'n dokument'o'j'n. En Uson'o fals'ĵur'o est'as grav'eg'a se mal'kovr'it'a, sed ili ne intenc'is rest'i tie, do ŝi ne risk'is mult'o'n. Kiam ŝi re'ven'is kun aŭtent'a atest'il'o pri uson'a edz'in'iĝ'o, kiu aŭdac'us suspekt'i la edz'in'o'n de s-ro Jendrik, fil'o de la fam'a Jendrik, frat'o de ali'a fam'a Jendrik...?”

“Kiam ver'e form'iĝ'is en vi la projekt'o ili'n for'mort'ig'i?”

“Kiam mi ricev'is leter'o'n el Aŭstrali'o laŭ kiu fakt'e mi'a frat'in'o met'is mem fin'o'n al si'a viv'o. Amik'in'o ŝi'a skrib'is al mi ke ŝi ĉiam mal'feliĉ'is, last'temp'e eks'edz'iĝ'is, i.a. ĉar la edz'o vol'is hav'i infan'o'j'n kaj ŝi nepr'e ne, kaj fin'e elekt'is mem'mort'ig'o'n. Tiam mi pens'is: mi'a patr'o mort'ig'is si'n mem, mi'a frat'in'o mort'ig'is si'n mem, Luk'o est'as en frenez'ul'ej'o kaj mi ir'is de orf'ej'o al orf'ej'o, de garaĝ'o al garaĝ'o, kaj nun mi'a am'at'in'o Ana eĉ ne est'as cert'a ke ŝi am'as mi'n kaj parol'as pri dis'iĝ'o. Kaj kial ni ĉiu'j tiel mizer'as? Nur ĉar ni'a patr'in'o ni'n abrupt'e for'las'is. Mi mort'ig'os ŝi'n kaj ŝi'a'n de'log'int'o'n. Post'e mi mort'ig'os mi'n”.

“Sed se vi intenc'is ĉes'ig'i la propr'a'n viv'o'n, kial vi el'labor'is tiu'n komplik'a'n plan'o'n?”

“Ebl'e ĉar mi est'as frenez'ul'o kiel frat'o Luk'o. Sed ebl'e ĉar ju pli mi pens'is ke mi ili'n mort'ig'os, des mal'pli mi pens'is ke valor'as la pen'o'n ili'n sekv'i infer'e'n”.

“Ĉu vi iam ajn pens'is pri la hered'aĵ'o?”

“Mi? Hered'aĵ'o? De k...? De ili? Ĉu...? Sed vi prav'as! Mi ebl'e rajt'as hered'i! Oj, ne. Oni ne hered'as de iu kiu'n oni mort'ig'is. Ne, neniam tiu pens'o traf'is mi'n. Mi est'us pov'int'a... Mi pens'is ke ne ebl'as pruv'i mi'a'n fil'ec'o'n. Ceter'e, ĝi al'tir'us la suspekt'o'n al mi, ĉu ne? Mon'o fakt'e ne mult'e interes'as mi'n”.

“Ĉu vi sci'is ke vi'a patr'in'o komisi'is privat'a'n detektiv'o'n re'trov'i ŝi'a'j'n infan'o'j'n?”

“Kio'n? Ŝi vol'is re'trov'i ni'n? Ŝi do sent'is ankoraŭ i'o'n al ni? Am'o'n? Kiel est'us ebl'e? Ne, ne am'o'n, i'a'n sentimental'a'n sci'vol'em'o'n... Ne, mi ne sci'is. Ek'de si'a for'ir'o, se ŝi vol'is, ŝi pov'is rest'i inform'at'a pri ni, ĉu ne? Sed ŝi prefer'is turn'i la paĝ'o'n definitiv'e, viv'i kvazaŭ ŝi neniam est'us nask'int'a, re'komenc'i ĉio'n de nul'o. Ŝi vol'is forges'i, kaj sukces'is nur perd'i la kontakt'o'n...”

Jano si'n demand'is ĉu li rakont'us la tromp'o'n pri Vilma, sed li decid'is ne. Tio pov'us est'i sen'util'e sufer'ig'a por la knab'o.

“Kaj ĉu la detektiv'o i'o'n trov'is?” demand'is ĉi-last'a.

“Neni'o'n, li est'is tromp'ul'o, ne ver'e serĉ'is”, respond'is Karal pens'ant'e: ‘li ver'ŝajn'e trov'is vi'n, sed est'ant'e amik'o de Job'o kaj Vilma Fortarokoj, li prefer'is kombinaĵ'o'n kiu las'os al li pli da mon'o...’

“Ĉu mi pov'as demand'i kial vi ek'suspekt'is mi'n?” sci'vol'is Petro Balgana.

“Vi'n perfid'is vi'a vizaĝ'o”, la polic'a detektiv'o klar'ig'is. “Vi hav'as la sam'a'n frunt'o'n kaj la sam'a'j'n okul'o'j'n kiel vi'a patr'in'o. Ankaŭ en la har'o'j est'as io simil'a. Kiam mi tio'n pens'is vid'int'e bel'eg'a'n portret'o'n de s-in'o Jendrik, mi opini'is ke ebl'e tie kuŝ'as motiv'o neglekt'it'a. Tiam evident'iĝ'is al mi ke mi neniam ricev'is konfirm'o'n pri la fakt'o ke Halim deĵor'is ĝis la naŭ'a. Ni ĉiam rigard'is tio'n cert'a ĉar vi ne hav'is motiv'o'n. Sed se vi hav'as motiv'o'n, ebl'e la deĵor'o'j inter'ŝanĝ'iĝ'is. Tiu'kaz'e, kial la alban'o neniam dir'is ĝi'n? Ebl'is hipotez'i ke li bezon'is mem alibi'o'n. Tiam mi ek'pens'is pri la simil'temp'a tomb'o'ŝanĝ'o. Halim sci'is ke ni fakt'e pov'as neni'o'n pruv'i kontraŭ li, ke ĉiam rest'us ĉe ĵuri'o normal'mezur'a dub'o, kaj est'is saĝ'e por li neni'o'n konfes'i por evit'i suspekt'o'n pri la tomb'o-afer'o. Sed kial vi tamen fin'e decid'is pri si'n'mort'ig'o?”

“Ĉar mi ne plu el'port'is la streĉ'o'n. Ĉu oni ver'e pov'as viv'i kun la ide'o ke la polic'o serĉ'ad'as oni'n kaj est'as pli kapabl'a ol oni unu'a'vid'e pens'is? Kaj ankaŭ ĉar Halim dir'is ke klient'o ĵus menci'is esplor'o'n far'e de la polic'o por sci'i kiu deĵor'is garaĝ'e la fam'a'n sabat'o'n vesper'e. Tio kaŭz'is al mi panik'o'n”.

“Kaj kio pri la eksplod'ig'o de la aŭt'o?”

“Sam'e. Mi ek'tim'is ke oni trov'os la sistem'o'n, aŭ spur'o'j'n de ĝi. Mi hav'is de'long'e dis'salt'ig'a'n plast'aĵ'o'n kun la eksplod'ig'il'o. Luk'o ili'n fabrik'is aŭ akir'is tuj antaŭ ol arest'iĝ'i”.

“Ĉu vi bedaŭr'as vi'a'n ag'o'n?”

“Bedaŭr'i, tio signif'as neni'o'n. Far'it'aĵ'o'n ne ebl'as mal'far'i, ĉu? El mi'a tut'a ekzist'o, est'is la sol'a period'o dum kiu mi sent'is mi'n plen'plen'e viv'a. Mi hav'is cel'o'n, just'ec'a'n cel'o'n. Mi est'is pret'a je ĉiu'j sekv'o'j. Nun mi ne plu sci'as”.

Li halt'is subit'e, kun fiks'a'j okul'o'j. Li demand'is kun objektiv'ec'o preskaŭ kor'tuŝ'a, al kiu — unu'a'foj'e — humil'ec'o ne mank'is:

“Ĉu mi est'as frenez'ul'o?”

“Mi ne pov'as respond'i”, Karal dir'is. “Nur psikiatri'a fak'ul'o pov'os dir'i. Kvankam laŭ mi vi rezon'as kun perfekt'a raci'o”.

La knab'o rigard'is antaŭ si'n, ĉiam fiks'e.

“Esper'ebl'e mi frenez'as”, li dir'is.

“Kial?” demand'is la polic'an'o.

Tiam — plej strang'e ĉe tia ŝajn'e sen'emoci'a knab'o — Petro komenc'is plor'i silent'a'j'n, kviet'a'j'n, ne'viŝ'at'a'j'n larm'o'j'n, tra kiu'j li prononc'is:

“Mi ŝat'us loĝ'i kun Luk'o”.

Kaj li turn'is al Karal vizaĝ'o'n tut'e nov'a'n, eg'e esprim'plen'a'n, sur kiu leg'iĝ'is tia profund'o de hom'a kor'mizer'o, tia fund'o de sol'ec'o, ke al la detektiv'o la okul'o'j mal'sek'iĝ'is. ‘Li san'iĝ'as el tut'viv'a, neniam diagnoz'it'a psik'oz'o’, tiu pens'is.

Kaj li ek'trem'is pens'ant'e pri la sekv'o.

La fak'ul'o'j ja trov'os Petron mens'e san'a.

*